Першыя былі такія, як Ціхон, Тарас – усіх агіціравалі ў калхоз, каб і яны
самі пайшлі першыя, і абагулілі ўсё. Ну да вайны яны так і жылі ў гэтым
калхозе. Ня ўсе, можа чалавек дзесяць толькі было. А посьля калхоз як разрабіўся,
як вайна была, посьля таго ўжо другі раз уступалі ў калхоз – гэта ўжо не
ўступалі: проста заганялі ў калхоз пасьля вайны. Тады яны ніадзін не пайшоў
– так і памярлі і ў калхоз не ўступалі. У сельсавет завядуць: пішы заяўленьне
і хоць што хочаш, мусіш пісаць.
Хаваліся людзі, хаваліся, уцякалі, самі – ніхто, ніадзін не прыйшоў
уступіць у калхоз. Трэба ж усё аддаць у калхоз, а ўсё ж сваімі рукамі было
нажыта – і конік быў, і хамут, і наберадкі, і падсядзёлак – а ўсё ж трэба
было аддаць гэта. А каму ж гэта хацелася так? Дык вось так і хаваліся.
Малога пасадзяць на воз – вязе зярно дамоў на коніку. Я еду на кані,
бо ў мяне ж калхоз ня будзе браць – бацьку трэба. Бацька ідзе па рове –
хаваецца, каб не ўлавілі гэтыя. А я ўжо еду. Прыяжджаю да гумна – бацька
з гароду ідзе. Разгрузім, і я зноў па вуліцы еду, а бацька ізноў па гародах
ідзе. Каб ніхто ня відзеў.
А аднаго дзядзьку прывялі ў сельсавет, кажуць: “Во, заяўленьне ўжо напісанае,
толькі ты расьпішыся”. А хто граматны? Граматных тады ж не было. Якая ж
грамаць была? А той дзядзька быў кравец, кажухі шыў, ён знаў, як пісаць,
мераў жа ж гэтыя… І напісаў: “Воздзержусь да осені”. Дык яму ў сьпіну,
у сьпіну, і выгналі з сельсавета. Ну болей ужо да яго не прыставалі тады.
А посьле ж мусілі ўмесьце – раз зрабіўся калхоз, дзе ж дзенесься, мусілі
ісьці. Пашлі ўсе ў калхоз, хто і заяўленьня не падаваў. Зразу ж ўсё заяўленьня,
пішы заяўленьня, а посьле адзін за адным. Мусілі ўжо ісьці.
Мікола Сымонька, в. Маркава Маладэчанскага раёну
Самае папулярнае
1