Я раскажу адзін выпадак нядаўні, і зьвязаны ён з Курапатамі. Калі сядзіш
у раскопе, у яме, напоўненай шкілетамі-трупамі, і над табой шумяць сосны
ў цішы, дык паступова тыя рэчы, тыя прадметы, якія цябе акаляюць, пранікаюць
у тваю істоту. Гэта вядома кожнаму архэолягу, бо ў акружэньні гэтых рэчаў
раптам пачынаеш адчуваць той час. Гэта вельмі дзіўнае амбівалентнае існаваньне.
Калі сьпілоўваеш зруб ХІІ стагодзьдзя ў раскопе на Нямізе – пахне смалой.
Гэта пах, якому 800 гадоў. Дык вось – пранікае ў істоту сьмерць. Раптам
пачынаеш адчуваць, што гэтыя забітыя людзі, нечым табе знаёмыя, што ты
побач зь імі.
І вось прыблізна праз тыдзень пасьля такіх псыхалягічна цяжкіх раскопак,
я ехаў раніцай на працу ў аўтобусе, сьвяціла сонца, перада мной стаялі
дзяўчына і хлопец, і ў яе былі доўгія валасы, як лён, і якраз такія валасы
я ўчора раскопваў у магіле, абсалютна такія самыя. І раптам я ўбачыў, што
я бачу іхныя шкілеты.
Хлапец нешта фліртаваў, прыціскаўся да гэтай дзяўчыны, а я бачу іхныя
целы і бачу шкілеты. І ўбачыў, што поўны аўтобус шкілетаў. І я асабліва
не зьдзівіўся – мне гэтае пачуцьцё было вядомае з літаратуры – яперад гэтым
чытаў Дзініціро Танітакі, японскага пісьменьніка. Але тое, што гэта здарылася,
зрабіла вельмі вялікае ўражаньне, таму што ў падсьвядомасьці ўзьнікла думка:
вось што застанецца ад усіх – шкілеты. Што значыць гэтае прыцісканьне,
гэтае фліртаваньне маладых людзей, якія таксама некалі памруць.
Вось гэтае амбівалентнае бачаньне ў мяне доўжылася каля месяца – я ўжо
скончыў і раскопкі, а яно прадаўжалася. Потым гэта прайшло. Праз гэтую
інфармацыю сьмерці вельмі выразна, да болю ў душы, чалавек пачынае адчуваць
вечнасьць свайго існаваньня.
Зянон Пазьняк
Самае папулярнае
1