Іна Студзінская, Менск Сёлета да новага навучальнага года Нацыянальны інстытут адукацыі выпусьціў 160 найменьняў падручнікаў для школьнікаў. Трэба аддаць належнае, значная частка з іх – сапраўды вельмі зьмястоўныя, прайшлі экспэртызы, рыхтаваліся да конкурснай аснове. Але, на жаль, сустракаюцца яшчэ і даволі дзіўныя – у прыватнасьці, падручнікі для малодшых школьнікаў.
Па праўдзе, зьдзівілі мяне расейскія падручнікі, але па іх вучацца беларускія дзеці. Да прыкладу, “З000 задач і прыкладаў па матэматыцы” пад рэдакцыяй Узоравай. Гэтыя задачы рашаюць трэцяклясьнікі менскай політэхнічнай гімназіі нумар 6. Васьмігадовы Янка прачытаў мне некаторыя зь іх:
(Янка, чытае па-расейску: ) “Імпэратар Пётр ІІ правіў Расеяй 2 гады, гэта ў 5 разоў менш за Анну Іаанаўну. Колькі гадоў царствавала Анна Іаанаўна?”
(Карэспандэнтка: ) “А ты ведаеш, хто такі Пётр другі, Ганна Іаанаўна?”
(Янка: ) “Пакуль яшчэ не... Расейскі імпэратар Пётр Першы лягаў спаць у 9 гадзін вечара, а прачынаўся а другой гадзіне ночы. Увесь астатні час ён працаваў. Колькі працаваў Пётр Першы?”
(Карэспандэнтка: ) “А гэта лёгкая задачка?”
(Янка: ) “Так”.
(Карэспандэнтка: ) “А хто такі Пётр Першы?”
(Янка: ) “Ён першы правіў Русьсю”.
І такіх задач – пра Васілія Шуйскага, Суворава, расейскіх цароў, князёў, пра бітвы і паразы ворагаў – у зборніку безьліч.
Гутару з маці васьмігадовага Янкі, Валянцінай, якой часьцяком даводзіцца дапамагаць сыну – прычым не рашаць задачкі, а менавіта тлумачыць іхны сэнс.
(Карэспандэнтка: ) “А як дзеці рэагуюць на такія падручнікі? Яны шмат чаго не разумеюць з гэтымі царамі расейскімі?”
(Валянціна: ) “Абсалютна. Ён чытае задачку, зусім не задумваючыся над тэкстам. Але разам з тым гэта ж убіваецца ў галаву. Як 25-ты кадр у тэлебачаньні. Гэта як бы матэматыка, а па-за кадрам ідзе ўся гэтая інфармацыя. І каб рашыць гэтую задачку, ён яе мусіць два-тры разы прачытаць. А калі ён 2-3 разы прачытае, то нешта ў яго застанецца…”
Няўжо такія прарасейскія падручнікі рэкамэндаваныя Міністэрствам адукацыі Беларусі? У тым і справа, што не. Мінадукацыі зацьвярджае менавіта беларускія падручнікі па асноўных прадметах. Адзінае выключэньне – замежныя мовы, тут дазволена карыстацца расейскімі дапаможнікамі. А вось такі “ўзор” расейскай аўтаркі па прозьвішчы Узорава, які нам цытаваў васьмігадовы Янка, выкарыстоўваюць у якасьці дадатковага матэрыялу настаўнікі. Гэта ініцыятыва асобных настаўнікаў, сьцьвярджае намесьнік дырэктара Цэнтру навуковай кнігі Нацыянальнага інстытуту адукацыі Рыгор Чамаданаў.
(Чамаданаў: ) “Узорава? Я нават і аўтара такога ня ведаю. Гэта расейскае выданьне?”
(Карэспандэнтка: ) “Так. Масква, АСТ “Премьер”.
(Чамаданаў: ) “Гэта, магчыма, выкарыстоўваецца настаўнікам як зборнік задач, як дадатковы матэрыял з мэтай найбольш паглыбленага вывучэньня, дыфэрэнцыраванага навучаньня. Кантроль павінен ажыцьцяўляцца завучам. Але магу вас запэўніць, што гэта не рэкамэндавана Міністэрствам адукацыі. Таму што я ведаю пазыцыю міністра”.
Але такія расейскія падручнікі спрэс выкарыстоўваюцца ў беларускіх школах і гімназіях без усялякіх рэкамэндацыяў Міністэрства адукацыі – па ініцыятыве настаўнікаў.
Хапае недарэчнасьцяў, дарэчы, і ў рэкамэндаваных Міністэрствам адукацыі беларускіх падручніках. У той самай трэцяй клясе дзеці чытаюць кнігу “Радуга” – па расейскай літаратуры. Там асобны разьдзел “Беларускія паэты – дзецям”. Якуб Колас, Янка Купала, Уладзімір Караткевіч, Еўдакія Лось, Артур Вольскі, Максім Танк, Уладзімір Дубоўка, Уладзімір Карызна – у перакладзе на расейскую мову. Навошта дзецям чытаць беларускіх клясыкаў па-расейску – зусім незразумела. Ёсьць жа беларуская літаратура...
Дый узоры расейскай літаратуры ў гэтым зборніку для чытаньня “Радуга” далёка ня лепшыя. Васьмігадовы Янка вельмі старанна прачытаў твор Агніі Барто. Мяркуйце самі:
(Янка: ) “Игра в стадо.
Мы вчера играли в стадо, и рычать нам было надо. Мы рычали и мычали, по-собачьи лаяли. Не слыхали замечаний Анны Николаевны. А она сказала строго: “Что за шум такой у вас? Я детей видала много. Таких я вижу в первый раз”. Мы сказали ей в ответ: “Никаких детей тут нет. Мы не Пети и не Вовы, мы собаки и коровы…”
(Янка, чытае па-расейску: ) “Імпэратар Пётр ІІ правіў Расеяй 2 гады, гэта ў 5 разоў менш за Анну Іаанаўну. Колькі гадоў царствавала Анна Іаанаўна?”
(Карэспандэнтка: ) “А ты ведаеш, хто такі Пётр другі, Ганна Іаанаўна?”
(Янка: ) “Пакуль яшчэ не... Расейскі імпэратар Пётр Першы лягаў спаць у 9 гадзін вечара, а прачынаўся а другой гадзіне ночы. Увесь астатні час ён працаваў. Колькі працаваў Пётр Першы?”
(Карэспандэнтка: ) “А гэта лёгкая задачка?”
(Янка: ) “Так”.
(Карэспандэнтка: ) “А хто такі Пётр Першы?”
(Янка: ) “Ён першы правіў Русьсю”.
І такіх задач – пра Васілія Шуйскага, Суворава, расейскіх цароў, князёў, пра бітвы і паразы ворагаў – у зборніку безьліч.
Гутару з маці васьмігадовага Янкі, Валянцінай, якой часьцяком даводзіцца дапамагаць сыну – прычым не рашаць задачкі, а менавіта тлумачыць іхны сэнс.
(Карэспандэнтка: ) “А як дзеці рэагуюць на такія падручнікі? Яны шмат чаго не разумеюць з гэтымі царамі расейскімі?”
(Валянціна: ) “Абсалютна. Ён чытае задачку, зусім не задумваючыся над тэкстам. Але разам з тым гэта ж убіваецца ў галаву. Як 25-ты кадр у тэлебачаньні. Гэта як бы матэматыка, а па-за кадрам ідзе ўся гэтая інфармацыя. І каб рашыць гэтую задачку, ён яе мусіць два-тры разы прачытаць. А калі ён 2-3 разы прачытае, то нешта ў яго застанецца…”
Няўжо такія прарасейскія падручнікі рэкамэндаваныя Міністэрствам адукацыі Беларусі? У тым і справа, што не. Мінадукацыі зацьвярджае менавіта беларускія падручнікі па асноўных прадметах. Адзінае выключэньне – замежныя мовы, тут дазволена карыстацца расейскімі дапаможнікамі. А вось такі “ўзор” расейскай аўтаркі па прозьвішчы Узорава, які нам цытаваў васьмігадовы Янка, выкарыстоўваюць у якасьці дадатковага матэрыялу настаўнікі. Гэта ініцыятыва асобных настаўнікаў, сьцьвярджае намесьнік дырэктара Цэнтру навуковай кнігі Нацыянальнага інстытуту адукацыі Рыгор Чамаданаў.
(Чамаданаў: ) “Узорава? Я нават і аўтара такога ня ведаю. Гэта расейскае выданьне?”
(Карэспандэнтка: ) “Так. Масква, АСТ “Премьер”.
(Чамаданаў: ) “Гэта, магчыма, выкарыстоўваецца настаўнікам як зборнік задач, як дадатковы матэрыял з мэтай найбольш паглыбленага вывучэньня, дыфэрэнцыраванага навучаньня. Кантроль павінен ажыцьцяўляцца завучам. Але магу вас запэўніць, што гэта не рэкамэндавана Міністэрствам адукацыі. Таму што я ведаю пазыцыю міністра”.
Але такія расейскія падручнікі спрэс выкарыстоўваюцца ў беларускіх школах і гімназіях без усялякіх рэкамэндацыяў Міністэрства адукацыі – па ініцыятыве настаўнікаў.
Хапае недарэчнасьцяў, дарэчы, і ў рэкамэндаваных Міністэрствам адукацыі беларускіх падручніках. У той самай трэцяй клясе дзеці чытаюць кнігу “Радуга” – па расейскай літаратуры. Там асобны разьдзел “Беларускія паэты – дзецям”. Якуб Колас, Янка Купала, Уладзімір Караткевіч, Еўдакія Лось, Артур Вольскі, Максім Танк, Уладзімір Дубоўка, Уладзімір Карызна – у перакладзе на расейскую мову. Навошта дзецям чытаць беларускіх клясыкаў па-расейску – зусім незразумела. Ёсьць жа беларуская літаратура...
Дый узоры расейскай літаратуры ў гэтым зборніку для чытаньня “Радуга” далёка ня лепшыя. Васьмігадовы Янка вельмі старанна прачытаў твор Агніі Барто. Мяркуйце самі:
(Янка: ) “Игра в стадо.
Мы вчера играли в стадо, и рычать нам было надо. Мы рычали и мычали, по-собачьи лаяли. Не слыхали замечаний Анны Николаевны. А она сказала строго: “Что за шум такой у вас? Я детей видала много. Таких я вижу в первый раз”. Мы сказали ей в ответ: “Никаких детей тут нет. Мы не Пети и не Вовы, мы собаки и коровы…”