Ігар Карней, Менск У часе нарады, на якой абмяркоўваўся прагноз сацыяльна-эканамічнага развіцьця на 2005 год, Аляксандар Лукашэнка абвесьціў, што ўзровень сярэдняга заробку ў Беларусі мусіць дасягнуць 250 даляраў. Камэнтуючы гэтыя пляны, эканамісты й аналітыкі кажуць, што тэхнічна зрабіць падобнае можна. Але дзеля гэтага давядзецца пайсьці на непапулярныя меры. Якія?
Ці здольная беларуская эканоміка забясьпечыць скачок сярэдняга заробку ў краіне да 250 даляраў? Кіраўнік Саюзу прадпрымальнікаў і наймальнікаў, эканаміст Георгі Бадзей лічыць: тэхнічна закласьці ў бюджэт можна любы заробак. Іншая справа, што дзеля гэтага запатрабуецца?
(Бадзей: ) “Зрабіць усю мэдыцыну і адукацыю платнай, камунальныя паслугі стоадсоткава ўскласьці на насельніцтва; скараціць колькасьць занятых (але — павялічыўшы беспрацоўе). Гэтым, сапраўды, можна павялічыць заработную плату адсоткаў на 30. Таму ўсё залежыць ад таго, якімі шляхамі й зь якіх крыніцаў гэта зьбіраюцца рабіць. Мы ўжо ідзем шляхам зьніжэньня грамадзкіх фондаў спажываньня: адукацыя ўсё больш і больш платная, мэдыцынскія паслугі амаль паўсюдна платныя. Нават даведку атрымаць у выканкаме, і за тое трэба плаціць. Хоць мы адлічваем падаткі дзеля таго, каб забясьпечыць дзяржаўным органам нармалёвую працу. Нам і цяпер не ўдакладняюць: коштам якіх крыніцаў гэта будзе дасягацца? А ставіць задачу падвысіць заробак да 250 даляраў — гэта ўжо пытаньне тэхнікі”.
Цяпер сярэдні заробак у Беларусі вагаецца ў межах 150–180 даляраў. Гэта не азначае, што такія грошы мае настаўнік ці лекар. Некаторыя катэгорыі (чыноўнікі розных ведамстваў, кіраўнікі прадпрыемстваў, міліцыянты) атрымліваюць у сярэднім 800 тысяч–1 мільён рублёў на месяц. Вяскоўцы ў найлепшым выпадку маюць 100 тысяч рублёў. Дарэчы, менавіта сельскім жыхарам падвышэньня заробкаў калі й можна чакаць, то ў апошнюю чаргу. Паводле адмыслоўца ў сельскай гаспадарцы акадэміка Івана Нікітчанкі, запазычанасьці калгасаў і саўгасаў дзяржаве складаюць 1 мільярд даляраў. А без пагашэньня даўгоў нічога ў сыстэме выплатаў ня зьменіцца.
(Нікітчанка: ) “Вёска цалкам стратная, запазычанасьці калгасаў і саўгасаў — болей за два трыльёны рублёў. Калі раскласьці на душу насельніцтва, атрымаецца каля 1 тысячы даляраў даўгоў на кожнага чалавека”.
(Карэспандэнт: ) “Іншымі словамі, неабходна расплаціцца па тых пазыках, а ўжо потым казаць пра нейкі дабрабыт?”
(Нікітчанка: ) “Натуральна. Абяцанка Лукашэнкі каштуе прыкладна столькі ж, колькі каштавала абяцанка Хрушчова, што ў 1980 годзе будзем жыць пры камунізьме. Гэта папулісцкае выказваньне да парлямэнцкіх выбараў, а потым — ён жа зьбіраецца яшчэ паспытаць шчасьця на трэці тэрмін! Калі нічога ня зьменіцца, калі ня будзе рэформаў, то, можа, гадоў дваццаць трэба чакаць зьменаў, а мо і болей. Але жаданьня праводзіць рэформы няма”.
Многія незалежныя эканамісты ня бачаць падставаў для рэзкага падвышэньня заработнай платы працаўнікоў дзяржаўнага сэктару. Калі толькі зноў не зьвярнуцца да непапулярных мераў.
(Бадзей: ) “Зрабіць усю мэдыцыну і адукацыю платнай, камунальныя паслугі стоадсоткава ўскласьці на насельніцтва; скараціць колькасьць занятых (але — павялічыўшы беспрацоўе). Гэтым, сапраўды, можна павялічыць заработную плату адсоткаў на 30. Таму ўсё залежыць ад таго, якімі шляхамі й зь якіх крыніцаў гэта зьбіраюцца рабіць. Мы ўжо ідзем шляхам зьніжэньня грамадзкіх фондаў спажываньня: адукацыя ўсё больш і больш платная, мэдыцынскія паслугі амаль паўсюдна платныя. Нават даведку атрымаць у выканкаме, і за тое трэба плаціць. Хоць мы адлічваем падаткі дзеля таго, каб забясьпечыць дзяржаўным органам нармалёвую працу. Нам і цяпер не ўдакладняюць: коштам якіх крыніцаў гэта будзе дасягацца? А ставіць задачу падвысіць заробак да 250 даляраў — гэта ўжо пытаньне тэхнікі”.
Цяпер сярэдні заробак у Беларусі вагаецца ў межах 150–180 даляраў. Гэта не азначае, што такія грошы мае настаўнік ці лекар. Некаторыя катэгорыі (чыноўнікі розных ведамстваў, кіраўнікі прадпрыемстваў, міліцыянты) атрымліваюць у сярэднім 800 тысяч–1 мільён рублёў на месяц. Вяскоўцы ў найлепшым выпадку маюць 100 тысяч рублёў. Дарэчы, менавіта сельскім жыхарам падвышэньня заробкаў калі й можна чакаць, то ў апошнюю чаргу. Паводле адмыслоўца ў сельскай гаспадарцы акадэміка Івана Нікітчанкі, запазычанасьці калгасаў і саўгасаў дзяржаве складаюць 1 мільярд даляраў. А без пагашэньня даўгоў нічога ў сыстэме выплатаў ня зьменіцца.
(Нікітчанка: ) “Вёска цалкам стратная, запазычанасьці калгасаў і саўгасаў — болей за два трыльёны рублёў. Калі раскласьці на душу насельніцтва, атрымаецца каля 1 тысячы даляраў даўгоў на кожнага чалавека”.
(Карэспандэнт: ) “Іншымі словамі, неабходна расплаціцца па тых пазыках, а ўжо потым казаць пра нейкі дабрабыт?”
(Нікітчанка: ) “Натуральна. Абяцанка Лукашэнкі каштуе прыкладна столькі ж, колькі каштавала абяцанка Хрушчова, што ў 1980 годзе будзем жыць пры камунізьме. Гэта папулісцкае выказваньне да парлямэнцкіх выбараў, а потым — ён жа зьбіраецца яшчэ паспытаць шчасьця на трэці тэрмін! Калі нічога ня зьменіцца, калі ня будзе рэформаў, то, можа, гадоў дваццаць трэба чакаць зьменаў, а мо і болей. Але жаданьня праводзіць рэформы няма”.
Многія незалежныя эканамісты ня бачаць падставаў для рэзкага падвышэньня заработнай платы працаўнікоў дзяржаўнага сэктару. Калі толькі зноў не зьвярнуцца да непапулярных мераў.