ЦІ САПРАЎДЫ ПАГРАЖАЕ ЗЯМЛІ ПЕРАНАСЕЛЕНАСЬЦЬ?

Валер Каліноўскі, Прага

На гэтыя пытаньні брытанскаму часопісу New Scientist адказвае аналітык Уорэн Сэндэрсан зь Міжнароднага інстытуту аналізу прыкладных сыстэмаў, які даволі аптымістычна глядзіць на гэтую праблему і прапануе пераацаніць многія ранейшыя перасьцярогі.

Што да апошніх прагнозаў адносна росту насельніцтва Зямлі, то аналітык Уорэн Сэндэрсан і ягоныя калегі на 85 адсоткаў упэўненыя, што насельніцтва Зямлі дасягне 9-мільярднай мяжы да 2100 году, а затым пачне памяншацца. У ААН жа прадказваюць, што ўжо ў 2050 годзе насельніцтва Зямлі дасягне 9 мільярдаў 300 мільёнаў чалавек. Адкуль такая розьніца ў прагнозах? Спадар Сэндэрсан мяркуе, што справа ў тым, што экспэрты ААН маюць няправільныя базавыя падыходы. У прыватнасьці, разьлічваюць, што ў будучым у кожнай краіне ўстановіцца сярэдняя нараджальнасьць на адну жанчыну ў памеры 2,1 дзіцяці, што патрэбна для простага замяшчэньня насельніцтва. Напрыклад, цяпер ў Аўстрыі гэты паказчык складае 1,3 і пры гэтым ААН разьлічвае на надзвычайны прырост нараджальнасьці – да 2,1 ... Гэта сумнеўна. З другога боку, многія краіны, што разьвіваюцца, маюць высокі паказчык нараджальнасьці на адну жанчыну, але ён падае, як у Паўднёвай Карэі, напрыклад, – да 1,6, ці ў Тайляндзе – да 1,8. І няма прыкладаў, каб нейкія краіны сапраўды спыняліся на вызначанай экспэртамі ААН мяжы ў 2,1 нараджэньня на адну жанчыну. Нацыянальная дасьледчая рада ЗША мяркуе, што краіны, якія разьвіваюцца, дасягнуць у гэтай праблеме таго ўзроўню, які маюць цяпер разьвітыя краіны свету.

У памылковых, на думку спадара Сэндэрсана, разьліках ААН вінаваты палітычны элемэнт. Калі браць пад увагу паказчык нараджальнасьці ніжэй за 2,1, то ў далёкай будучыні будзе бачыцца зьнікненьне насельніцтва, што ня можа не выклікаць панікі сярод палітыкаў. У рэальных краінах насельніцтва ня можа зьмяншацца да нуля, бо яны рэгулююць сытуацыю.

Такім чынам, перанасяленьне Зямлі нас не чакае, мяркуюць навукоўцы, якія аспрэчваюць ацэнкі ААН.

Па-ранейшаму, найбольшы рост насельніцтва назіраецца ў бяднейшых кріанах сьвету, у Паўднёвай Азіі і Афрыцы. Але і там гэты рост запаволіўся і можа нават спыніцца ў бліжэйшы час.

Цяпер, нарыклад, у ЗША ўвогуле назіраецца зваротная рэакцыя на пэсымістычныя прагнозы пра перанаселенасьць, зь якімі выступаюць абаронцы навакольнага асяродзьдзя. Многія амэрыканскія эканамісты і людзі бізнэсу мяркуюць, што ня варта турбавацца пра колькасьць людзей, калі вы думаеце пра эканамічнае разьвіцьцё.

Аналітык Уорэн Сэндэрсан зь Міжнароднага інстытуту аналізу прыкладных сыстэмаў лічыць гэтыя заявы таксама нерэалістычнымі. У сваім інстытуце Сэндэрсан і ягоныя калегі працуюць, зыходзячы з новага разуменьня праблемы – балянсу насельніцтва, беручы пад увагу навакольнае асяродзьдзе, стваральную дзейнасьць чалавека, які вынаходзіць новыя тэхналёгіі, цыклічнасьць чалавечага жыцьця. Гэты падыход паказвае, што ў адных краінах праблемай можа быць хуткі рост нараджальнасьці, у той час як іншыя могуць цярпець ад старэньня насельніцтва. Пошук балянсу прымушае думаць, якім павінна быць насельніцтва, і што можа быць лепшым для чалавецтва ў цэлым, – лічыць аналітык Уорэн Сэндэрсан зь Міжнароднага інстытуту аналізу прыкладных сыстэмаў.

Гэтыя праблемы будуць абмяркоўвацца сёлета на Саміце Зямлі (Earth Summit) ў Ёганэсбургу.