Побач з указальнікам стаіць селянін нападпітку.
Карэспандэнт: “Ці часта людзі зьдзіўляюцца, што тут Парыж ёсьць?”
Селянін: “Канечне. Крутыя такія едуць, і ўсё. Фатаграфуюцца з гэтым знакам”.
Карэспандэнт: “А вы самі не з Парыжу?”
Селянін: “Не. Я мясцовы. Я там быў. У Парыжы. Увогуле гэта ад Напалеона пайшло. Яму мясцовасьць спадабалася. Сказаў: “Я тут пабудую другі Парыж”. У 1812 годзе. Так і пайшло. А пасьля бальшавікі перайменавалі”.
Згодна зь легендай, такую назву вёска атрымала дзякуючы францускім салдатам, якія масава пасяліліся тут пасьля расейскай кампаніі 1812 году, не жадаючы пасьля доўгага адступленьня ад Масквы цягнуць далей цяжкасьці і пакуты вайсковай службы. І зразумець іх можна. Мясьціны ў навакольлі Парыжа не пазбаўленыя шарму. Пагоркі, парослыя лесам. Парыж быў перайменаваны ў сярэдзіне 70-х гадоў. Але толькі на паперы. Для парыжан вёска заўжды была Парыжам. А вярнулася гістарычная назва дзякуючы, як гэта часта бывае, апантанасьці аднаго чалавека. Былая бухгальтарка, а сёньня пэнсіянэрка Алена Васілеўская літаральна выхадзіла па шматлікіх кабінэтах вяртаньне Парыжа на мапу краіны.
Карэспандэнт: “А як вам гэта ўдалося? Калісьці ў свой час многія людзі, і ўплывовыя, і ня вельмі, намагаліся вярнуць назву “Менск”, нехта хацеў вярнуць назву Койданава — Дзяржынску. І ім нічога не ўдалося. А вам удалося вярнуць гістарычную назву”.
Алена: “Ну, гэта ж не такая маштабная, наша назва. Парыж. Але ж яна павінна была ўплываць на нашу акругу. Таму што ж гэта не прыдуманае. Тут насамрэч быў Напалеон у 1812 годзе. Мая заслуга толькі ў тым, што я ўвесь час бударажыла народ. Што трэба вярнуць Парыж, трэба вярнуць Парыж. Як перайменавалі Парыж у Навадруцк, мы адразу напісалі заяву. Я сабрала тады 173 подпісы. Спантанна. Напісала, што мы хочам сьвяткаваць 200-годзьдзе Парыжа ў сваім Парыжы, а не ў Навадруцку”.
Карэспандэнт: “Вам стала прыемней, вам стала лягчэй, вам стала спакайней”.
Алена: “Ну, пэнсію я большую не атрымліваю. Прывілеяў у мяне ніякіх няма. Але я рада, што я дабілася свайго. Дзякуй вялікі Бульку, што ён дапамог. Дай яму Бог здароўя. Калі адкрывалі касьцёл... Тут раней быў гандлёвы цэнтар. Тут некалі было шматлюдна. Усё разбазарылі, усё разьвінцілі. Тут быў гандлёвы цэнтар, сталовая, крама і КБА. Цяпер нічога ўжо не засталося, сталі развальвацца сьцены. Булька ўзяўся, зрабіў касьцёл. Плябанія будзе, нядзельная школа”.
Дзякуючы вядомаму сваёю дзейнасьцю ў Беларусі ксяндзу Юозасу Бульку беларускі Парыж значна папрыгажэў. Тут зьявілася свая Эйфэлева вежа, пераробленая з апоры ЛЭП, а таксама касьцёл. Але некалі разьвітая гаспадарка, аснову якой складала Парыская матарызаваная перасоўная калёна, прыйшла ў поўны заняпад.
Алена: “Руйнуюць усё. Не падыме ж калгас. Такія майстэрні, піларама, кацельная, гаражы набудавалі. Разьбіраць пачалі”.
Карэспандэнт: “Але школа ў Парыжы ёсьць?”
Алена: “Школа ёсьць. Апошні выпуск, мая ўнучка сканчала, дык іх было 19 у клясе. А цяпер у першай клясе было два чалавекі. Вось такая моладзь. Цяжка ў Парыжы стала цяпер жыць. Нявесела. Толькі на тым і трымаемся, што мы парыжане. І гэта радуе. Ці ёсьць духі парыскія? Ды ёсьць. Дык што, ад гэтага я лепш стану, чым я буду пахнуць? Сваёй роднай парфумай ці парыжанскай? Мы самі свае парыжане, нічуць ня горшыя. Не такія мяцежныя, як яны. Яны вечна машыны паляць. А мы ж спакойныя, памяркоўныя беларусы”.
Карэспандэнт: “А можа, трэба браць прыклад?”
Алена: “Ды спаліць сваю машыну?”
Карэспандэнт: “Ну, маёй не шкада, яна ўжо старая”.
Карэспандэнт: “Наладзіць забастоўку”.
Алена: “Што гэта дасьць? Не адны ж мы такія. Усюды паглядзіш, бур’ян расьце. Ва ўсіх калгасах. Каля гарадоў яшчэ больш-менш, а ў захалусьці хаты пусьцеюць, усе паміраюць”.
Карэспандэнт: “А колькі ў вашым клюбе людзей?”
Ніна: “17 жанчын”.
Карэспандэнт: “Парыжанка” гучыць годна”.
Ніна: “І горда. Ёсьць жанчыны, якія нарадзіліся тут калісьці, жылі ў Парыжы, потым у Навадруцку, а цяпер зноў у Парыжы. Мне здаецца, такія клюбы больш карысьці прыносяць. Таму што зносіны паміж жанчынамі. Вы ж ведаеце, вёска. Ува ўсіх праца, усе занятыя. Мы зьбіраемся па нядзелях. Дзелімся рэцэптамі. Хтосьці зварыў такі сыр. Хтосьці закатаў так сала. Хтосьці віно вінаграднае зрабіў”.
Карэспандэнт: “Парыжанка” ёсьць. А што ж з клюбам “парыжанін”? Парыжане куды падзеліся? П’юць?”
Ніна: “Шмат п’юць. Хацелася б, канечне, каб былі ў нас і парыжане”.
Карэспандэнт: “І, відаць, п’юць не францускія каньякі”.
Ніна: “Не францускія. Нашы мясцовыя. Падсьвільскае віно, пастаўскае віно, мясцовую самагонку. Канечне, шкода”.
Карэспандэнт: “Ніна Пятроўна, а хто-небудзь з парыжанак вашых быў у Парыжы?”
Ніна: “Ніхто ня быў.”
Карэспандэнт: “А жаданьне ёсьць?”
Ніна: “Канечне. У кожнага чалавека ёсьць такое жаданьне, пабыць у Парыжы”.
Цікава, што спадарыня Ніна нават ня ведала, што аўтобусны тур у францускую сталіцу каштуе ўсяго трыста даляраў. Парыж ва ўяўленьні парыскіх кабет — амаль што недасяжная плянэта.
Што тычыцца парыжанаў, дык з параю зь іх я пагутарыў каля Эйфэлевай вежы. Што праўда, бесклапотнымі, як у песьні Высоцкага, яны мне зусім не падаліся. Аднаму было крыху за дваццаць, другому за пяцьдзясят. Малады — трактарыстам у калгасе, старэйшы некалі рабіў экскаватаршчыкам на закрытай сёньня ПМК. Абодва парыжаніны былі падшафэ. З нагоды палучкі.
1 парыжанін: “Я просты парыжанін. Я тут нарадзіўся і вырас. Толя парыжанін карэнны таксама амаль”.
2 парыжанін: “У нас тут усё нармальна. Кафэ, сталовая, жывем, як сыр у масьле катаемся”.
1 парыжанін: “Ты ерунды не гавары”.
Карэспандэнт: “А калі праўду?”
2 парыжанін: “Калі праўду, сёньня палучка ў нас была. Ведаеш, колькі я атрымаў?”
1 парыжанін: “Скажы”.
2 парыжанін: “Не скажу”.
Карэспандэнт: “300 тысяч, 400 тысяч...”
2 парыжанін: “Колькі? За паўгады? Згодны. Я мог бы душу выкласьці”.
1 парыжанін: “Тут хочуць аграгарадок стварыць”.
2 парыжанін: “Стварыце! Колькі беспрацоўных. Я самы карэнны парыжанін. Супраць мяне ніхто ня скокне. Я працаваў на экскаватары, многа чаго перарабіў. Ну чаму заглушылі Парыж гэты? У калгасе апошніх цялят рэжуць, зарплату каб выдаць. Што гэта за работа? Гэта Парыж! Пад Эйфэлевай вежай у мяне закапаны пуп! Вы ведаеце, усё зрэзалі. Адзін калгас застаўся”.
Скажу шчыра, мне хацелася пачуць хоць якую чыста парыскую показку, зьвязаную зь легендарнай назвай. Мне распавёў яе 70-гадовы парыжанін Мікалай. Якому аднойчы ягонае парыства вельмі дапамагло.
А скончыць расповед пра Парыж хочацца таксама анэкдотам. Яго я пачуў у Глыбокім. У 2006 годзе з Глыбокага перавозілі экскаватар. На шашы машыну спыніў патруль ДАІ. Праверыў дакумэнты. У пуцявым лісьце канцавым пунктам маршруту стаяла чорным па беламу “Парыж”. Да ДАІшнікаў яшчэ не дайшла вестка пра перайменаваньне. Але гонар за Беларусь мелі. І накінуліся на кіроўцаў. Маўляў, вы што — здурнелі, такую брудную пачвару ў Парыж перці? Памыць і пачысьціць! “Дык мы ж да Парыжу Пастаўскага раёну”, — апраўдаліся кіроўцы. “Тфу!” — сказалі міліцыянты. — “Тады можаце ехаць брудныя...”
