Лінкі ўнівэрсальнага доступу

10 сутак ні за што. Турэмны дзёньнік незалежнага журналіста (2)


Алесь Асіпцоў
Алесь Асіпцоў
Незалежны журналіст з Магілёва Алесь Асіпцоў адбыў дзесяць сутак адміністрацыйнага арышту нібыта за ўдзел у акцыі маўклівага пратэсту 3 ліпеня. У турме ён вёў дзёньнік. Алесь называе свой дзёньнік «Абразкамі журналіста ў няволі». У ім размова пра людзей, якія ўдзельнічалі ў магілёўскіх маўклівых акцыях пратэсту 3 і 6 ліпеня і былі іх сьведкамі. Пачатак дзёньніка ТУТ.

Сёмага ліпеня. Час нібыта спыніўся. У камэры ўсе чакаюць суду. На палёгкі ніхто не спадзяецца. Рыхтуемся да «сутак». Прачыняюцца дзьверы. Наглядач зачытвае прозьвішчы. «З рэчамі на выхад». Двое маладых хлапцоў застаюцца ў камэры. Панікуюць. «А чаму нас не забіраюць?». Супакойваем: «І вас забяруць — пазьней толькі. Мо яшчэ тут і пабачымся». У калідоры да нас чацьвярых далучаюць дзяўчыну. Яна неспакойна азіраецца. Навокал краты і міліцыянты. Вядуць да дзяжурнага. Тут да нашай кампаніі далучаюць яшчэ дваіх хлопцаў. Выводзяць на двор да дзьвюх машын. У адну зь іх «пакуюць» мяне і апошніх далучаных да кампаніі хлопцаў — Аляксандра й Валянціна. Астатнімі запаўняюць другую машыну.

Ля Ленінскага суду процьма людзей. Вітаньні праз плот. Чуюцца воплескі. Міліцыянты падганяюць, каб доўга не затрымлівацца на вачах у грамады. Мяне вядуць на другі паверх у кабінэт судзьдзі Ірыны Ланчавай. Яна ўжо там. За мной і міліцыянтам у невялікі кабінэт праціскаюцца двое журналістаў і праваабаронца. Судзьдзя незадаволеная, але працэс жа адкрыты. Выганяць не наважваецца. Лаўлю сябе на думцы, што ў Ланчавай абалдзенна прыгожыя вочы. У іх глыбіні патануў бы, але ў іншым месцы. Да рэчаіснасьці вяртаюць радасныя воклічы з воплескамі знадворку. Значыць, нехта выбавіўся ад сутак. Судзьдзя ўздрыгвае, але захоўвае спакой.

Мо заявіць суду недавер, думаю сабе. Ланчава ж ужо судзіла журналіста Ўладзімера Лапцэвіча. Вырак — шэсьць сутак. Не, няхай судзіць.

Стандартная судовая працэдура з агучваньнем маіх правоў. Вінаватым сябе не прызнаю. Заяўляю, што зьняволілі, бо журналіст. Арыштавалі, каб не дапусьціць публікацыяў пра затрыманьні людзей на афіцыйны Дзень незалежнасьці. Апавядаю пра абставіны затрыманьня. Кажу ўсё як на духу.

Ланчава пазначае алоўкам нешта на паперы. Запытваецца: «А ў сквэры ці былі вашы знаёмыя?». — «Былі», адказваю. — «Назавіце». — «Навошта, — кажу. — Праблемаў, відаць, у іх і бяз вас хапае». — «Міліцыянты ці патрабавалі сысьці са сквэру?». — «Ну, патрабавалі». — «А чаму не разышліся?». — «Вы, кажу, не пачулі. Я журналіст і мушу быць на месцы падзеяў. Нават калі там разганяюць».
Вы, кажу, не пачулі. Я журналіст і мушу быць на месцы падзеяў. Нават калі там разганяюць.

Потым допыт міліцыянта Прахарэнкі — нібыта сьведкі маіх супрацьпраўных дзеяньняў. Ён адразу ж кажа, што я журналіст. Што ў мяне была накідка з надпісам «Прэса». Журналісцкага пасьведчаньня ён ня бачыў пры мне. Далей знаёмае — удзельнічаў у несанкцыянаваным шэсьці, сынхронна «рукапляскаў», прыцягваў увагу грамадзян.

Сьведчаньні міліцыянта Ланчава прызнае за праўдзівыя, мае — не. Падстаў не давяраць Прахарэнку ў высокага суду няма, а вось давяраць Асіпцову нельга. Вырак — дзесяць сутак.

Пастанова суду й рахунак за знаходжаньне ў ізалятары — 63 тысячы за дзесяць дзён.

Ланчавай нехта пагражае, што яна трапіць у сьпіс неўязных у Эўропу. Міліцыянт выводзіць мяне з кабінэту. Прысьпешвае. «Чорны ўваход» у суд замкнёны. Адчыніць яго міліцыянт ня можа. Мітусіцца. Журналісты пытаюцца пра мае ўражаньні ад суду. Пасьпяваю сказаць, што гэта беззаконьне. Міліцыянт хапае пад руку й выводзіць праз парадныя дзьверы. Каб я ня ўцёк, далучаецца спэцназавец. На двары зноў пытаньні пра суд.

У маленькай ячэйцы аўтазаку сядзім удвух. Аляксандру адшкадавалі пяцёра сутак. Сядзім доўга. Душна. Міліцыянты абмяркоўваюць суды. Разважаньні да болю звыклыя. «Чаго і каму яны „рукапляскаюць“?.. Іншага ім захацелася. А дзе гэты іншы?.. Няхай сябе неяк праявіць. Што ён дасьць народу?.. Во, каб аб’ядналіся беларусы, украінцы ды расейцы, тады б зажылі. Калі ў некага нечага няма, дык другі б даў. А то палітвязьні яны. Сьмех ды годзе».
Чаго і каму яны „рукапляскаюць“?.. Іншага ім захацелася. А дзе гэты іншы?.. Няхай сябе неяк праявіць.

У загарадзі аўтазаку сядзяць двое крымінальнікаў. Аднаму сьвеціць чатыры гады турмы. За плячыма ў яго тры ходкі. Чапляюцца да хлопца, якога ўсадзілі ў суседнюю з нашай ячэйку. Пачуўшы, за што яго пасадзілі, зьдзекуюцца. Зьневажаюць. Хлопец намагаецца пераканаць, што з рэжымам варта змагацца. Крымінальнікі ў сьмех. Пабачыўшы некалькі торбаў зь перадачамі, зьнявагі зьмяняюць на лісьлівасьць. Просяць хлопца, каб той пакінуў бутэльку мінэралкі. Скардзяцца, што едуць у турму бязь «сідара». Словы для жальбы падбіраюць надзіва трапна. Свайго дамагліся. Хлопец абяцае пакінуць міліцыянтам бутэльку вады. Тыя перададуць ім. Крымінальнікі дзякуюць. «Мо яшчэ пабачымся, Валянцін», кажуць.

Дык за што судзілі? За Дзень незалежнасьці, адказваю сам сабе. Прыгадваю падзеі 3 ліпеня.

19 гадзіна вечара. Сквэр насупраць плошчы Леніна атачаюць міліцыянты ў параднай форме. Са сквэру, плачучы, ідзе жанчына сталага веку. Яе папрасілі адтуль сысьці, пабачыўшы ў руках мікрафон, скардзіцца жанчына. «Што я зрабіла? Я ў Магілёве пражыла ўсё жыцьцё. Я інвалід». Паказвае пасьведчаньне. Яго фатаграфую.

Да групы моладзі праз бульвар Леніна шыбуе падпалкоўнік. Не даходзячы, спыняецца. У яго пытаюся, паказваючы журналісцкае пасьведчаньне: «Чаму ачэплены сквэр?». — «У сквэры адбудзецца рэжымнае мерапрыемства». — «Якое?». — «Рэжымнае!».
«У сквэры адбудзецца рэжымнае мерапрыемства». — «Якое?». — «Рэжымнае!».

Пазьней зьяўляецца яшчэ адзін чын — палкоўнік. Накідваю камізэльку з надпісам «Прэса». Палкоўнік падыходзіць да праваабаронцы Барыса Бухеля, віншуе са сьвятам, патрабуе ад яго, каб ён загадаў людзям разысьціся. Праваабаронца не разумее, чаму такое патрабаваньне да яго — палкоўнік жа тады прызнае яго арганізатарам несанкцыянаванага мерапрыемства.

Тым часам найбольш актыўная моладзь прарывае ачапленьне й займае свой сквэр. Палкоўнік патрабуе разысьціся. Патрабаваньне патанае ў воплесках. «Работаем», загадвае міліцыянт, і яго падначаленыя выцясьняюць моладзь са сквэру. Тры сотні чалавек ідуць на пешаходную вуліцу Ленінскую. На сёньня, відаць, усё, думаю. Троху прайду — і дахаты. Здымаю камізэльку. Бэйдж застаецца.

Падыходзяць двое дужых хлопцаў і просяць прайсьці ў аўтобус. Супраціўляцца няма сэнсу — усё адно зацягнуць. Аўтобус повен спэцназаўцаў. Тутсама ж Бухель і невядомы мне хлопец. Патрабуюць адключыць дыктафон, схаваць фотаапарат і пакласьці рукі на калені. Падпарадкоўваюся. Сьледам за мной у аўтобус кідаюць дзьвюх дзяўчат. Яны шакаваныя. Адна зь іх — Аліна Скрыбунова, журналістка. Аліна жыве адным клопатам: як захаваць фатаздымкі.

Паехалі. Робім крук па Піянэрскай і зноў вяртаемся на Ленінскую. Аўтобусам блякуюць рух па Пажарным завулку. Хапун. Гвалт. Жорстка бяруць журналістку Ганну Ільіну. Ратаваць яе кідаецца магілёўскі тэбээмавец Алег Дзьячкоў. І Ганну, і Алега кідаюць у аўтобус. У дзяўчыны гістэрыка. Зацягваюць яшчэ хлопцаў. Нас, затрыманых — дванаццаць чалавек.

Двор Ленінскага аддзелу міліцыі. Сядзім у аўтобусе. Мінаецца гадзіна, другая. Завязваюцца дыскусіі. Міліцыянты прыколваюцца з довадаў Барыса Бухеля пра беларускае жыцьцё. Праваабаронца даводзіць, што міліцыі ў Беларусі зашмат, што эканоміка ў заняпадзе і што хутка рэжым збанкрутуе. Міліцыянты парыруюць: «А як вы будзе жыць безь міліцыі? Мы былі на Плошчы, бачылі, як такія, як вы, да ўлады рваліся». Дыскусія то сьціхае, то зноў узгараецца. Спэцназаўцы заляцаюцца да затрыманых імі ж дзяўчат. Адзін зь міліцыянтаў каторы ўжо раз перапісвае прозьвішчы нявольнікаў. Трымаецца перад дзяўчатамі фанабэрыста. «Я профі, мяне з тропу не саб’еш», хваліцца ён. Адна зь дзяўчат: «А калі мы тады грудзі пакажам, то саб’ём з тропу». Хвіліну ў аўтобусе, поўным мужчын, трывае цішыня. Разгубленасьць. Больш дзяўчат не чапаюць.

Мінула гадзіны чатыры ад нашага затрыманьня. Нявольнікаў пачалі выклікаць у аддзел. Мяне афармляе маёр Гарадзей. Перад яго вачыма шматок паперы, на ёй: «Петров П.П. шёл в организованной колонне. Рукоплескал. Привлекал внимание граждан. Нарушил закон…». У фармулёўцы мяняецца толькі прозьвішча. Спэцназавец у форме разглядае мае рэчы. Асаблівая ўвага — маёй камізэльцы з надпісам «Прэса». «Хто будзе на яго афармляць пратакол затрыманьня?». — «Давайце я», вызываецца гэты спэцназавец. «Як вас хоць зваць», пытаюся ў сьмельчака. Прахарэнка, кажа. У спэцназаўца праблемы з пратаколам. Адзін за адным камячыць блянкі. Забіраюць фотакамэру. Тлумачаць, што неабходна зьнішчыць фота. «Такая завядзёнка ў нас», апраўдвацца супрацоўнік аддзелу, таксама маёр. Праз паўгадзіны фотаапарат пусты. Міліцыянты нарэшце ўпраўляюцца з усімі фармальнасьцямі. Падпісваю паперу, што па атрыманьні позвы зьяўлюся ў суд. Я свабодны.

На двары ноч. Міліцыянты наракаюць, што няма на чым дамоў дабрацца. Клянуць начальства. Нестае кадраў, кажуць. Не затрымліваецца моладзь. Уцякае. У гутарку двух маёраў і мяне умешваецца старлей. Жаліцца. Шмат працуе. За дзень толькі раз паеў. Звальняйцеся, кажу.

За агароджай аддзелу — тыя, каго ўжо вызвалілі. Стаім, чакаем астатніх. Падыходзіць міліцыянт у цывільным пад два мэтры ростам. Ён мяне затрымліваў. Скардзіцца, што яго прозьвішча ў інтэрнэце пішуць з памылкамі. Маё прозьвішча, кажа, Хількевіч. У яго пытаюся: а што зь дзяўчатамі? «Яны на суткі паедуць у ізалятар. Яны супраціўляліся, калі іх затрымлівалі». Магілёў — ты здурнеў, лаўлю сябе на думцы. Дзяўчаты — ды ў ізалятар.

Каля другой гадзіны ночы пяцёх нявольнікаў вязуць у адміністрацыйную турму. Сярод іх — Ганна Ільіна і Аліна Скрыбунова.

Працяг будзе.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG