Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Як укараніцца?


Сэнс просты: укараніцца – пусьціць корань у зямлю.

Шмат хто з маіх знаёмцаў зьбіраецца набыць ці ўжо набыў сабе старую хату на хутары ці ў вёсцы. Мала таго, што гэта выгаднае ўкладаньне грошай (нават сёньня сядзібу можна купіць за дзьве-тры зарплаты), дык гэта яшчэ й вяртаньне да спрадвечных каштоўнасьцяў, калі патрыятызм для нашых продкаў азначаў росквіт і абарону ня нейкіх абстракцыяў, а свае канкрэтнае зямлі, сядзібы, роду.

Можна толькі ўявіць: калі б мільён беларусаў, што на рэфэрэндуме 1995 году не галасаваў “за”, калі б усе гэтыя людзі абселіся на сваіх сядзібах па ўсёй Беларусі ды завялі там свае парадкі, іх не адужаў бы ніякі папулізм.

Гэта, вядома, фантазіі – пра мільён. Але ж і мільёну ня трэба, каб такім вось чынам сьвядомыя людзі ўкараніліся самі ды ўкаранілі свае ідэалы й мары. Ясна, што зямля, сядзіба, маёнтак, дзе ты зладзіў жыцьцё па-свойму, вызначаюць твае інтарэсы не “са столі”, як гэта часьцяком адбываецца сёньня. І на мітынг ты выходзіш за свае рэальныя правы, а не за патасныя заклікі да свабоды.

Шляхецкі складнік

Мае знаёмцы, што набылі сядзібы – людзі збольшага гарадзкія, жывуць і працуюць на асфальце. Але ў вольны час выбіраюцца “да сябе”, бо ніякая кватэра ня робіць чалавека ўкаранёным. Там, на зямлі, у іх ёсьць нагода задаволіць гэты верад беларускай душы – краязнаўства – даведацца пра ўсё, што некалі было на месцы сядзібы й вакол яе. Некаторыя нават напішуць пра гэта кнігі й здымуць фільмы, бо нецікавых кутоў на нашай зямлі няма. Там, на сядзібе, яны зладзяць свой быт і красу існаваньня, туды вывезуць бібліятэкі й архівы, якія будуць парадкаваць некалі, калі пад старасьць перабяруцца сюды назаўжды. Усе іх матывацыі – такія самыя, якімі спрадвеку кіравалася беларуская шляхта.

Вядома, што шляхта на момант захопу беларускіх земляў Расейскай імпэрыяй складала ў нас дзясятую частку насельніцтва і што расейская ўлада крок за крокам “сьпіхвала” дваран па ерархічнай лесьвіцы саслоўяў уніз – спачатку ў аднадворцы, потым проста ў сяляне. Але пры першай магчымасьці шляхецкі складнік падымаў галаву, перарабляючы жыцьцё на свой капыл. Так было і ў часы сталыпінскай рэформы, і ў часы БССРаўскай хутарызацыі, у 1920-я.

У выніку ў беларускім сялянстве спляліся неспалучальныя шляхецкія й пралетарскія імпульсы. Пашана да ўласнасьці, традыцыя, памяць – усё гэта ёсьць у беларускай сялянскай душы, дзякуючы яе шляхецкаму складніку. Адмаўленьне ўласнасьці, рабалепства й бяспамяцтва – гэта пралетарскае. Самой шляхты як саслоўя ў грамадзтве даўно няма, яно зьнішчана гвалтам, а шляхецкі складнік душы жыве й фармуе нас як нармальную эўрапейскую нацыю.

Пралетарская ўлада

Што да ўлады, дык яна й раней і цяпер разумела й падтрымлівала толькі пралетарскі віхор у сялянскай душы. Адсюль гэтая яшчэ савецкая прыдумка з шасьцю соткамі, якія шмат хто называе дачамі. Нарадзілася прыдумка з таго, каб даць занятак для мільёнаў сялян, што паўцякалі ў горад, далей ад праклятых палачак за працадні, поўнага бяспраўя й невыноснага сялянскага мазаля. Паўцякаць яны паўцякалі, але душэўная прага корпацца ў зямлі засталася. Ехаць па тое ў вёску яны не маглі, бо вёску праклялі. Вось і сталіся шэсьць сотак кампрамісам: і сьверб да зямлі задавальняецца, і пры тым – гарадзкія. А шпакоўні на сотках – якая ж гэта маёмасьць – дагэтуль крычма крычаць, што яны – ня вёска, крый Бог, ня вёска, не вярталіся мы ні ў якую клятую вёску, вось жа й разгаварываем па-гарадзкому, бо -- гарадзкія.


Пра тое, колькі папсавалі прыроднае красы гэтымі шанхаямі вакол кожнага горада, я й не кажу. Бо ў пралетарскі набор каштоўнасьцяў ляндшафтны дызайн не ўваходзіць. Як і ў набор стваральнікаў сёньняшніх аграгарадкоў. Старыя вясковыя бабулі й слова гэтае прамовіць ня могуць, таму прыдумалі нешта сугучнае: “гыр-гыр-гарадок”.

Гыр-гыр-гарадок

Аграгарадкі – жалю вартае падабенства хрушчоўскай жыльлёвай кампаніі. Можа некалі й гэтыя, сёньняшнія вясковыя хрушчоўкі нехта назаве лукашоўкамі. Праўда, надта яны ўжо не па часе. У Хрушчова была праблема – куды сяліць мільёны ўчорашніх вязьняў ГУЛАГу. Ну а мы ўсе – зь якога мы ўсе ГУЛАГу?..

Як і хрушчоўкі, аграгарадоцкія дамкі не разьлічаныя на памяць, традыцыю, маёмасьць. Калі б і хацеў грошы ўкласьці, рэканструяваць, зрабіць нармальную сядзібу – дык прасьцей перад тым -- зьнесьці.

Аграгарадкі – абсурдная даніна нашаму савецкаму мінуламу, а ніяк ня будучыні. І “соткі” таксама пакрысе адыйдуць у невараць. Разам з пакаленьнямі ўцекачоў зь вёскі, якім так сьвярбела “зачапіць рукі за зямлю” і якія вінавата апраўдвалі гэты свой сьверб дапамогай у сямейны бюджэт. Ужо цяпер гавораць пра іншае – хобі! Ну і -- на “воздусе” пабыць, бо “сама глаўна” – здароўе.

Краіна сядзібаў

Некалі называлі Беларусь краінай сядзібаў. Гэта потым, за камуністамі ўсё панішчылі. І правільна цэнзары крывіліся на Коласавы радкі “Купіць зямлю, прыдбаць свой кут, Каб з панскіх выпутацца пут”. Бо надта ж не па-пралетарску гэта – зямлю купляць. Мабыць, апраўдваліся яны тым, што Міхал – селянін. Селянін то селянін, але ніякім бокам не пралетар.

Найвялікшы стымул кожнага сёньняшняга стваральніка сваёй уласнай сядзібы ў тым, што сядзіба – гэта працяг, яна павернутая ў будучыню. У кагосьці тут “нарасьце” новы род, у кагосьці з кожным пакаленьнем будзе прырастаць маёмасьць, у кагосьці краязнаўства аформіцца ў турыстычны бізнэс, а камусьці – самаму важнаму – пасьля сыходу ў ягонай сядзібе адкрыюць музэй.

Такія гаспадары ў наш час вартуюць большасьць пакінутых сядзібаў па ўсёй Беларусі

Першым у набытую хату “ўкараняецца” кот

Былая шляхецкая сядзіба пад тысячагадовым дубам сёньня прадаецца за паўтысячы даляраў. Паўночная Беларусь


Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG