Радыё Свабода Старшыня Канстытуцыйнага суда Беларусі Рыгор Васілевіч заступіўся за беларускую мову. "Адказнасьць за непавагу да дзяржаўнай мовы ніхто не адмяняў",– заявіў ён 18 верасьня, рэагуючы на выпадак з Сяргеям Сямёнавым, які на мяжы папрасіў дэклярацыю на беларускай мове, а ў адказ быў прыцягнуты да адміністрацыйнай адказнасьці і аштрафаваны. Ужо на наступны дзень старшыня Дзяржаўнага мытнага кантролю Анатоль Шпілеўскі заяўляе, што адсутнасьць блянкаў мытных дэклярацыяў на беларускай мове – гэта ягоная асабістая памылка, і паабяцаў, што ў хуткім часе гэтыя блянкі будуць надрукаваныя. Пра што гаворыць такая рэакцыя чыноўнікаў? Ці не зьмянілася дзяржаўная моўная палітыка? Пра гэта наш аглядальнік Віталь Цыганкоў гутарыць з рэдактарам часопісу “АРХЭ” Валерам Булгакавым.
Цыганкоў: “Што адбываецца? Тая ж дзяржаўная машына, якая амаль цалкам вынішчыла беларускую мову з тэлебачаньня, у дзясяткі разоў скараціла колькасьць беларускамоўных школаў, загнала ў падпольле беларускамоўныя выданьні, зараз раптам пачала непакоіцца за выкананьне канстытуцыйных нормаў?”
Булгакаў: “Зразумела, што гэта кампанія ні ў якім разе не ськіраваная на падтрымку беларускай мовы. Яна цалкам кладзецца ў рэчышча лукашэнкаўскіх дырэктываў, накіраваных на падтрыманьне так званай “раўнапраўнасьці” беларускай і расейскай моваў. Гэтая стратэгія не зьяўляецца ані новай, ані спадзяванай. Улады дазваляюць існаваць пэўным анклявам беларушчыны ці беларускай мовы ў публічнай прасторы, але ўспрымаюць яе як культурна неабавязковы факт”.
Цыганкоў: “Незалежнае грамадзтва, людзі, для якіх беларуская мова ёсьць вялікай каштоўнасьцю,– павінны выкарыстоўваць гэтыя хаця б мінімальныя магчымасьці, што дае ўлада, для пашырэньня ўжытку беларускай мовы?
Булгакаў: “Беларускае незалежнае грамадзтва рукамі актывіста Сяргея Сямёнава ўласна кажучы і выбіла гэтую палёгку, “прывілей” – мець мытныя блянкі на беларускай мове. Часамі такія дзеяньні прыносяць неспадзяваны палітычны эфэкт, і заклікаюць людзей, неабыякавых да беларускай мовы, працягваць бараніць свае правы”.
Цыганкоў: “Часам гучаць думкі, што, маўляў, беларуская мова цалкам апазыцыйная да гэтай дзяржавы, яна існуе толькі ў незалежным грамадзтве. Можа, і ня трэба зусім адхіляць магчымасьці, што прадстаўляе дзяржава, а змагацца за іх?”
Булгакаў: “Дзяржава выдае шмат рытарычных фігураў, і вельмі мала рэальных магчымасьцяў. Тое, што яшчэ нейкія паперкі будуць аддрукаваныя пэўным накладам на беларускай мове – ні ў якай ступені не азначае, што курс дзяржавы ў моўным пытаньні радыкальна зьменіцца.
Лукашэнкаўская дзяржава не адмаўляе за беларускай мовай пэўных правоў і ўласьцівасьцяў. Яна падтрымлівае ў пэўнай ступені кнігавыданьне, захоўвае беларускае школьніцтва прыкладна ў такіх прапорцыях, як за позьнім савецкім часам. Аднак стратэгічны курс на стыгматызаваньне беларускай мовы, на ўспрыманьне яе як нечага публічна неабавязковага – ён застаецца ў сіле. Дзяржава толькі рэагуе на нейкі публічны выклік, спрычынены незалежным грамадзтвам. Ня трэба думаць, што яна сама разгорне нейкую кампанію ў падтрымку беларускай мовы – прынамсі, няма ніякіх знакаў, якія пацьвердзілі б гэта. Але фактам застаецца тое, што дзяржава вымушаная трываць некантраляваную актыўнасьць грамадзтва, зьвязаную з прамоцыяй беларускай мовы. А часам і рэагаваць на абуральныя выпадкі моўнай дыскрымінацыі ў Беларусі”.
Канстытуцыйны суд заступіўся за беларускую мову, 18.09.2007 Хочаш дэкляраваць па-беларуску – у суд , 10.09.2007
Булгакаў: “Зразумела, што гэта кампанія ні ў якім разе не ськіраваная на падтрымку беларускай мовы. Яна цалкам кладзецца ў рэчышча лукашэнкаўскіх дырэктываў, накіраваных на падтрыманьне так званай “раўнапраўнасьці” беларускай і расейскай моваў. Гэтая стратэгія не зьяўляецца ані новай, ані спадзяванай. Улады дазваляюць існаваць пэўным анклявам беларушчыны ці беларускай мовы ў публічнай прасторы, але ўспрымаюць яе як культурна неабавязковы факт”.
Цыганкоў: “Незалежнае грамадзтва, людзі, для якіх беларуская мова ёсьць вялікай каштоўнасьцю,– павінны выкарыстоўваць гэтыя хаця б мінімальныя магчымасьці, што дае ўлада, для пашырэньня ўжытку беларускай мовы?
Булгакаў: “Беларускае незалежнае грамадзтва рукамі актывіста Сяргея Сямёнава ўласна кажучы і выбіла гэтую палёгку, “прывілей” – мець мытныя блянкі на беларускай мове. Часамі такія дзеяньні прыносяць неспадзяваны палітычны эфэкт, і заклікаюць людзей, неабыякавых да беларускай мовы, працягваць бараніць свае правы”.
Цыганкоў: “Часам гучаць думкі, што, маўляў, беларуская мова цалкам апазыцыйная да гэтай дзяржавы, яна існуе толькі ў незалежным грамадзтве. Можа, і ня трэба зусім адхіляць магчымасьці, што прадстаўляе дзяржава, а змагацца за іх?”
Булгакаў: “Дзяржава выдае шмат рытарычных фігураў, і вельмі мала рэальных магчымасьцяў. Тое, што яшчэ нейкія паперкі будуць аддрукаваныя пэўным накладам на беларускай мове – ні ў якай ступені не азначае, што курс дзяржавы ў моўным пытаньні радыкальна зьменіцца.
Лукашэнкаўская дзяржава не адмаўляе за беларускай мовай пэўных правоў і ўласьцівасьцяў. Яна падтрымлівае ў пэўнай ступені кнігавыданьне, захоўвае беларускае школьніцтва прыкладна ў такіх прапорцыях, як за позьнім савецкім часам. Аднак стратэгічны курс на стыгматызаваньне беларускай мовы, на ўспрыманьне яе як нечага публічна неабавязковага – ён застаецца ў сіле. Дзяржава толькі рэагуе на нейкі публічны выклік, спрычынены незалежным грамадзтвам. Ня трэба думаць, што яна сама разгорне нейкую кампанію ў падтрымку беларускай мовы – прынамсі, няма ніякіх знакаў, якія пацьвердзілі б гэта. Але фактам застаецца тое, што дзяржава вымушаная трываць некантраляваную актыўнасьць грамадзтва, зьвязаную з прамоцыяй беларускай мовы. А часам і рэагаваць на абуральныя выпадкі моўнай дыскрымінацыі ў Беларусі”.
Канстытуцыйны суд заступіўся за беларускую мову, 18.09.2007 Хочаш дэкляраваць па-беларуску – у суд , 10.09.2007