Мараторый, які ўведзены на будаўніцтва АЭС у Беларусі,
не выключае магчымасьці ўзьвядзеньня небясьпечных ядравых аб’ектаў у будучыні.
10-гадовы мараторый на будаўніцтва ў Беларусі атамных электрастанцыяў
заканчваецца ў 2009 годзе. Але ўжо зараз значную частку эколягаў непакоіць
пытаньне: ці здольны беларускі народ двойчы наступіць на адны і тыя ж граблі?
Гаворыць экспэрт у галіне ядравых наступстваў Васіль Ермашкевіч:
“Мараторыя на самой справе няма. Ёсьць выснова камісіі, якая рэкамэндуе
ўстрымацца; ёсьць згода ўраду не будаваць на працягу 10 гадоў і ёсьць згода
парлямэнту. Гэта не мараторый, а нібыта негалоснае пагадненьне. Зараз распрацоўваюцца
асноўныя кірункі энэргетычнае палітыкі. І сапраўды, такое катэгарычнае
формы (пабудаваць — і ўсё) няма. 10-гадовага тэрміну павінна хапіць, каб
зразумець безсэнсоўнасьць гэтае задумы. А калі ўжо й Пуцін пераконвае сьвет
адмовіцца ад будаўніцтва АЭС, дык гэта слушна, цікава й нечакана”.
Гаварыў Васіль Ермашкевіч.
Дасьледваньні тэрыторыі Беларусі дзеля размяшчэньня АЭС пачаліся 30
год таму. Акадэмік АН БССР Красін, адзін з кіраўнікоў праекту першае ў
сьвеце АЭС, асабіста выбраў 4 адпаведныя пляцоўкі. Сам рэактар мусіў быць
амаль у 1,5 разы магутнейшы за чарнобыльскі. Але потым прыярытэт аддалі
Летуве, а для Беларусі была распрацаваная перасоўная атамная электрастанцыя
“Памір”. Ужо на пачатку 80-х станцыя была сканструяваная і запушчаная ў
навукова-тэхнічным комплексе “Сосны”. Пазьней пачалася распрацоўка яшчэ
дзьвюх аналягічных установак, але праз два гады пасьля катастрофы на ЧАЭС
праекты згарнулі. Дарэчы, дагэтуль Беларусь не пазбавілася адпрацаванага
паліва з досьледнага рэактару ў Соснах.
Між іншым, паралельна з эксплюатацыяй “Паміру” прадугледжвалася будаўніцтва
дзьвюх магутных АЭС пад Менскам і ў мястэчку Сялява на Віцебшчыне. У 1983
годзе пачалі будаваць першую чаргу Менскай АЭС і рыхтавацца да будаўніцтва
ля Сялявы. Спыніў глябальныя праекты, па сутнасьці, грамадзкі пратэст.
Але празь 10 год, у сярэдзіне 90-х, прыхільнікі атамнай энергіі зноў
абвесьцілі пра намер распачаць новую будоўлю — гэтым разам геадэзысты рэкамэндавалі
3 пляцоўкі ў Прыдняпроўі.
Разьвіцьцё атамных тэхналёгіяў выявіла й даволі нечаканую праблему —
магчымасьць гэтак званага атамнага тэрарызму. Выказваньні наконт звышмоцных
засьцерагальных каўпакоў над рэактарамі малапераканаўчыя для тых, хто мае
адваротную мэту. Такім чынам, яшчэ да зьяўленьня высокадакладнае зброі
атамныя аб’екты ператварыліся ў высокаэфэктыўную зброю. Ня трэба быць нават
ядравай дзяржаваю: дастаткова падарваць АЭС на тэрыторыі праціўніка і атрымаць
вынік, які шматразова пераўзыходзіць выбухі над Хірасімаю ды Нагасакі.
Аварыі на АЭС, якімі б яны ні былі — выпадковымі або прымусовымі — па сваіх
доўгатэрміновых наступствах непараўнальныя ні зь якімі іншымі тэхнагэннымі
катастрофамі. Шэраг такіх доказаў зямляне ўжо атрымалі.
Ігар Карней, Менск
