«Гэты першы выпадак у маёй практыцы!» — так камэнтуе праваабаронца Алена Танкачова рашэньне суду па справе Міхаіла Гуліна, Уладзіслава Лук’янчука, Алега Давыдчыка і Сяргея Панасюка.
2 ліспада судзьдзя Цэнтральнага суду Тацяна Ткачова, які вяла працэс «за кубікі», вырашыла спыніць адміністратыўную справу супраць мастакоў і абвясьціла, што іх затрымалі незаконна.
«Тацяна Аркадзьеўна Ткачова (судьдзя — РС), дай ёй Бог здароўя! — камэнтуе рашэньне суду мастак Міхаіл Гулін. — Я, канечне, вельмі задаволены. Думаю, што для судзьдзі гэта было не такое простае рашэньне. Напэўна, праваахоўныя органы гэтым і кіруюцца: складаюць тыповы адміністратыўны пратакол — „лаяўся матам“, „супраціўляўся“, „адмаўляўся прайсьці з супрацоўнікамі міліцыі“. Каб проста махнулі рукой, падмахнулі і ўсё скончылася».
Праваабаронца Алена Танкачова прысутнічала на ўсіх паседжаньнях суду «за кубікі». «Суд зрабіў усе дзеяньні, якія былі скіраваныя на запатрабаваньне доказаў, — лічыць Танкачова. — І, атрымаўшы ў якасьці доказаў відэафіксацыю камэраў ГУВД Менгарвыканкаму, суд мог абапірацца на доказы, якія цяжка было паставіць пад сумненьне.
Неахайныя рапарты, дзеяньні супрацоўнікаў Цэнтральнага РУУС, абсалютна гратэскны пэрсанаж — прапаршчык, які відавочна прымяняў фізычную сілу... Я думаю, што кіраўніцтва РУУС менавіта для гэтых мэтаў яго там і трымае, бо ня ведаць пра тое, што ён робіць, супрацоўнікі РУУС ня могуць. Суд, на маю думку, паступіў так, як і павінен паступаць суд. Я лічу вялікай перамогай тое, што суд паклаў пачатак гэтай практыцы. Бо ілжэсьведчаньне пад гербам і сьцягам, неахайнасьць у дачыненьні да затрыманьняў — гэта тое, што трэба спыняць, калі мы хочам, каб да праваахоўных органаў ставіліся як да праваахоўных органаў, а не як да карнай сыстэмы».
«З РУУС Цэнтральнага раёну гораду Менску будзе праведзеная адпаведная праца», — сказала пры канцы паседжаньня судзьдзя Тацьцяна Ткачова.
Менавіта ў гэтым РУУС былі складзеныя пратаколы затрыманьня на мастакоў. Сяргей Панасюк і Уладзіслаў Лук’янчук заявілі ў судзе, што ў аддзяленьні міліцыі іх зьбівалі. Прычым Уладзіслаў атрымаў страсеньне мозгу. А фатограф Тацяна Гаўрыльчык засьведчыла, што ёй заломвалі рукі і надзявалі кайданкі. Апроч таго, мастакі правялі ў Цэнтральным РУУС 7 гадзін замест законных трох і не атрымалі аніякіх дакумэнтаў пра сваё затрыманьне.
Уладу Лук’янчуку 19 гадоў. Ён таксама вельмі задаволены прысудам. «Шкада, — кажа ён, — што давялося так шмат сіл, часу і грошай патраціць на тое, каб давесьці сваю невінаватасьць». Аднак у тое, што ўдасца прыцягнуць да адказнасьці прапаршчыка Ўладзімера Находзьку, Ўладзіслаў ня надта верыць:
«Я думаю, што справу будуць замінаць, спускаць „на тармазах“. Бо тое, што там рабілася (у Цэнтральным РУУС. — РС), гэта неапісальна. Мне вельмі не хацелася б, каб гэта паўтаралася.
Я больш чым упэўнены, што ён не панясе пакараньня. Гэта будзе вельмі цяжка — зрабіць нейкую агалоску. Узбуджэньне крымінальнай справы магчымае, але няма ўпэўненасьці, што мы зьбяром усе доказы. Ужо было заяўлена, што відэазапісаў з РУУС за дадзеную дату няма. Яны там зрабілі „рамонт“, і ў іх камэры не працавалі. Менавіта тады, калі мы там знаходзіліся».
«Найбольш, вядома, у мяне ўвагі да прапаршчыка Находзькі. Ён найбольш зьбіваў людзей. Мы былі ў РУУС сем гадзін, і за гэты час ён як мінімум да чатырох чалавек прымяніў сілу. Двух зь іх зьбіў вельмі моцна. А на судзе гэты чалавек з каменным тварам кажа, што нікога ня біў, нічога не адбывалася, і ўсё адмаўляе. Ім проста ўсё адмаўляць».
Сяргей Панасюк, які таксама пацярпеў ад рукапрыкладзтва прапаршчыка Ўладзімера Находзькі, лічыць, што «і затрыманьне, і сама справа, і суд — гэта нейкі абсурд».
«Зразумела, незаконныя дзеяньні выканаўчай і судовай уладаў — ня дзіва ў нашай сацыяпалітычнай рэчаіснасьці, — кажа ён. — У дадзеным выпадку спэцыфіка ў тым, што не было традыцыйных падставаў, якія звычайна прыводзяць да абвінаваўчага прысуду — напрыклад, апазыцыйнага «шлейфу».
Таму, верагодна, не было і «куратарства» з боку сілавых структур (КДБ і г.д.). Як вынік — апраўдальны прысуд. Тым самым было паказана, што рэпрэсіўная машына існуе сама па сабе. А рыторыка людзей, якія падтрымліваюць мэтады ўлады, ня дзейнічае, г.зн. звычайна яна выкарыстоўвае імпэратыў «ня лезь у палітыку/апазыцыю, працуй сумленна, і табе нічога ня будзе».
Празь некалькі дзён пасьля затрыманьня на Кастрычніцкай плошчы Міхаіла Гуліна звольнілі з БНТУ , дзе ён працаваў старшым выкладчыкам. Звольнілі «паводле згоды бакоў», але дэкан спытаўся ў Гуліна: «Зь якога гэта часу вы сталі займацца палітычным мастацтвам?»
«Я, напэўна, паспрабую аднавіцца на працы, — кажа Міхаіл Гулін. — Магчыма, гэта ня будзе доўгатэрміновае супрацоўніцтва.Але я цалкам апраўданы, затрымалі мяне незаконна. І гэтыя моманты перастрахоўкі, выслужваньня — проста агідныя. Хочацца гэтым людзям яшчэ раз паглядзець у вочы і паказаць выпіску з суду».
«Усе ўдзельнікі гэтага працэсу, на маю думку, праявілі максымальную грамадзянскасьць, — кажа Алена Танкачова. — Ніхто не пабаяўся згадваць пра падзеі, якія відавочна былі для іх псыхалягічна цяжкімі. Хлопцы былі пасьлядоўнымі, абсалютна спакойнымі, нават калі ў маленькі кабінэт увайшоў гэты „граміла“, які як мінімум дваіх зь іх зьбіў і здзекаваўся зь іх. Ніхто не апусьціўся да ўзроўню дробных пытаньняў і папрокаў».
Для Міхаіла Гуліна апраўданьне ў судзе — гэта яшчэ і пацьверджаньне ягонага права быць мастаком у Беларусі. «Тое, што нас апраўдалі, пацьвердзіла адэкватнасьць маіх дзеяньняў. Мы ўсё зрабілі абсалютна законна. Я як чалавек гэтага гораду, як грамадзянін маёй краіны, меў на іх права. Я сутыкнуўся з такім стаўленьнем з боку шмат каго, якое выяўляецца ў словах „Ну, ты ж ведаў...“ Гэты момант мяне шакуе. Адна справа — „ведаў“, а іншая справа — я маю права. Гэта заканадаўча прапісана. Я не зрабіў аніякіх супрацьпраўных дзеяньняў. Менавіта таму было сфальсыфікавана гэтае недарэчнае абвінавачаньне».
«Не было аніякіх падставаў нас затрымліваць. Не было падставаў нават прасіць нас прад’явіць дакумэнты. Не зрабілі нічога супрацьзаконнага!» — падкрэсьлівае Міхаіл Гулін.
Застаецца нявызначанай пазыцыя Інстытуту Гётэ ў дачыненьні да справы Міхаіла Гуліна і валянтэраў. Аднак дырэктар Інстытуту ў Менску спадар Франк Баўман выказаў жаданьне адказаць на пытаньні Радыё Свабода ў пісьмовым выглядзе.
Алена Танкачова ўпэўненая, што Інстытут Гётэ «паспрабаваў заўчасна перастрахавацца». «Дзіўна, што гэта зрабілі прадстаўнікі Інстытуту краіны, якая ўжо прайшла пэрыяд адпрацоўкі важных гістарычных пэрыядаў у гістарычную памяць. Шкада, — падсумоўвае яна.
Міхаіл Гулін кажа, што афіцыйна па-ранейшаму застаецца ўдзельнікам праекту «Going public».
«Я нават цяпер зьбіраюся паехаць у Ляйпцыг як удзельнік гэтага праекту. Мне самому цікава, я хачу даведацца, як можна прапусьціць такі подлы ўдар і заставацца ўдзельнікам праекту».
Ніякай падтрымкі ад самога Інстытуту Міхаіл Гулін ужо не чакае:
«Цяпер атрымалася, што паважаны Гётэ-інстытут сеў у глыбокую лужыну, якую сам і нарабіў, абмачыўшыся. Я ўжо нічога не чакаю ад іх. Зробленае тое, што адваротнай сілы ня мае. Калі б у той дзень быў зроблены званок, Уладзіслава Лук’янчука б ня зьбілі. Бо было зразумела, што нас 7 гадзін проста мусолілі. Яны ня ведалі, што з намі рабіць і як рэагаваць. Бо я сьцьвярджаю, што я ўдзельнік міжнароднага праекту, а хлопцы — толькі валянтэры, не чапайце іх, уся адказнасьць на мне. А ніякага пацьвярджальнага званка альбо дзеяньняў няма. І таму ў міліцыі пачынаюць прымяняць тыя дзеяньні, якія, я ўжо высьветліў, прымяняюць стандартна. Гэта практыка ў нашых РУУС — зьбіцьцё. Я калі пісаў заяву, каб мне вярнулі скульптуру, выводзілі нейкага чалавека ў будаўнічай робе, які скардзіўся і казаў: „Так, „ластаўку“ вы рабіць умееце“. Гэта тое самае, што зрабілі з Уладзіславам: надзелі кайданкі, зрабілі „ластаўку“ і зьбілі».
Алег Давыдчык, які вядомы арт-моладзі як удзельнік мастацкага праекту Lena Krasit, кажа, што яму ўвогуле цікавая любая дзейнасьць, зьвязаная з творчасьцю:
«Я б і цяпер прыняў удзел у такой акцыі, нават ведаючы, чым гэта ўсё скончылася».
«Тацяна Аркадзьеўна Ткачова (судьдзя — РС), дай ёй Бог здароўя! — камэнтуе рашэньне суду мастак Міхаіл Гулін. — Я, канечне, вельмі задаволены. Думаю, што для судзьдзі гэта было не такое простае рашэньне. Напэўна, праваахоўныя органы гэтым і кіруюцца: складаюць тыповы адміністратыўны пратакол — „лаяўся матам“, „супраціўляўся“, „адмаўляўся прайсьці з супрацоўнікамі міліцыі“. Каб проста махнулі рукой, падмахнулі і ўсё скончылася».
Праваабаронца Алена Танкачова прысутнічала на ўсіх паседжаньнях суду «за кубікі». «Суд зрабіў усе дзеяньні, якія былі скіраваныя на запатрабаваньне доказаў, — лічыць Танкачова. — І, атрымаўшы ў якасьці доказаў відэафіксацыю камэраў ГУВД Менгарвыканкаму, суд мог абапірацца на доказы, якія цяжка было паставіць пад сумненьне.
Неахайныя рапарты, дзеяньні супрацоўнікаў Цэнтральнага РУУС, абсалютна гратэскны пэрсанаж — прапаршчык, які відавочна прымяняў фізычную сілу... Я думаю, што кіраўніцтва РУУС менавіта для гэтых мэтаў яго там і трымае, бо ня ведаць пра тое, што ён робіць, супрацоўнікі РУУС ня могуць. Суд, на маю думку, паступіў так, як і павінен паступаць суд. Я лічу вялікай перамогай тое, што суд паклаў пачатак гэтай практыцы. Бо ілжэсьведчаньне пад гербам і сьцягам, неахайнасьць у дачыненьні да затрыманьняў — гэта тое, што трэба спыняць, калі мы хочам, каб да праваахоўных органаў ставіліся як да праваахоўных органаў, а не як да карнай сыстэмы».
«З РУУС Цэнтральнага раёну гораду Менску будзе праведзеная адпаведная праца», — сказала пры канцы паседжаньня судзьдзя Тацьцяна Ткачова.
Менавіта ў гэтым РУУС былі складзеныя пратаколы затрыманьня на мастакоў. Сяргей Панасюк і Уладзіслаў Лук’янчук заявілі ў судзе, што ў аддзяленьні міліцыі іх зьбівалі. Прычым Уладзіслаў атрымаў страсеньне мозгу. А фатограф Тацяна Гаўрыльчык засьведчыла, што ёй заломвалі рукі і надзявалі кайданкі. Апроч таго, мастакі правялі ў Цэнтральным РУУС 7 гадзін замест законных трох і не атрымалі аніякіх дакумэнтаў пра сваё затрыманьне.
Уладу Лук’янчуку 19 гадоў. Ён таксама вельмі задаволены прысудам. «Шкада, — кажа ён, — што давялося так шмат сіл, часу і грошай патраціць на тое, каб давесьці сваю невінаватасьць». Аднак у тое, што ўдасца прыцягнуць да адказнасьці прапаршчыка Ўладзімера Находзьку, Ўладзіслаў ня надта верыць:
«Я думаю, што справу будуць замінаць, спускаць „на тармазах“. Бо тое, што там рабілася (у Цэнтральным РУУС. — РС), гэта неапісальна. Мне вельмі не хацелася б, каб гэта паўтаралася.
Я больш чым упэўнены, што ён не панясе пакараньня. Гэта будзе вельмі цяжка — зрабіць нейкую агалоску. Узбуджэньне крымінальнай справы магчымае, але няма ўпэўненасьці, што мы зьбяром усе доказы. Ужо было заяўлена, што відэазапісаў з РУУС за дадзеную дату няма. Яны там зрабілі „рамонт“, і ў іх камэры не працавалі. Менавіта тады, калі мы там знаходзіліся».
Алег Давыдчык
Дваццацігадовы Алег Давыдчык ужо пасьля першага паседжаньня пачаў спадзявацца, што іх апраўдаюць. «Было адчуваньне, што ўсё скончыцца добра», — кажа ён. Але і ён распавядае, што міліцыянты пачуваліся ў судзе гэтаксама беспакарана, як і ў РУУС.«Найбольш, вядома, у мяне ўвагі да прапаршчыка Находзькі. Ён найбольш зьбіваў людзей. Мы былі ў РУУС сем гадзін, і за гэты час ён як мінімум да чатырох чалавек прымяніў сілу. Двух зь іх зьбіў вельмі моцна. А на судзе гэты чалавек з каменным тварам кажа, што нікога ня біў, нічога не адбывалася, і ўсё адмаўляе. Ім проста ўсё адмаўляць».
Сяргей Панасюк, які таксама пацярпеў ад рукапрыкладзтва прапаршчыка Ўладзімера Находзькі, лічыць, што «і затрыманьне, і сама справа, і суд — гэта нейкі абсурд».
«Зразумела, незаконныя дзеяньні выканаўчай і судовай уладаў — ня дзіва ў нашай сацыяпалітычнай рэчаіснасьці, — кажа ён. — У дадзеным выпадку спэцыфіка ў тым, што не было традыцыйных падставаў, якія звычайна прыводзяць да абвінаваўчага прысуду — напрыклад, апазыцыйнага «шлейфу».
Таму, верагодна, не было і «куратарства» з боку сілавых структур (КДБ і г.д.). Як вынік — апраўдальны прысуд. Тым самым было паказана, што рэпрэсіўная машына існуе сама па сабе. А рыторыка людзей, якія падтрымліваюць мэтады ўлады, ня дзейнічае, г.зн. звычайна яна выкарыстоўвае імпэратыў «ня лезь у палітыку/апазыцыю, працуй сумленна, і табе нічога ня будзе».
«Калі б Інстытут Гётэ пазваніў у РУУС, нас бы ня зьбілі»
Міхаіл Гулін
Мастак Міхаіл Гулін упэўнены, што рашэньне па іх справе важнае для ўсіх: «Гэты адміністратыўны працэс — не такі камэрны, „хатні“. Гэта спадзеў на нешта большае. Ужо не ў дачыненьні да мяне, а ў дачыненьні да іншых людзей, якія, так ужо атрымліваецца, часта пакутуюць ад незаконных дзеяньняў супрацоўнікаў міліцыі, улады».Празь некалькі дзён пасьля затрыманьня на Кастрычніцкай плошчы Міхаіла Гуліна звольнілі з БНТУ , дзе ён працаваў старшым выкладчыкам. Звольнілі «паводле згоды бакоў», але дэкан спытаўся ў Гуліна: «Зь якога гэта часу вы сталі займацца палітычным мастацтвам?»
«Я, напэўна, паспрабую аднавіцца на працы, — кажа Міхаіл Гулін. — Магчыма, гэта ня будзе доўгатэрміновае супрацоўніцтва.Але я цалкам апраўданы, затрымалі мяне незаконна. І гэтыя моманты перастрахоўкі, выслужваньня — проста агідныя. Хочацца гэтым людзям яшчэ раз паглядзець у вочы і паказаць выпіску з суду».
«Усе ўдзельнікі гэтага працэсу, на маю думку, праявілі максымальную грамадзянскасьць, — кажа Алена Танкачова. — Ніхто не пабаяўся згадваць пра падзеі, якія відавочна былі для іх псыхалягічна цяжкімі. Хлопцы былі пасьлядоўнымі, абсалютна спакойнымі, нават калі ў маленькі кабінэт увайшоў гэты „граміла“, які як мінімум дваіх зь іх зьбіў і здзекаваўся зь іх. Ніхто не апусьціўся да ўзроўню дробных пытаньняў і папрокаў».
Для Міхаіла Гуліна апраўданьне ў судзе — гэта яшчэ і пацьверджаньне ягонага права быць мастаком у Беларусі. «Тое, што нас апраўдалі, пацьвердзіла адэкватнасьць маіх дзеяньняў. Мы ўсё зрабілі абсалютна законна. Я як чалавек гэтага гораду, як грамадзянін маёй краіны, меў на іх права. Я сутыкнуўся з такім стаўленьнем з боку шмат каго, якое выяўляецца ў словах „Ну, ты ж ведаў...“ Гэты момант мяне шакуе. Адна справа — „ведаў“, а іншая справа — я маю права. Гэта заканадаўча прапісана. Я не зрабіў аніякіх супрацьпраўных дзеяньняў. Менавіта таму было сфальсыфікавана гэтае недарэчнае абвінавачаньне».
«Не было аніякіх падставаў нас затрымліваць. Не было падставаў нават прасіць нас прад’явіць дакумэнты. Не зрабілі нічога супрацьзаконнага!» — падкрэсьлівае Міхаіл Гулін.
Застаецца нявызначанай пазыцыя Інстытуту Гётэ ў дачыненьні да справы Міхаіла Гуліна і валянтэраў. Аднак дырэктар Інстытуту ў Менску спадар Франк Баўман выказаў жаданьне адказаць на пытаньні Радыё Свабода ў пісьмовым выглядзе.
Алена Танкачова ўпэўненая, што Інстытут Гётэ «паспрабаваў заўчасна перастрахавацца». «Дзіўна, што гэта зрабілі прадстаўнікі Інстытуту краіны, якая ўжо прайшла пэрыяд адпрацоўкі важных гістарычных пэрыядаў у гістарычную памяць. Шкада, — падсумоўвае яна.
Міхаіл Гулін кажа, што афіцыйна па-ранейшаму застаецца ўдзельнікам праекту «Going public».
Пэрформанс на плошчы Калініна
«Я нават цяпер зьбіраюся паехаць у Ляйпцыг як удзельнік гэтага праекту. Мне самому цікава, я хачу даведацца, як можна прапусьціць такі подлы ўдар і заставацца ўдзельнікам праекту».
Ніякай падтрымкі ад самога Інстытуту Міхаіл Гулін ужо не чакае:
«Цяпер атрымалася, што паважаны Гётэ-інстытут сеў у глыбокую лужыну, якую сам і нарабіў, абмачыўшыся. Я ўжо нічога не чакаю ад іх. Зробленае тое, што адваротнай сілы ня мае. Калі б у той дзень быў зроблены званок, Уладзіслава Лук’янчука б ня зьбілі. Бо было зразумела, што нас 7 гадзін проста мусолілі. Яны ня ведалі, што з намі рабіць і як рэагаваць. Бо я сьцьвярджаю, што я ўдзельнік міжнароднага праекту, а хлопцы — толькі валянтэры, не чапайце іх, уся адказнасьць на мне. А ніякага пацьвярджальнага званка альбо дзеяньняў няма. І таму ў міліцыі пачынаюць прымяняць тыя дзеяньні, якія, я ўжо высьветліў, прымяняюць стандартна. Гэта практыка ў нашых РУУС — зьбіцьцё. Я калі пісаў заяву, каб мне вярнулі скульптуру, выводзілі нейкага чалавека ў будаўнічай робе, які скардзіўся і казаў: „Так, „ластаўку“ вы рабіць умееце“. Гэта тое самае, што зрабілі з Уладзіславам: надзелі кайданкі, зрабілі „ластаўку“ і зьбілі».
Алег Давыдчык, які вядомы арт-моладзі як удзельнік мастацкага праекту Lena Krasit, кажа, што яму ўвогуле цікавая любая дзейнасьць, зьвязаная з творчасьцю:
«Я б і цяпер прыняў удзел у такой акцыі, нават ведаючы, чым гэта ўсё скончылася».