Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Натальля Радзіна. Дзяўчо са сталі


Днямі стала вядома, што беларуская журналістка Натальля Радзіна атрымае прэстыжную Міжнародную ўзнагароду Свабоды Прэсы за 2011 год. Гэтая ўзнагарода прысуджаецца журналістам за сьмеласьць, выяўленую пры выкананьні прафэсійных абавязкаў у складаных абставінах. Пра Натальлю Радзіну піша кіраўнік «Свабоднага тэатру» Мікалай Халезін.




Яна ўвайшла ў кабінэт і села ў крэсла. Павісла напружаная цішыня. Сямнаццацігадовая чарнавокая дзяўчынка ў касьцюме, з цёмнымі валасамі, глядзела на кіраўнікоў газэты поглядам партызанкі, якая падрыхтаваўся да допыту. Яе вусны былі нэрвова сьціснутыя, плечы нахіленыя ледзь наперад - прыхаваная рашучасьць да любога павароту падзей.

Аддзел навінаў газэты «Імя» папоўніўся новай супрацоўніцай - Натальляй Радзінай, студэнткай першага курсу факультэту журналістыкі. Яна абышла тры дзесяткі суіскальнікаў, якія прынесьлі папкі, набітыя ўласнымі публікацыямі, і доўгія пералікі выданьняў, дзе ім давялося служыць. Ёй ня трэба было задаваць пытаньняў падчас сумоўя - у яе позірку было ўсё, што трэба для авалоданьня прафэсіяй журналіста - цікаўнасьць і рашучасьць.



Пазьней гэты яе позірк я буду ўспамінаць, калі яна патрапіць у турму, і невядомасьць будзе маляваць жудасныя карціны таго, што зь ёй можа адбывацца. Заставалася спадзявацца на гэты яе позірк, які не дазволіць супрацоўнікам спэцслужбаў гульліва выхваляцца і над безабароннай дзяўчынай. Погляд, здольны ацьвярозіць і прымусіць размаўляць на роўных.

Пачуцьцё віны - яшчэ адна прыкмета таго часу. Ты на волі, яна ў турме. Я накрычаў на яе наўпрост перад арыштам. Жадаючы знаходзіцца ў гушчы падзей, яна апынулася паміж двума шэрагамі - амапаўцаў і дэманстрантаў. У выніку - удар шчытом і страсеньне мозгу. Але яна вярнулася ў рэдакцыю і працягнула працу аж да таго моманту, калі дзьверы офісу Хартыі была ўзламаная супрацоўнікамі спэцслужбаў. Перад гэтым я крычаў ёй у трубку аб тым, што яна дасьведчаная журналістка, і ня мела права так рызыкаваць, апынуўшыся ў тым месцы, дзе існуе рызыка страціць жыцьцё пасьля аднаго ўдару ў скронь. Яна ціха адказала: "Ты думаеш, зараз дарэчы на мяне так крычаць?». Недарэчна. Дурное. Безадказна. Крычаць на дзяўчыну, у якой да таго моманту боль не давала магчымасьці паварочваць галаву, а млоснасьць не адпускала ні на сэкунду. На дзяўчыну, якую праз гадзіну арыштуюць і адвязуць у турму.



За ўсе гэтыя паўтара дзясятка гадоў не магу ўспомніць момант, калі б Наташа не зрабіла тое, аб чым яе папрасілі. Мабыць, і не было такога моманту. Сталёвая надзейнасьць, не уласьцівая інфантыльнаму пакаленьню, якое вырасла ў пэрыяд беларускай дыктатуры. Паталягічная сумленнасьць, якая часам замінае адносінам. Гіпэрпрыстойнасьць, якая часьцяком памылкова прымаецца за позу.

Па вызваленьні з турмы КДБ
Па вызваленьні з турмы КДБ

«Ты сапраўды гатовая?», - «Так». «Ты разумееш, што прыйдзецца сядзець бязь сувязі да таго часу, пакуль не зьявіцца магчымасьці выехаць з краіны?», - «Так». "Табе прыйдзецца цалкам даверыцца чалавеку, які будзе займацца тваёй эвакуацыяй; усе рашэньні будзе прымаць толькі ён». Пасьля паўзы, нібы не жадаючы губляць права кантраляваць сытуацыю, - «так». Некалькі тыдняў у доме, у далечыні ад населеных пунктаў - бязь зносін, бязь сродкаў камунікацыі. Нібы паўза паміж турмой і свабодай. Потым некалькі гадзін язды, мяжа. Толькі яна можа распавесьці, пра што думала ў гэтыя гадзіны, якія уяўляліся бясконцымі. Можна толькі выказаць здагадку. Аб сябрах, якія засталіся ў турме; пра нашага сябра Алега Бябеніна, якога мы страцілі ўвосень, напярэдадні выбараў; пра бацькоў, якіх дапытваюць пасьля адчайных ўцёкаў дачкі ...

Кобрын. З маці падчас хатняга арышту
Кобрын. З маці падчас хатняга арышту


Адданасьць прафэсіі згуляла зь ёй злы жарт. Сямейная жыцьцё да гэтага часу не змагло ўбудавацца ў журналісцкую канстанту. Пасьля вымушаных ўцёкаў з Беларусі, чатыры месяцы Наташа вымушаная была хавацца ў нашых сваякоў у Маскве. Ціхае зьняволеньне ў асяродзьдзі добрых людзей. І раптам - прыгатаваньне абедаў і штотыднёвая ўборка кватэры. Па ўласным жаданьні, як спроба атрыманьня новых эмоцый; затым - захоплена і зацікаўлена. І зноў, як у журналістыцы - пэдантычна і прафэсійна; засяроджана і ўважліва. Амаль паўнавартаснае адчуваньне вялікай сям'і - чацьвёра дарослых і чацьвёра дзяцей. І наступнае прызнаньне - «аказваецца, мне падабаецца гатаваць; аказваецца, мне падабаецца вялікая сям'я; аказваецца - гэта выдатна». Ужо бяз смутку па адзіноце; нібы назаўсёды пакідаючы вежу са слановай косткі; нібы разьвітваючыся з мінулым жыцьцём - дзяўчынкі са сьціснутымі вуснамі.

Пасьля нападу спэцслужбаў на офіс "Хартыі"
Пасьля нападу спэцслужбаў на офіс "Хартыі"


Адчай. Няўдалая спроба заставацца усё такой жа «дзяўчынкай са сталі», пасьля некалькіх месяцаў беспасьпяховых спробаў выбрацца з Расеі. Сьлёзы, якіх не дачакаліся сьледчыя КДБ, але якіх было не стрымаць ад немагчымасьці паўплываць на сытуацыю. Мабілізацыя на працу, але зноў прыступ роспачы. І, як падарунак нябёсаў, сям'я, якая практыкуе ёгу; сям'я, да самаадрачэньня гатовая дапамагаць. Выратавальныя мэдытацыі, лячэбныя працэдуры. Нібы ёй патрэбныя былі гэтыя чатыры месяцы для таго, каб паправіць здароўе. Каб зноў рынуцца ў бой.

На працягу ўсіх гадоў - падтрымка бацькоў. Безумоўная, заснаваная на абсалютным даверы. Бацькі, якіх любіць дачка; бацькі, якіх так не хапала ўсе гэтыя месяцы. Толькі кароткія сэансы тэлефоннай сувязі - з выкарыстаньнем двух кампутараў, каб немагчыма было адсачыць званок. І доўгачаканая сустрэча з мамай, якая нават не магла выказаць здагадку, у якой з краінаў знаходзілася яе дачка.

Калі яна ўбачыла фатаграфіі дэманстрацыі, падчас якой Джуд Лоў нёс па Лёндане яе партрэт, пажартавала, выцершы сьлёзы: «Цяпер жыцьцё пражытае не дарма». Не дарма. Але не таму, што Джуд нёс яе партрэт, а таму, што ідзе па жыцьці яна правільным маршрутам - пасьлядоўна, сумленна і без спасылак на слабасьць.

Гэты год зьмяніў Наташу. Скрозь яе «сталёвую» абалонку стаў праступаць новы вобраз - прывабнай маладой жанчыны, гатовай да трансфармацыі, гатовай прыняць сябе, якая зьмянілася. Як быццам высокая тэмпэратура гарачых падзей стала адаграваць яе, пазбаўляючы зьнешняй броні. Дастаеўскі ў сваім «Падлетку» напісаў: «Сьмехам іншы чалавек сябе зусім выдае, і вы раптам пазнаеце ўсю яго паднаготную». Яна сьмяецца адкрыта і з запалам, нібы дэманструючы нам эскіз сябе новай, зьмененай: адкрытай, але не для панібрацтва; разважлівай, але здольнай на адчайны ўчынак; мяккай, але не слабай ...

Марына Коктыш, Ірына Халіп, Натальля Радзіна, Сьвятлана Калінкіна
Марына Коктыш, Ірына Халіп, Натальля Радзіна, Сьвятлана Калінкіна


Так атрымалася, што ў авангардзе барацьбы з дыктатурай апынуліся беларускія жанчыны - не выштурхнутыя мужчынамі ў першыя шэрагі, але якія ўсталі ў іх самі. Годна, без віску і гістэрык. Проста выйшлі наперад, і паказалі як трэба. Радзіна, Багданава, Халіп, Каляда, Красоўская, Калінкіна, Коктыш, Палажанка, Танкачова... Як на падбор - прыгожыя, разумныя, адважныя, пасьпяховыя. І кожная - са сваёй трагедыяй, са сваім болем. Але і са сваёй сілай, якая, у выніку, і паб'е цяперашні заганны рэжым.

Мікалай Халезін, кіраўнік «Свабоднага тэатру»







УСЕ ПАРТРЭТЫ НА ФОНЕ КРАТАЎ
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG