Беларусь вокнамі ў Эўропу

Прадстаўнікі амаль шасьці дзясяткаў арганізацый трэцяга сэктару выпрацоўвалі нацыянальную стратэгію эўрапейскай інтэграцыі. 29–30 лістапада гэтая стратэгія будзе абмяркоўвацца на IV сустрэчы Форуму грамадзянскай супольнасьці «Ўсходняга партнэрства» ў Стакгольме. Дзяржаўныя інстытуцыі ад супольнай працы на кансультацыйнай пляцоўцы адмаўляюцца.

Старшыня Каардынацыйнага камітэту Нацыянальнай плятформы Ўладзімер Мацкевіч канстатуе: паколькі афіцыйныя ўлады фактычна дыстанцыяваліся ад праграмы добрасуседзтва Эўрапейскага зьвязу «Ўсходняе партнэрства», усе высілкі грамадзянскай супольнасьці наблізіць эўрапейскую будучыню для Беларусі маюць толькі палавіністы характар — стаць паўнавартасным сябрам эўрапейскай сям’і ў абыход ураду не ўяўляецца магчымым:

«Гэтае кола замкнулася ўжо досыць даўно. Наш урад у асобах кіраўнікоў і ідэолягаў ніколі не выказваў прыязнасьці да эўрапейскай інтэграцыі. Гэта антыэўрапейскі ўрад, і гэта вядома. Горш за тое: гэта нават ня проста антыэўрапейскі ўрад, гэта ўрад з настолькі нізкім інтэлектуальным, культурным узроўнем, што ён ня можа выбудоўваць міжнародныя адносіны зь любымі краінамі. Паглядзіце: як толькі ў нас складваюцца больш-менш шчыльныя адносіны зь нейкім міжнародным саюзам ці з асобнымі дзяржавамі, надыходзіць час, калі мы сварымся. Такая ўласьцівасьць гэтага ўраду.

А нам патрэбная эўрапейская інтэграцыя, безь яе мы ня здольныя ўступіць у агульнае эканамічнае разьмеркаваньне працы на ўсясьветным рынку. Без дапамогі, без узгадненьня пазыцыяў, без разьмеркаваньня таго, што і якая краіна ўносіць у агульную ўсясьветную эканоміку, сёньня такое аўтаркічнае існаваньне ўжо немагчымае. Тады мы павінны канстатаваць факт і сказаць: мы, невялічкая частка актыўных людзей у грамадзянскай супольнасьці і палітычнай апазыцыі — за эўрапейскую інтэграцыю, а тыя, хто кіруе нашай краінай, — супраць».

Праграма «Ўсходняга партнэрства» была запачаткаваная структурамі Эўразьвязу ў 2009 годзе і дала магчымасьць распачаць працэс узгадненьня пазыцый грамадзянскай супольнасьці Беларусі з эўрапейскімі структурамі, беларускімі ўладамі і грамадзянскай супольнасьцю іншых дзяржаў. Дзеля гэтага была створаная кансультацыйная пляцоўка — Нацыянальная плятформа Форуму грамадзянскай супольнасьці «Ўсходняга партнэрства». Прапанаваныя прадстаўнікамі беларускіх дэлегацый ідэі «дарожных мапаў» на сустрэчах у Брусэлі, Бэрліне, Познані былі ўзятыя за аснову ўзаемадзеяньня паміж усімі зацікаўленымі бакамі.

Напачатку гатовасьць далучыцца да агульнаэўрапейскага дыялёгу выказалі і беларускія ўлады. Аднак істотнае пагаршэньне палітычнай сытуацыі пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у сьнежні 2010 году, адмова ад дэкляраванага курсу на лібэралізацыю і дэмакратызацыю, згортваньне беларуска-эўрапейскіх адносінаў істотна затармазілі працэсы разьвіцьця Нацыянальнай плятформы.

Як лічыць прадстаўнік грамадзянскай ініцыятывы «Гомельскі дэмакратычны форум» Пётар Кузьняцоў, паўплываць на пазыцыю ўладаў можна толькі праз эўрапеізацыю самога беларускага грамадзтва:

«Што далей? Ва ўсялякім разе, я лічу, што працэс эўрапеізацыі Беларусі ня хуткі. І ён не кароткатэрміновы. Мы ўсе ў Беларусі цудоўна ведаем, што ў беларускай грамадзкай думцы ёсьць два асноўныя кірункі маральных прыярытэтаў: адны — за ўсходні рух краіны, расейскую інтэграцыю, Мытны зьвяз, другія — за заходні кірунак, за эўрапеізацыю. Гэтыя плыні больш-менш роўныя і вагаюцца толькі ў залежнасьці ад зьнешнепалітычнай сытуацыі. Але мы ўсё роўна бачым відавочны прагрэс.

Яшчэ на пачатку 1990-х, калі адбыўся рэфэрэндум, 82% беларусаў былі за тое, каб заставацца ў складзе СССР. А зараз гэты паказьнік — прыкладна 50×50. І калі пераважная ці, прынамсі, заўважная большасьць беларусаў будзе за эўрапейскі шлях, гэта будзе сапраўды новая рэальнасьць, у якой улада, каб канчаткова не адарвацца ад грамадзтва і цалкам ня страціць усю падтрымку, будзе вымушаная ісьці на гэтыя крокі. То бок галоўная і першая задача — гэта перамога ў галовах грамадзянаў, сапраўдная праэўрапейская большасьць; ідэя эўраінтэграцыі як асноўная ідэя пераменаў і шляху да лепшага жыцьця для Беларусі».

Намесьнік кіраўніка Менскага сталічнага саюзу прадпрымальнікаў і працадаўцаў Канстанцін Каламіец таксама схільны лічыць, што эўрапейскі шлях для Беларусі — адзіна магчымы, бо выгадны ўсім жыхарам краіны:

«Я прыйшоў у праграму „Ўсходняга партнэрства“ з адной простай прычыны: мне падабаюцца стандарты жыцьця ў Эўразьвязе. У прыватнасьці, мне падабаюцца ўзаемаадносіны Эўразьвязу з малым і сярэднім бізнэсам, падтрымка з боку дзяржаў ЭЗ, разьвіцьцё інавацыяў, дзяржаўна-прыватнае партнэрства. І прычым — не партнэрства, як гэта ў нас прынята гаварыць, у шырокім палітычным сэнсе. Малы і сярэдні бізнэс мысьліць звычайна фінансавымі катэгорыямі, эканамічнымі. І больш за ўсё малы і сярэдні бізнэс цікавяць якраз фінансава-эканамічныя адносіны з урадам — падаткаабкладаньне, умовы крэдытаваньня, магчымасьці разьвіцьця міжнародных гандлёва-эканамічных стасункаў.

Паводле індэксу Doing Business на 2013 год, вось гэтыя пералічаныя мной тры паказьнікі — ня самыя лепшыя. Яны адназначна горшыя, чым у Эўразьвязе — давайце будзем называць рэчы сваімі імёнамі. Мы ганарымся тым, што можам хутка зарэгістраваць фірму, але мы ня можам атрымаць даступны крэдыт для разьвіцьця ўласнага бізнэсу нават у інавацыйных праектах».

Прысутны на канфэрэнцыі другі сакратар прадстаўніцтва Эўразьвязу ў Беларусі Рамунас Янушаўскас пацьвердзіў: Эўропа зацікаўленая бачыць Беларусь у агульнаэўрапейскай сям’і народаў. І чым больш высілкаў у справе эўраінтэграцыі будзе рабіцца ў самой Беларусі, тым больш адчувальная будзе падтрымка такім працэсам. Пакуль жа, ва ўмовах фактычнага замарожваньня кантактаў афіцыйных уладаў краіны з Захадам, спадзявацца на нейкую пазытыўную дынаміку не выпадае.