Пра тое, як Беларусь зьбіраецца выйсьці з крызіснай сытуацыі, ці пагражае яе крызіс Расеі, ці магчымы раўнапраўны саюз, расказаў агенцтву «Алтапрэс» (Алтайскі край) амбасадар РФ у Беларусі Аляксандар Сурыкаў.
Алтапрэс: Аляксандр Аляксандравіч, як бы вы ахарактарызавалі сёньняшнюю эканамічную сытуацыю ў Беларусі?
Сурыкаў: Расея такога не перажывала, магу сказаць. У Беларусі склалася ўнікальная сытуацыя. З пункту гледжаньня эканомікі яна разьвіваецца нават лепш, чым наша краіна. ВУП расьце больш чым на 107%, аб’ёмы вытворчасьці — на 110%, сельскай гаспадаркі — больш за 106%. І разам з тым у краіне разьвіваецца валютны крызіс і адбываецца падзеньне даходаў насельніцтва, зьвязанае з ростам коштаў. Усё гэта зьвязана зь недахопам валютнага складніку ў даходах краіны і з адмоўным сальда плацёжнага балянсу. Беларусь — краіна экспартна арыентаваная. Але каб экспартаваць, ёй трэба 50% складнікаў імпартаваць.
Алтапрэс: Нейкія рынкі зачыніліся?
Сурыкаў: Не. Яны, наадварот, пашырыліся, таму што зарабіў Мытны саюз. Але чым больш краіна экспартуе, тым больш і імпартуе. Сваё ўплыў аказвае і такі фактар, як эмісія незабясьпечаных таварамі грошай, якая стварыла вялікія грашовыя навесы. Куды яны хлынулі? У тавары працяглага карыстаньня і, вядома, у валюту. Усё гэта разам спрычыніла валютны крызіс. Краіна была вымушана дэвальваваць сваю валюту. У чэрвені — на 56%. Але гэтага аказалася недастаткова, каб зачыніць валютныя дзіркі. Абменьнікі не працавалі. Ішлі афіцыйныя таргі паводле курсу нацбанку, а паралельна працавалі шэрыя схемы.
Алтапрэс: Так, СМІ пісалі, што кіраўнікі буйных прадпрыемстваў чаргу за валютай у банках займалі па тэлефоне.
Сурыкаў: Нават у Інтэрнэце прадавалі чаргу за валютай. Былі арганізаваны дадатковыя таргі, якія зафіксавалі іншы курс, нашмат адрозьніваюцца з афіцыйным. Але напаўненьня валютай усё роўна не адбылося. У выніку ў канцы верасьня Беларусь
была вымушана выйсьці на адзіныя таргі, і прайшла паўторная дэвальвацыя яшчэ на 52% — да ранейшых 56%. Рубель абясцэніўся амаль у тры разы. У Расеі ў 1998 годзе рубель таксама «зваліўся» ў тры разы, але тады цэны на тавары ў нас падняліся на 80% з невялікім, а ў Беларусі — будзе на 120%. Даходы расейцаў ў 1998 годзе зьнізіліся на 16%, потым яшчэ ў 1999 — на 14%. У Беларусі даходы насельніцтва ўпалі істотна больш, гэта значыць, зарплата засталася практычна ранейшай, але яна абясцэнілася.
Алтапрэс: Без староньняй дапамогі Беларусь ня выкараскаецца з крызісу?
Сурыкаў: Краіна жыла не па сродках. Каб з гэтай сытуацыі выбрацца, ёй, вядома, патрэбныя будуць пазыкі. І Расея ў гэтым дапамагае Беларусі. Да канца бягучага года ёй паступіць $ 4 млрд. па розных схемах: крэдыт антыкрызіснага фонду, крэдыт Ашчаднага банку, купля акцый «Белтрансгазу». Гэта папоўніць золатавалютныя рэсурсы, што дасьць магчымасьць «ціснуць» на даляр, зьніжаючы курсавыя розьніцы, зьніжаючы кошты і павялічваючы даходы насельніцтва. Пры гэтым трэба будзе разумна падысьці да фармаваньня бюджэту.
Алтапрэс: Прэзыдэнт Беларусі Аляксандар Лукашэнка ўзяў на сябе павышаныя сацыяльныя абавязаньні?
Сурыкаў: Спускавым кручком для ўсіх гэтых працэсаў паслужыла павышэньне сярэднебеларускіх заробкаў перад выбарамі да $ 500. Нічым не забясьпечанае. Банк надрукаваў грошы — аддаў. Цяпер важныя крокі ўладаў Беларусі. Спыненьне друкарскага варштата. Дзяржбанк павінен спыніць крэдытаваць розныя віды дзяржаўных праграм. Ужо створаны Банк разьвіцьця. Усе раней надрукаваныя гарантыі дзяржавы перададзеныя туды. Акрамя таго, павінен быць разумны падыход да ВУП: ня трэба яго гнаць, пакуль хаця б часткова не рэалізуецца існуючая праграма імпартазамяшчэньня. Неабходна правільнае стаўленьне да павышэньня заробкаў і пэнсій. Трэба вызваліць Нацбанк ад няпрофільных функцый сельскай гаспадаркі, унівэрсытэтаў і г.д. Усё гэта праектам бюджэту ўлічваецца. Гэтаксама, як і абслугоўваньне зьнешняга доўгу. У 2012 годзе Беларусь мае выплаціць каля $ 2 млрд.
За два гады, я думаю, сытуацыю можна будзе выраўняць. Выкарыстоўваючы ў тым ліку мэханізмы Мытнага саюзу. З 1 студзеня ў нас запрацуе і адзіная эканамічная прастора. Гэта ўжо будзе свабоднае перамяшчэньне ня толькі тавараў,
паслуг, але і капіталу, і працоўнай сілы. Выкарыстоўваючы, вядома, рэформы, якія б зьнізілі празьмерны адміністрацыйны ціск, арыентавалі эканоміку не на колькасныя паказчыкі, а на паказчыкі эфэктыўнасьці. Будзе выкарыстоўвацца і мэханізм прыватызацыі — разумнай, вядома, а ня ўзору Расеі 1990-х гадоў, гэта значыць праз ацэнку актываў міжнароднымі арганізацыямі, продажу, інвэстыцыі. У выніку павінен адбыцца выснову эканомікі на той узровень, які дазволіць бязбольна нарошчваць сацыяльныя абавязацельствы. Але важна і не дапусьціць абвалу ўзроўню жыцьця народу.
Алтапрэс: Навошта жа г-н Лукашэнка так нарасьціў абавязаньні?
Сурыкаў: А хто перад выбарамі не нарошчвае? Паказчык $ 500 быў запісаны ў рашэньні Ўсебеларускага народнага сходу 2006 гады як плянавы для 2010 году. Ідучы на выбары, што ж — не выконваць абяцаньне? Ва ўсім сьвеце так паступаюць. Але для Беларусі гэта стала спускавым кручком.
Алтапрэс: Расейскія бізнэсоўцы ня раз прыводзілі ў прыклад Беларусь, дзе вялікая доля дзяржпадтрымкі, за кошт чаго вытворцам ўдаецца зьніжаць сабекошт прадукцыі і складаць канкурэнцыю расейскім калегам. Узяць, скажам, сыры, якія нават у нас у краі ўсё апанавалі. Але раздаюцца і іншыя галасы: маўляў, дападтрымліваліся — цяпер у Беларусі крызіс, і значыць, такая сыстэма неэфэктыўная...
Сурыкаў: Я б так не казаў. Дзяржпадтрымка і цяпер дэманструе сваю эфэктыўнасьць. Адваротнае паказваюць сацыяльныя абавязаньні, яны перавышаюць магчымасьці вытворчасьці — нагрузка на эканоміку вялікая. У гэтым бяда: эканоміка ня можа вырабіць тую колькасьць рэсурсаў, якая патрабуецца для выкананьня гэтых абавязаньняў.
Алтапрэс: Але сам мэханізм падтрымкі аграрнага сэктару ў Беларусі эфэктыўны?
Сурыкаў: Я лічу, так. Ён ніжэйшы, чым эўрапейскі, але вышэйшы, чым расейскі — што на гектар ральлі, што на душу насельніцтва. Наша задача — знайсьці сымбіёз рашэньняў, у тым ліку ў адзінай эканамічнай прасторы, знайсьці такую сыстэму падтрымкі сельскай гаспадаркі, якая б магла б дапамагчы яму канкураваць з эўрапейскім. Уступіўшы ў СГА, не падтрымліваючы аграрны сэктар (кліматычныя ж умовы ў нас горшыя), мы атрымаем на сваіх рынках больш танную імпартную прадукцыю.
Алтапрэс: Як тое, што адбываецца ў Беларусі, можа адбіцца на Расеі? Згубна? Ці, наадварот, з пункту гледжаньня канкурэнцыі нам гэта пойдзе на карысьць?
Сурыкаў: Ніяк не адаб’ецца. Нашы эканомікі ня вельмі супастаўныя ў прынцыпе. Пытаньне ў тым, што трэба мець разумныя мэханізмы рэгуляваньня ў Расеі, у дадзеным выпадку — у Алтайскім краі.
Справа ж ня ў тым, што беларускія сыры ўсё апанавалі, а ў тым, што закупачныя цэны на малако ў краі зыгзагападобныя на працягу году: летам яны нізкія, зімой — высокія. Зімовы алтайскі сыр у выніку не запатрабаваны, у яго цана вар’яцкая. Трэба шукаць разумнае рашэньне па закупачнай сярэднегадавой цане. У цэлым па Расеі сытуацыя такая самая. Таму я і кажу, што патрэбныя адзіныя мэханізмы падтрымкі галін для Расеі, Беларусі і Казахстану.
Алтапрэс: Гэта значыць, што канкурэнцыя паміж дзяржавамі адмяняецца?
Сурыкаў: Не, проста патрэбная роўная канкурэнцыя. А калі казаць сур’ёзна, то па якім парамэтры ў нас можа паўстаць канкурэнцыя? Агульны рынак трох краін па харчаваньні ў цэлым дэфіцытны, за выключэньнем збожжа. Нават па мясе птушкі: толькі ў 2012 годзе Расея павінна набраць аб’ём для задавальненьня ўнутранага попыту. Я ўжо не кажу пра сьвініну і ялавічыну. І пра малако таксама не кажу: пры спажываньні ў Расеі больш за 40 млн. тон мы вырабляем толькі 35 млн. У Казахстане і таго менш. Па трактарах, па аўтамабілях, па камбайнах рынак таксама дэфіцытны, ды па ўсім. Рынак патрабуе намаганьняў нашай прамысловасьці: па-першае, каб мы выпускалі канкурэнтную прадукцыю, не купляючы кітайскую, па-другое, каб паспрабаваць вырвацца на сусьветныя рынкі.
Алтапрэс: Наколькі сёньня эканоміка Беларусі залежная ад Расеі?
Сурыкаў: 100%-ая залежнасьць па энэргарэсурсах. 85% энэргетыкі Беларусі — на расейскім газе. Уся нафтаперапрацоўка і нафтахімія — на расейскай сыравіне. Ільвіная доля машынабудаваньня — каапэрацыйная. Плюс рынак рэалізацыі расейскі. Мы эканамічна ўзаемазьвязаныя яшчэ з часоў Савецкага Саюзу.
Алтапрэс: Існуе стэрэатыпнае меркаваньне аб таленце Лукашэнкі ўдала лавіраваць паміж Эўропай і Расеяй, «выціскаючы» па максымуме з абодвух бакоў. Яно абгрунтаванае?
Сурыкаў: Я думаю, кожны палітык думае пра разумную шматвектарную палітыку.
Алтапрэс: Што ж яго часам змушае рабіць рэзкія выпады ў адрас то аднаго, то другога боку?
Сурыкаў: Захад патрабуе ад яго: дай нам дэмакратызацыю нашага ўзроўню, датрыманьне правоў чалавека, лібэралізацыю выбарчага заканадаўства са свабодай СМІ і г.д. Гэта значыць — здай сваю ўладу. А што потым у вас будзе — мы ня ведаем. Але так ужо было ў Беларусі ў пачатку 1990-х: тады ўся прамысловасьць стаяла, зарплата была каля $ 10. Тады была поўная дэмакратызацыя краіны.
Алтапрэс: А як стаўленьне да Расеі?
Сурыкаў: Мы ж будуем саюзную дзяржаву. Ні стварэньне Мытнага саюзу, ні адзінай эканамічнай прасторы не адмяняюць нашых двухбаковых адносін. Ёсьць вострыя пытаньні, па якіх мы ня можам сысьціся да гэтага часу.
У тым, напрыклад, што тычыцца прыняцьця рашэньняў у наднацыянальных структурах. У міждзяржаўных аб’яднаньнях распаўсюджаная пазыцыя «адна краіна — адзін голас». Але ў нас занадта розныя краіны — па насельніцтве, па тэрыторыі, па аб’ёмах вытворчасьці, Расея — ядзерная дзяржава. Ну, як адна краіна — адзін голас? Мы не прыйшлі да згоды па наднацыянальных функцыях, якія можна было б перадаць у органы, якія цяпер фармуюцца. Ёсьць супярэчнасьці і па эканамічных пытаньнях. Беларусь просіць роўнадаходныя цэны на газ. Расея адказвае: так, мы існуем як адзіная дзяржава, але дэ-юрэ гэтыя адносіны не аформлены, наш саюз не зьяўляецца суб’ектам міжнароднага права. Чаму ж кошты на газ для Беларусі павінны быць роўныя ўнутрырасейскім? Гэта з боку Аляксандра Рыгоравіча выклікала пэўныя эмоцыі.
Алтапрэс: Як простыя беларусы паставіліся да ідэі Ўладзіміра Пуціна аб стварэньні Эўразійскага саюзу?
Сурыкаў: Просты народ у сваіх ацэнках дзеліцца прыкладна напалову: частка — за тое, каб аб’ядноўвацца з Расеяй, частка — за Эўразійскі саюз (так у тэксьце арыгіналу. — РС). Хоць яшчэ нядаўна дзьве траціны схіляліся да Расеі. Але гэта ў большай ступені зьвязана з абменам рэзкімі выказваньнямі.
Алтапрэс: Аляксандр Аляксандравіч, як бы вы ахарактарызавалі сёньняшнюю эканамічную сытуацыю ў Беларусі?
Сурыкаў: Расея такога не перажывала, магу сказаць. У Беларусі склалася ўнікальная сытуацыя. З пункту гледжаньня эканомікі яна разьвіваецца нават лепш, чым наша краіна. ВУП расьце больш чым на 107%, аб’ёмы вытворчасьці — на 110%, сельскай гаспадаркі — больш за 106%. І разам з тым у краіне разьвіваецца валютны крызіс і адбываецца падзеньне даходаў насельніцтва, зьвязанае з ростам коштаў. Усё гэта зьвязана зь недахопам валютнага складніку ў даходах краіны і з адмоўным сальда плацёжнага балянсу. Беларусь — краіна экспартна арыентаваная. Але каб экспартаваць, ёй трэба 50% складнікаў імпартаваць.
Алтапрэс: Нейкія рынкі зачыніліся?
Сурыкаў: Не. Яны, наадварот, пашырыліся, таму што зарабіў Мытны саюз. Але чым больш краіна экспартуе, тым больш і імпартуе. Сваё ўплыў аказвае і такі фактар, як эмісія незабясьпечаных таварамі грошай, якая стварыла вялікія грашовыя навесы. Куды яны хлынулі? У тавары працяглага карыстаньня і, вядома, у валюту. Усё гэта разам спрычыніла валютны крызіс. Краіна была вымушана дэвальваваць сваю валюту. У чэрвені — на 56%. Але гэтага аказалася недастаткова, каб зачыніць валютныя дзіркі. Абменьнікі не працавалі. Ішлі афіцыйныя таргі паводле курсу нацбанку, а паралельна працавалі шэрыя схемы.
Алтапрэс: Так, СМІ пісалі, што кіраўнікі буйных прадпрыемстваў чаргу за валютай у банках займалі па тэлефоне.
Сурыкаў: Нават у Інтэрнэце прадавалі чаргу за валютай. Былі арганізаваны дадатковыя таргі, якія зафіксавалі іншы курс, нашмат адрозьніваюцца з афіцыйным. Але напаўненьня валютай усё роўна не адбылося. У выніку ў канцы верасьня Беларусь
Краіна жыла не па сродках.
была вымушана выйсьці на адзіныя таргі, і прайшла паўторная дэвальвацыя яшчэ на 52% — да ранейшых 56%. Рубель абясцэніўся амаль у тры разы. У Расеі ў 1998 годзе рубель таксама «зваліўся» ў тры разы, але тады цэны на тавары ў нас падняліся на 80% з невялікім, а ў Беларусі — будзе на 120%. Даходы расейцаў ў 1998 годзе зьнізіліся на 16%, потым яшчэ ў 1999 — на 14%. У Беларусі даходы насельніцтва ўпалі істотна больш, гэта значыць, зарплата засталася практычна ранейшай, але яна абясцэнілася.
Алтапрэс: Без староньняй дапамогі Беларусь ня выкараскаецца з крызісу?
Сурыкаў: Краіна жыла не па сродках. Каб з гэтай сытуацыі выбрацца, ёй, вядома, патрэбныя будуць пазыкі. І Расея ў гэтым дапамагае Беларусі. Да канца бягучага года ёй паступіць $ 4 млрд. па розных схемах: крэдыт антыкрызіснага фонду, крэдыт Ашчаднага банку, купля акцый «Белтрансгазу». Гэта папоўніць золатавалютныя рэсурсы, што дасьць магчымасьць «ціснуць» на даляр, зьніжаючы курсавыя розьніцы, зьніжаючы кошты і павялічваючы даходы насельніцтва. Пры гэтым трэба будзе разумна падысьці да фармаваньня бюджэту.
Алтапрэс: Прэзыдэнт Беларусі Аляксандар Лукашэнка ўзяў на сябе павышаныя сацыяльныя абавязаньні?
Сурыкаў: Спускавым кручком для ўсіх гэтых працэсаў паслужыла павышэньне сярэднебеларускіх заробкаў перад выбарамі да $ 500. Нічым не забясьпечанае. Банк надрукаваў грошы — аддаў. Цяпер важныя крокі ўладаў Беларусі. Спыненьне друкарскага варштата. Дзяржбанк павінен спыніць крэдытаваць розныя віды дзяржаўных праграм. Ужо створаны Банк разьвіцьця. Усе раней надрукаваныя гарантыі дзяржавы перададзеныя туды. Акрамя таго, павінен быць разумны падыход да ВУП: ня трэба яго гнаць, пакуль хаця б часткова не рэалізуецца існуючая праграма імпартазамяшчэньня. Неабходна правільнае стаўленьне да павышэньня заробкаў і пэнсій. Трэба вызваліць Нацбанк ад няпрофільных функцый сельскай гаспадаркі, унівэрсытэтаў і г.д. Усё гэта праектам бюджэту ўлічваецца. Гэтаксама, як і абслугоўваньне зьнешняга доўгу. У 2012 годзе Беларусь мае выплаціць каля $ 2 млрд.
За два гады, я думаю, сытуацыю можна будзе выраўняць. Выкарыстоўваючы ў тым ліку мэханізмы Мытнага саюзу. З 1 студзеня ў нас запрацуе і адзіная эканамічная прастора. Гэта ўжо будзе свабоднае перамяшчэньне ня толькі тавараў,
паслуг, але і капіталу, і працоўнай сілы. Выкарыстоўваючы, вядома, рэформы, якія б зьнізілі празьмерны адміністрацыйны ціск, арыентавалі эканоміку не на колькасныя паказчыкі, а на паказчыкі эфэктыўнасьці. Будзе выкарыстоўвацца і мэханізм прыватызацыі — разумнай, вядома, а ня ўзору Расеі 1990-х гадоў, гэта значыць праз ацэнку актываў міжнароднымі арганізацыямі, продажу, інвэстыцыі. У выніку павінен адбыцца выснову эканомікі на той узровень, які дазволіць бязбольна нарошчваць сацыяльныя абавязацельствы. Але важна і не дапусьціць абвалу ўзроўню жыцьця народу.
Алтапрэс: Навошта жа г-н Лукашэнка так нарасьціў абавязаньні?
Сурыкаў: А хто перад выбарамі не нарошчвае? Паказчык $ 500 быў запісаны ў рашэньні Ўсебеларускага народнага сходу 2006 гады як плянавы для 2010 году. Ідучы на выбары, што ж — не выконваць абяцаньне? Ва ўсім сьвеце так паступаюць. Але для Беларусі гэта стала спускавым кручком.
Алтапрэс: Расейскія бізнэсоўцы ня раз прыводзілі ў прыклад Беларусь, дзе вялікая доля дзяржпадтрымкі, за кошт чаго вытворцам ўдаецца зьніжаць сабекошт прадукцыі і складаць канкурэнцыю расейскім калегам. Узяць, скажам, сыры, якія нават у нас у краі ўсё апанавалі. Але раздаюцца і іншыя галасы: маўляў, дападтрымліваліся — цяпер у Беларусі крызіс, і значыць, такая сыстэма неэфэктыўная...
Сурыкаў: Я б так не казаў. Дзяржпадтрымка і цяпер дэманструе сваю эфэктыўнасьць. Адваротнае паказваюць сацыяльныя абавязаньні, яны перавышаюць магчымасьці вытворчасьці — нагрузка на эканоміку вялікая. У гэтым бяда: эканоміка ня можа вырабіць тую колькасьць рэсурсаў, якая патрабуецца для выкананьня гэтых абавязаньняў.
Алтапрэс: Але сам мэханізм падтрымкі аграрнага сэктару ў Беларусі эфэктыўны?
Сурыкаў: Я лічу, так. Ён ніжэйшы, чым эўрапейскі, але вышэйшы, чым расейскі — што на гектар ральлі, што на душу насельніцтва. Наша задача — знайсьці сымбіёз рашэньняў, у тым ліку ў адзінай эканамічнай прасторы, знайсьці такую сыстэму падтрымкі сельскай гаспадаркі, якая б магла б дапамагчы яму канкураваць з эўрапейскім. Уступіўшы ў СГА, не падтрымліваючы аграрны сэктар (кліматычныя ж умовы ў нас горшыя), мы атрымаем на сваіх рынках больш танную імпартную прадукцыю.
Алтапрэс: Як тое, што адбываецца ў Беларусі, можа адбіцца на Расеі? Згубна? Ці, наадварот, з пункту гледжаньня канкурэнцыі нам гэта пойдзе на карысьць?
Сурыкаў: Ніяк не адаб’ецца. Нашы эканомікі ня вельмі супастаўныя ў прынцыпе. Пытаньне ў тым, што трэба мець разумныя мэханізмы рэгуляваньня ў Расеі, у дадзеным выпадку — у Алтайскім краі.
Справа ж ня ў тым, што беларускія сыры ўсё апанавалі, а ў тым, што закупачныя цэны на малако ў краі зыгзагападобныя на працягу году: летам яны нізкія, зімой — высокія. Зімовы алтайскі сыр у выніку не запатрабаваны, у яго цана вар’яцкая. Трэба шукаць разумнае рашэньне па закупачнай сярэднегадавой цане. У цэлым па Расеі сытуацыя такая самая. Таму я і кажу, што патрэбныя адзіныя мэханізмы падтрымкі галін для Расеі, Беларусі і Казахстану.
Алтапрэс: Гэта значыць, што канкурэнцыя паміж дзяржавамі адмяняецца?
Сурыкаў: Не, проста патрэбная роўная канкурэнцыя. А калі казаць сур’ёзна, то па якім парамэтры ў нас можа паўстаць канкурэнцыя? Агульны рынак трох краін па харчаваньні ў цэлым дэфіцытны, за выключэньнем збожжа. Нават па мясе птушкі: толькі ў 2012 годзе Расея павінна набраць аб’ём для задавальненьня ўнутранага попыту. Я ўжо не кажу пра сьвініну і ялавічыну. І пра малако таксама не кажу: пры спажываньні ў Расеі больш за 40 млн. тон мы вырабляем толькі 35 млн. У Казахстане і таго менш. Па трактарах, па аўтамабілях, па камбайнах рынак таксама дэфіцытны, ды па ўсім. Рынак патрабуе намаганьняў нашай прамысловасьці: па-першае, каб мы выпускалі канкурэнтную прадукцыю, не купляючы кітайскую, па-другое, каб паспрабаваць вырвацца на сусьветныя рынкі.
Алтапрэс: Наколькі сёньня эканоміка Беларусі залежная ад Расеі?
Сурыкаў: 100%-ая залежнасьць па энэргарэсурсах. 85% энэргетыкі Беларусі — на расейскім газе. Уся нафтаперапрацоўка і нафтахімія — на расейскай сыравіне. Ільвіная доля машынабудаваньня — каапэрацыйная. Плюс рынак рэалізацыі расейскі. Мы эканамічна ўзаемазьвязаныя яшчэ з часоў Савецкага Саюзу.
Алтапрэс: Існуе стэрэатыпнае меркаваньне аб таленце Лукашэнкі ўдала лавіраваць паміж Эўропай і Расеяй, «выціскаючы» па максымуме з абодвух бакоў. Яно абгрунтаванае?
Сурыкаў: Я думаю, кожны палітык думае пра разумную шматвектарную палітыку.
Алтапрэс: Што ж яго часам змушае рабіць рэзкія выпады ў адрас то аднаго, то другога боку?
Сурыкаў: Захад патрабуе ад яго: дай нам дэмакратызацыю нашага ўзроўню, датрыманьне правоў чалавека, лібэралізацыю выбарчага заканадаўства са свабодай СМІ і г.д. Гэта значыць — здай сваю ўладу. А што потым у вас будзе — мы ня ведаем. Але так ужо было ў Беларусі ў пачатку 1990-х: тады ўся прамысловасьць стаяла, зарплата была каля $ 10. Тады была поўная дэмакратызацыя краіны.
Алтапрэс: А як стаўленьне да Расеі?
Сурыкаў: Мы ж будуем саюзную дзяржаву. Ні стварэньне Мытнага саюзу, ні адзінай эканамічнай прасторы не адмяняюць нашых двухбаковых адносін. Ёсьць вострыя пытаньні, па якіх мы ня можам сысьціся да гэтага часу.
У тым, напрыклад, што тычыцца прыняцьця рашэньняў у наднацыянальных структурах. У міждзяржаўных аб’яднаньнях распаўсюджаная пазыцыя «адна краіна — адзін голас». Але ў нас занадта розныя краіны — па насельніцтве, па тэрыторыі, па аб’ёмах вытворчасьці, Расея — ядзерная дзяржава. Ну, як адна краіна — адзін голас? Мы не прыйшлі да згоды па наднацыянальных функцыях, якія можна было б перадаць у органы, якія цяпер фармуюцца. Ёсьць супярэчнасьці і па эканамічных пытаньнях. Беларусь просіць роўнадаходныя цэны на газ. Расея адказвае: так, мы існуем як адзіная дзяржава, але дэ-юрэ гэтыя адносіны не аформлены, наш саюз не зьяўляецца суб’ектам міжнароднага права. Чаму ж кошты на газ для Беларусі павінны быць роўныя ўнутрырасейскім? Гэта з боку Аляксандра Рыгоравіча выклікала пэўныя эмоцыі.
Алтапрэс: Як простыя беларусы паставіліся да ідэі Ўладзіміра Пуціна аб стварэньні Эўразійскага саюзу?
Сурыкаў: Просты народ у сваіх ацэнках дзеліцца прыкладна напалову: частка — за тое, каб аб’ядноўвацца з Расеяй, частка — за Эўразійскі саюз (так у тэксьце арыгіналу. — РС). Хоць яшчэ нядаўна дзьве траціны схіляліся да Расеі. Але гэта ў большай ступені зьвязана з абменам рэзкімі выказваньнямі.
