Гэтае пытаньне сёньня на Свабодзе абмяркоўваюць тры аналітыкі: Ігар Карней, Валер Карбалевіч, Уладзімер Глод.
Карней: Сёньня вялікае сьвята для аматараў «спорту № 1». Ёсьць шэраг нюансаў як з уласна спартовага гледзішча, так і з гледзішча сытуацыі, у якой першынство адбываецца.
УЭФА ўпершыню правядзе чэмпіянат Эўропы ў новым фармаце. Будуць ажно 24 зборныя, я думаю, многія аматары футболу памятаюць, што нават да пачатку 90-х гадоў у фінальнай частцы было толькі 8 камандаў. І вось пасьля 1996 году іх стала ўдвая больш, а цяпер аж 24. Такое прадстаўніцтва дазволіла істотна пашырыць геаграфію прысутнасьці. У Францыю прыехалі адразу 5 дэбютантаў спаборніцтва. Вядома, перад Эўра-2016 былі спадзяваньні, што пры такім раскладзе ў вырашальную стадыю мае рэальныя шанцы трапіць і Беларусь. Але, на жаль, Беларусь правяла няўцямны адборачны цыкль і засталася па-за футбольным сьвятам. Зрэшты, футбольныя экспэрты ў адзін голас кажуць, што пры той бессыстэмнасьці, якая пануе ў штабе галоўнай нацыянальнай каманды, спадзявацца на цуд было цалкам нерэальна.
А ў адсутнасьць на арэнах Францыі каманды Беларусі ў аматараў футболу ўзьнікае шырокая альтэрнатыва — заўзець за суседзяў, бо і Польшча, і Расея, і Ўкраіна здабылі жаданыя пуцёўкі і цяпер пазмагаюцца як мінімум за выхад у стадыю плэй-оф.
Беларусь правяла няўцямны адборачны цыкль і засталася па-за футбольным сьвятам.
Відавочна, што сёлетняя падтрымка будзе падмацоўвацца ня толькі геаграфічна, але і палітычна. Гэта найперш тычыцца зборных Расеі і Ўкраіны. Дзяржавы фактычна ў стане вайны, і стаўленьне да гэтых падзеяў радыкальна падзяліла грамадзкую думку.
Трэба сказаць, што Расея і Ўкраіна разьведзеныя па розных групах, і іх вочная сустрэча можа здарыцца толькі на далейшых этапах, ужо ў плэй-оф. Тым ня менш экспэрты прагназуюць, што ад першага дня расейска-ўкраінскія баталіі будуць ісьці на вуліцах, то бок па-за арэнамі.
Так ужо было падчас папярэдняга чэмпіянату Эўропы, які праходзіў ва Ўкраіне і ў Польшчы. Тады палякі жорстка спынілі спробы расейскіх заўзятараў учыніць марш пераможцаў па Варшаве. Хутчэй за ўсё, супраць расейцаў палякі салідарызуюцца з украінцамі, нягледзячы на тое, што іхнія зборныя гуляюць у адной групе.
Таксама расейцам трэба асьцерагацца яшчэ адной арганізаванай групоўкі — туркаў, бо адносіны Масквы і Анкары рэзка сапсаваліся пасьля інцыдэнту з вайсковым зьнішчальнікам, які заляцеў на тэрыторыю Турэччыны і быў зьбіты. А пасьля гэтага Масква прыняла глябальныя контразахады: і гандаль абмежавала, і нават забараніла расейскім турыстам адпачываць у Турэччыне.
Эўрапейскае першынства адпачатку праходзіць пры беспрэцэдэнтных мерах засьцярогі. Толькі на ахову парадку кінута блізу 100 тысяч паліцэйскіх і вайскоўцаў.
Зразумела, што тэракты апошняга часу не маглі застацца незаўважанымі. Загінулі дзясяткі французаў і замежнікаў. Таму і на стадыёнах, і ў фан-зонах, і на вуліцах агляд будзе пільны.
Нашы калегі нядаўна вярнуліся з Парыжу і пацьвярджаюць, што спыняюць і досыць пільна аглядаюць людзей ва ўсіх практычна месцах, дзе бываюць натоўпы — і ў музэях, і ў кінатэатрах, і на вакзалах, і ў гандлёвых цэнтрах. Пакуль што паліцыя дыктуе свае ўмовы.
Яшчэ адзін бок побытавых невыгодаў — ад работнікаў транспарту. Дзясяткі тысяч чалавек страйкуюць па ўсёй краіне ад траўня. Пратэстуюць найперш супраць рэформы працоўнага заканадаўства, якая зьмякчае ўмовы звальненьня супрацоўнікаў, дае кампаніям шырэйшыя правы зьніжаць заробкі і дазваляе рэгуляваць працоўны тыдзень.
Вынікам пратэсту ўжо сталі перабоі з палівам на аўтазалівачных станцыях, зрыў графіку руху чыгуначнага транспарту. Калі ўлічыць, што Францыя чакае прыезду 2,5 мільёнаў гледачоў, наступствы могуць быць непрадказальныя.
Пакуль уся ўвага — на футбольныя сустрэчы. Сёньня матчам Францыя — Румынія эўрапейскае сьвята футболу пачынаецца.
Карбалевіч: Сапраўды, здаецца, ніколі яшчэ чэмпіянат Эўропы па футболе не праходзіў у такой напружанай грамадзка-палітычнай сытуацыі. Калі казаць пра пагрозу тэракту, у Францыі дзейнічае рэжым надзвычайнага становішча, уведзены ў студзені адразу пасьля тэрактаў. Варта ўзгадаць нейкую дзіўную гісторыю пра француза, які спрабаваў ва Ўкраіне купіць зброю і выбуховыя рэчы і быў затрыманы. Дык францускія органы неяк скептычна адрэагавалі на гэта.
Ніколі яшчэ чэмпіянат Эўропы па футболе не праходзіў у такой напружанай грамадзка-палітычнай сытуацыі.
А вось страйкі — гэта рэальнасьць. Францускія ўлады не знайшлі нічога лепшага, як прымеркаваць рэформу працоўнага заканадаўства акурат да Чэмпіянату Эўропы. Таму цяпер у некаторых раёнах Парыжу не прыбіраецца сьмецьце — адпаведныя камунальныя службы страйкуюць. Страйк, але ўжо пасьля пачатку чэмпіянату — з 11 па 14 чэрвеня — абяцаюць правесьці і пілёты авіякампаніі Air France. Машыністы пагражаюць заблякаваць лінію, якая вядзе да стадыёна «Стад дэ Франс».
Беларусы, як звычайна, аказваюцца чужымі на гэтым футбольным сьвяце жыцьця. Можна разважаць, чаму футбол у Беларусі ў заняпадзе. Зрэшты — а што ў Беларусі, якая сфэра не ў заняпадзе? А футбол — спорт № 1 у сьвеце. І гэта сёньня вялікі бізнэс. У Беларусі, як вядома, бізнэс слабы. Большасьць футбольных клюбаў дзяржаўныя. Дык калі дзяржпрадпрыемствы ў заняпадзе, няма грошай у мясцовых бюджэтах, то ня варта чакаць, што футбол будзе на пад’ёме.
Глод: Калі Ігар Карней разьбіраў палітычны складнік чэмпіянату Эўропы, я згадаў пачатак сваёй журналісцкай кар’еры. Гэта была праца ў газэце «Физкультурник Белоруссии». Я пісаў пра футбол і часта размаўляў з сакратаром Фэдэрацыі футболу БССР Сігізмундам Францавічам Лысакоўскім. Ён любіў паўтараць, узьнімаючы ўверх палец: «Ёсьць шмат відаў спорту, але партыйны — толькі адзін: ФУТБОЛ!». Спартовы чыноўнік меў на ўвазе, што ў ЦК у той час з усіх відаў спорту займаліся толькі футболам.
Францускія ўлады абяцаюць, што ўсе заўзятары могуць адчуваць сябе ў бясьпецы, нягледзячы на тэрарыстычную пагрозу.
З таго часу прайшло паўстагодзьдзя. Спорт і палітыка спляліся куды шчыльней, чым тады. Таму найперш хацелася б, каб у Францыі ніхто і нішто, нават палітыка (уявіце матч Украіна — Расея), не сапсавала сьвята. Бо гэта сапраўды сьвята для велізарнай колькасьці заўзятараў сьвету. Францускія ўлады абяцаюць, што ўсе заўзятары могуць адчуваць сябе ў бясьпецы, нягледзячы на тэрарыстычную пагрозу. Праваахоўныя органы будуць выкарыстоўваць найноўшыя сыстэмы маніторынгу, а спэцыяльнае мабільнае прыкладаньне папярэдзіць карыстальнікаў у выпадку небясьпекі.
Дай Бог, каб так і было.
Але трывога, мне падаецца, застаецца. А некаторыя былыя і цяперашнія супрацоўнікі спэцорганаў заяўляюць: імавернасьць нападу тэрарыстаў высокая. Францыя для іх прывабная краіна. І, вядома, гэта вялікая спакуса для «Ісламскай дзяржавы» — учыніць напад на важныя аб’екты інфраструктуры.
Мне б хацелася, каб ніякіх эксцэсаў на футбольным чэмпіянаце не было. І каб там усё прайшло добра.
Учора, праўда, футбольныя фанаты зладзілі беспарадкі ў Марсэлі. Там пабіліся мясцовыя жыхары з ангельскімі заўзятарамі. І паліцыя вымушана была ўжыць сьлезацечны газ. Паводле папярэдніх дадзеных, бойка пачалася пасьля таго, як адзін з брытанскіх фанатаў напаў на мясцовага жыхара каля бара. Біліся больш за 200 чалавек.
Нібыта, страшнаваты пачатак. Але хачу падкрэсьліць — гэта былі фанаты з Брытаніі. З той самай Брытаніі, чые заўзятары ўжо некалькі дзесяцігодзьдзяў лічацца самымі агрэсіўнымі па ўсёй Эўропе. Можа, на шчасьце, фанаты зь іншых краін ня будуць браць зь іх прыклад.