Парлямэнцка-ўрадавая дэлегацыя Беларусі гэтымі днямі знаходзіцца ў Камбоджы. А з Банглядэшу і Віетнаму нядаўна вярнуліся прадстаўнікі беларускага аграпрамысловага комплексу. Езьдзяць яны туды ды ў іншыя падобныя экзатычныя куткі сьвету ў пошуках рынкаў збыту для беларускага харчаваньня. Гэтыя густанаселеныя бедныя рэгіёны сьвету, сапраўды, маюць патрэбу ў харчах, але ці заўсёды яны здольныя іх купіць і ці вытрымлівае беларускае харчаваньне канкурэнцыю на гэтых аддаленых ад Беларусі рынках?
Беларускія чыноўнікі, якія езьдзілі ў Банглядэш, 27 лютага правялі прэсавую канфэрэнцыю. Намесьнік міністра сельскай гаспадаркі Васіль Казакевіч, які пасьля паездкі ў Банглядэш сустрэўся з журналістамі, быў уражаны колькасьцю патэнцыйных спажыўцоў беларускага харчаваньня:
«У той жа Банглядэш 160 мільёнаў насельніцтва. Гэта прыкладна як у Расеі. А плошча — усяго 145 тысяч квадратных кілямэтраў. У Беларусі — 206 тысяч, а ў іх — 145. Мы калі туды прыехалі, дык згадалі часы Савецкага Саюзу, калі нашы людзі глядзелі на парад і хадзілі на дэманстрацыі. Тады на тратуарах было мноства народу. У іх гэтаксама. Але не з-за сьвятаў, а з-за шчыльнасьці насельніцтва.
А той жа Віетнам! 92 мільёны. І штогод дадаецца па працэнту. А гэта ж — амаль мільён».
Адказваючы на маё пытаньне, як Беларусь зьбіраецца выйсьці на рынак Банглядэш (маўляў, пакуль давязеш туды тое ж малако, дык яно скісьне), намесьнік міністра прызнаў:
«Калі казаць пра малочную прадукцыю, дык ужо гады тры як ад нас яна туды не паступала. Усё ж такі адлегласьць. Дый вельмі цяжка туды паставіць прадукцыю. Але мы будзем прапрацоўваць пытаньне далей і максымальна выконваць даручэньні кіраўніка дзяржавы і ўраду, знаходзіць нейкія магчымасьці.
На жаль, мы ня можам прыходзіць туды з нашай прадукцыяй, каб яна была таньнейшай. Па-першае, адлегласьць. Па-другое, побач зь імі найбуйнейшыя экспартэры — Новая Зэляндыя, Аўстралія, ЗША».
Пляны па асваеньні Банглядэш, Віетнаму і іншых краін гэтага рэгіёну эканаміст Міхась Залескі называе пустой тратай намаганьняў і беларускіх грошай. Ён упэўнены: нармальна канкураваць з Новай Зэляндыяй, у якой самае таннае ў сьвеце малако, беларускім вытворцам немагчыма.
Тут уся праблема ў структуры сабекошту. У нас у сельскай гаспадарцы ён нідзе нармальна ня ўлічваецца. Існуе цэлая разгалінаваная сыстэма датацыяў, перакрыжаванага субсыдыяваньня, ільготнага крэдытаваньня, скасаваньня запазычанасьці. І вось з улікам гэтых датацыяў мы можам некаторыя пазыцыі рабіць канкурэнтаздольнымі на ўсясьветным рынку. Але ж заробкі ад гэтага фіктыўныя. Фактычна мы нашы датацыі экспартуем у Банглядэш, Расею, яшчэ некуды».
Аляксандар Ярашук, які шмат працаваў у аграпрамысловым комплексе, кажа, што пошук новых рынкаў Беларусь пачала не ад добрага жыцьця:
Што ж тычыцца ўсіх гэтых даручэньняў па выхаду на іншыя рынкі, то няма сэнсу іх нават аналізаваць, бо ўся стратэгія разьвіцьця сельскай гаспадаркі будуецца на дзяржаўных датацыях. І калі раней казалі пра экспарт харчоў на 3 мільярды даляраў на год, а затым і на 7, то, можа, мы і дойдзем да гэтай лічбы. Але пры гэтым укладзём 10 мільярдаў. За мінулую пяцігодку Беларусь „бухнула“ ў АПК 42 мільярды даляраў. Столькі ж плянуюць і на гэтую пяцігодку. Усе гэтыя даручэньні па асваеньні Банглядэш ды іншых падобных краінаў ня маюць ніякай эканамічнай лёгікі. Гэта — чыста палітычныя рашэньні».
Міхась Залескі лічыць: Беларусь у сваім жаданьні выйсьці на азіяцкі рынак не дэманструе нічога новага. Яна толькі паўтарае досьвед былога СССР:
«Ёсьць такі прыклад. Вось рагачоўскі завод, які робіць „згушчонку“. Яшчэ калі вайна была ў Віетнаме, мой дзядзька туды вазіў самалётам гэтую „згушчонку“. На Віетнам, на іншыя Банглядэшы тады працаваў рагачоўскі завод. А глыбоцкі — на Савецкі Саюз».
Палітоляг Андрэй Фёдараў згадвае: Беларусь яшчэ на пачатку 2000-х гадоў спрабавала асвоіць рэгіён Блізкага Ўсходу. Затым — краіны Паўднёва-Ўсходняй Азіі:
Нават наконт гандлю з Вэнэсуэлай сёньня я б не ганарыўся. Гандаль у нас зь імі вельмі-вельмі моцна скараціўся. Будаўніцтва там, праўда, нейкае ідзе. Але гэта зусім ня тыя аб’ёмы, пра якія марылася».
Беларусь нічога не атрымае на рынку Паўднёва-Ўсходняй Азіі, кажа палітоляг Віктар Марціновіч. І гэта не тэарэтычныя меркаваньні. За апошнія два гады ён правёў амаль тры месяцы якраз у гэтым рэгіёне:
У гэтым рэгіёне ёсьць дзьве акалічнасьці. Яны дрэнна ўсьведамляюцца зь Менску. Першая — там вельмі бедна жывуць. Чалавек, які атрымлівае адзін даляр на дзень, лічыць сябе шчасьлівым. Таму давайце забудземся, што наша прадукцыя зь яе коштамі можа ўяўляць нейкую цікавасьць для гэтага рэгіёну.
І другая акалічнасьць. Рынкі гэтага рэгіёну кантралююцца Кітаем. Няма такой прадукцыі, якая б не была яшчэ па вельмі танных коштах і ў вялікай колькасьці прапанаваная Кітаем.
Таму я хацеў бы прапанаваць нашаму ўраду шукаць супрацоўніцтва, інвэстыцыйныя пляцоўкі, крэдытныя рэсурсы, рынкі збыту дзе заўгодна, толькі не ў Паўднёва-Ўсходняй Азіі. Адзінае, што ў гэтым рэгіёне запатрабавана, дык гэта танная зброя».
Гандлёвы абарот Беларусі і Банглядэш у 2011 годзе склаў 135 мільёнаў даляраў, а Беларусі і Віетнама за гэты ж час — 212 мільёнаў. А пляны былі нашмат большыя. Так, летам 2010 году, калі ў Менск прыяжджаў прэзыдэнт Віетнаму Нгуен Мінь Чыет, гаворка ішла пра тое, каб праз пару-тройку гадоў падняць таваразварот да аднаго мільярда даляраў на год. Цяпер бачна, што гэтым плянам ня збыцца.
«У той жа Банглядэш 160 мільёнаў насельніцтва. Гэта прыкладна як у Расеі. А плошча — усяго 145 тысяч квадратных кілямэтраў. У Беларусі — 206 тысяч, а ў іх — 145. Мы калі туды прыехалі, дык згадалі часы Савецкага Саюзу, калі нашы людзі глядзелі на парад і хадзілі на дэманстрацыі. Тады на тратуарах было мноства народу. У іх гэтаксама. Але не з-за сьвятаў, а з-за шчыльнасьці насельніцтва.
А той жа Віетнам! 92 мільёны. І штогод дадаецца па працэнту. А гэта ж — амаль мільён».
Адказваючы на маё пытаньне, як Беларусь зьбіраецца выйсьці на рынак Банглядэш (маўляў, пакуль давязеш туды тое ж малако, дык яно скісьне), намесьнік міністра прызнаў:
«Калі казаць пра малочную прадукцыю, дык ужо гады тры як ад нас яна туды не паступала. Усё ж такі адлегласьць. Дый вельмі цяжка туды паставіць прадукцыю. Але мы будзем прапрацоўваць пытаньне далей і максымальна выконваць даручэньні кіраўніка дзяржавы і ўраду, знаходзіць нейкія магчымасьці.
На жаль, мы ня можам прыходзіць туды з нашай прадукцыяй, каб яна была таньнейшай. Па-першае, адлегласьць. Па-другое, побач зь імі найбуйнейшыя экспартэры — Новая Зэляндыя, Аўстралія, ЗША».
Пляны па асваеньні Банглядэш, Віетнаму і іншых краін гэтага рэгіёну эканаміст Міхась Залескі называе пустой тратай намаганьняў і беларускіх грошай. Ён упэўнены: нармальна канкураваць з Новай Зэляндыяй, у якой самае таннае ў сьвеце малако, беларускім вытворцам немагчыма.
Міхал Залескі
«У нас савецкая сацыялістычная аграрная эканоміка. Мы можам прадаваць нашае абязводжанае, ці абястлушчанае, ці сухое малако нават у самой Новай Зэляндыі. Таму што цана на малако ў нас ня рынкавая, а любая. А паколькі яна можа быць любой, то і грошы для гэтага ўзяць трэба дзесьці ў іншым месцы.Тут уся праблема ў структуры сабекошту. У нас у сельскай гаспадарцы ён нідзе нармальна ня ўлічваецца. Існуе цэлая разгалінаваная сыстэма датацыяў, перакрыжаванага субсыдыяваньня, ільготнага крэдытаваньня, скасаваньня запазычанасьці. І вось з улікам гэтых датацыяў мы можам некаторыя пазыцыі рабіць канкурэнтаздольнымі на ўсясьветным рынку. Але ж заробкі ад гэтага фіктыўныя. Фактычна мы нашы датацыі экспартуем у Банглядэш, Расею, яшчэ некуды».
Аляксандар Ярашук, які шмат працаваў у аграпрамысловым комплексе, кажа, што пошук новых рынкаў Беларусь пачала не ад добрага жыцьця:
Аляксандар Ярашук
«Наш аграрны комплекс страчвае расейскі рынак, паколькі Расея ўступіла ва Ўсясьветную гандлёвую арганізацыю. І хутка тое ж масла з Новай Зэляндыі на расейскім рынку стане значна таньнейшым за беларускае.Што ж тычыцца ўсіх гэтых даручэньняў па выхаду на іншыя рынкі, то няма сэнсу іх нават аналізаваць, бо ўся стратэгія разьвіцьця сельскай гаспадаркі будуецца на дзяржаўных датацыях. І калі раней казалі пра экспарт харчоў на 3 мільярды даляраў на год, а затым і на 7, то, можа, мы і дойдзем да гэтай лічбы. Але пры гэтым укладзём 10 мільярдаў. За мінулую пяцігодку Беларусь „бухнула“ ў АПК 42 мільярды даляраў. Столькі ж плянуюць і на гэтую пяцігодку. Усе гэтыя даручэньні па асваеньні Банглядэш ды іншых падобных краінаў ня маюць ніякай эканамічнай лёгікі. Гэта — чыста палітычныя рашэньні».
Міхась Залескі лічыць: Беларусь у сваім жаданьні выйсьці на азіяцкі рынак не дэманструе нічога новага. Яна толькі паўтарае досьвед былога СССР:
«Ёсьць такі прыклад. Вось рагачоўскі завод, які робіць „згушчонку“. Яшчэ калі вайна была ў Віетнаме, мой дзядзька туды вазіў самалётам гэтую „згушчонку“. На Віетнам, на іншыя Банглядэшы тады працаваў рагачоўскі завод. А глыбоцкі — на Савецкі Саюз».
Палітоляг Андрэй Фёдараў згадвае: Беларусь яшчэ на пачатку 2000-х гадоў спрабавала асвоіць рэгіён Блізкага Ўсходу. Затым — краіны Паўднёва-Ўсходняй Азіі:
Андрэй Фёдараў
«Размоваў было шмат. Гладка было на паперы. А насамрэч аказалася, што гэта ня так лёгка. Падаецца, што пэўныя разьлікі былі памылковыя. Як з той жа іранскай нафтай.Нават наконт гандлю з Вэнэсуэлай сёньня я б не ганарыўся. Гандаль у нас зь імі вельмі-вельмі моцна скараціўся. Будаўніцтва там, праўда, нейкае ідзе. Але гэта зусім ня тыя аб’ёмы, пра якія марылася».
Беларусь нічога не атрымае на рынку Паўднёва-Ўсходняй Азіі, кажа палітоляг Віктар Марціновіч. І гэта не тэарэтычныя меркаваньні. За апошнія два гады ён правёў амаль тры месяцы якраз у гэтым рэгіёне:
Віктар Марціновіч
«Тыя людзі, якія ў Менску будуюць нейкія пляны па асваеньні Паўднёва-Ўсходняй Азіі, не ўсьведамляюць, што там насамрэч робіцца. Мне сьмешна чытаць эканамічныя прагнозы пра захоп гэтага рэгіёну беларускімі таварамі ці нават пра нейкую крэдытную экспансію.У гэтым рэгіёне ёсьць дзьве акалічнасьці. Яны дрэнна ўсьведамляюцца зь Менску. Першая — там вельмі бедна жывуць. Чалавек, які атрымлівае адзін даляр на дзень, лічыць сябе шчасьлівым. Таму давайце забудземся, што наша прадукцыя зь яе коштамі можа ўяўляць нейкую цікавасьць для гэтага рэгіёну.
І другая акалічнасьць. Рынкі гэтага рэгіёну кантралююцца Кітаем. Няма такой прадукцыі, якая б не была яшчэ па вельмі танных коштах і ў вялікай колькасьці прапанаваная Кітаем.
Таму я хацеў бы прапанаваць нашаму ўраду шукаць супрацоўніцтва, інвэстыцыйныя пляцоўкі, крэдытныя рэсурсы, рынкі збыту дзе заўгодна, толькі не ў Паўднёва-Ўсходняй Азіі. Адзінае, што ў гэтым рэгіёне запатрабавана, дык гэта танная зброя».
Гандлёвы абарот Беларусі і Банглядэш у 2011 годзе склаў 135 мільёнаў даляраў, а Беларусі і Віетнама за гэты ж час — 212 мільёнаў. А пляны былі нашмат большыя. Так, летам 2010 году, калі ў Менск прыяжджаў прэзыдэнт Віетнаму Нгуен Мінь Чыет, гаворка ішла пра тое, каб праз пару-тройку гадоў падняць таваразварот да аднаго мільярда даляраў на год. Цяпер бачна, што гэтым плянам ня збыцца.