Праект Закону аб альтэрнатыўнай грамадзянскай службе пачалі распрацоўваць яшчэ на пачатку 1990-х дэпутаты Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня. У 2000-м годзе Канстытуцыйны суд даў даручэньне распрацаваць закон. У 2010-м годзе пасьля рэзанансных спраў Смыка, Міхайлава і Якавенкі, якіх асудзілі за ўхіленьне ад вайсковай службы, Аляксандар Лукашэнка таксама заявіў, што трэба распрацаваць закон. Але яго дагэтуль няма.
Хто тармозіць прыняцьце закону і зь якімі канкрэтнымі сытуацыямі сутыкаюцца прызыўнікі, якія ня хочуць браць у рукі зброю?
Альтэрнатыўная служба гарантуецца 57-м артыкулам Канстытуцыі і ўзгадваецца ў шасьці артыкулах Закону аб усеагульным вайсковым абавязку і воінскай службе. Але дамагчыся прайсьці яе замест службы ў войску амаль немагчыма. Актывісты кампаніі «За альтэрнатыўную службу ў Беларусі» кажуць, што многія маладыя хлопцы гатовыя аддаць доўг Радзіме, але толькі мірным спосабам і на тых месцах, дзе сапраўды бракуе працаўнікоў: у дамах састарэлых, дзіцячых дамах, хосьпісах, нават на будоўлях.
«Гэта людзі, якія з рэлігійных перакананьняў маюць прычыну прайсьці альтэрнатыўную службу, гэта перакананыя пацыфісты, у якіх не было прыводаў у міліцыю, якія ні з кім ніколі ня біліся і якія не разумеюць, навошта насіць зброю ў руках. Таксама гэта сэксуальныя меншасьці, якім у войску небясьпечна знаходзіцца».
Актывісты кампаніі падкрэсьліваюць, што маладых людзей, якія хочуць праходзіць альтэрнатыўную службу, нельга называць ухілістамі.
«Мы настойваем на тым, што гэта не ўхілісты, гэта сьвядомыя адмаўленцы, якія з-за сваіх перакананьняў не гатовыя несьці тэрміновую службу ў вайсковай форме, са зброяй у руках. І вось яшчэ чаму: альтэрнатыўнікі ўсе без выключэньня гатовыя на даўжэйшы тэрмін службы. Бо ў іншых краінах, дзе ёсьць закон аб альтэрнатыўнай грамадзянскай службе, тэрмін гэтай службы большы».
«Ваянкам мне патлумачыў, што праходжаньне альтэрнатыўнай грамадзянскай службы ў нашай краіне немагчымае, бо няма закону. Але я пацыфіст, мяне бацькі так выхавалі, што зброю браць у рукі я катэгарычна не магу. Таксама і насіць форму вайсковую».
«Яны мне адмовілі з той прычыны, што закону такога няма і няма чаго патрабаваць. Я, канечне, ня згодны з такім рашэньнем, бо не магу браць зброю ў рукі. І наагул не прымаю гвалт, ніякія яго формы: зброю, форму. І цяпер мы накіравалі ў суд скаргу».
«Ва ўсіх нарматыўных дакумэнтах пазначана магчымасьць праходзіць альтэрнатыўную службу, але мэханізм нідзе не прапісаны».
Штомесяц на гарачую лінію тэлефануе да дзьвюх сотняў прызыўнікоў, часьцяком з самымі прымітыўнымі пытаньнямі, кажа Яўген Асіеўскі:
«У іх вельмі нізкія прававыя веды, яны практычна нічога ня ведаюць пра свае правы, і ваенкаматы гэтым карыстаюцца. Вось прыклад. Пагражалі маці звольніць з працы за тое, што яны ня могуць знайсьці сына. Сын пражывае не па месцы рэгістрацыі, і ваенкамат вырашыў не шукаць яго сам ці з дапамогай міліцыі, а проста выклікалі маці, якая працуе дырэктарам школы ў Слуцкім раёне, і прыгразілі, што звольняць. Складаецца ўражаньне, што па ўсёй краіне ваенкаматы лютуюць».
Пакуль атрымліваецца замкнёнае кола. Тэарэтычна магчымасьць прайсьці альтэрнатыўную службу быццам бы і ёсьць, але на практыцы дамагчыся гэтага амаль немагчыма, кажа Яўген Асіўскі:
«Лісты і звароты напісалі ўсюды, куды можна: і ў Міністэрства працы, і ў Міністэрства абароны. Мы пісалі кожнаму чальцу працоўнай групы па стварэньні гэтага закону. Ва ўсіх адказах — адно і тое ж: закон распрацоўваецца, і нічога канкрэтнага».
Альтэрнатыўная служба гарантуецца 57-м артыкулам Канстытуцыі і ўзгадваецца ў шасьці артыкулах Закону аб усеагульным вайсковым абавязку і воінскай службе. Але дамагчыся прайсьці яе замест службы ў войску амаль немагчыма. Актывісты кампаніі «За альтэрнатыўную службу ў Беларусі» кажуць, што многія маладыя хлопцы гатовыя аддаць доўг Радзіме, але толькі мірным спосабам і на тых месцах, дзе сапраўды бракуе працаўнікоў: у дамах састарэлых, дзіцячых дамах, хосьпісах, нават на будоўлях.
Яўген Асіеўскі
Усе альтэрнатыўнікі — людзі не зусім звычайныя, кажа каардынатар кампаніі Яўген Асіеўскі:«Гэта людзі, якія з рэлігійных перакананьняў маюць прычыну прайсьці альтэрнатыўную службу, гэта перакананыя пацыфісты, у якіх не было прыводаў у міліцыю, якія ні з кім ніколі ня біліся і якія не разумеюць, навошта насіць зброю ў руках. Таксама гэта сэксуальныя меншасьці, якім у войску небясьпечна знаходзіцца».
Актывісты кампаніі падкрэсьліваюць, што маладых людзей, якія хочуць праходзіць альтэрнатыўную службу, нельга называць ухілістамі.
«Мы настойваем на тым, што гэта не ўхілісты, гэта сьвядомыя адмаўленцы, якія з-за сваіх перакананьняў не гатовыя несьці тэрміновую службу ў вайсковай форме, са зброяй у руках. І вось яшчэ чаму: альтэрнатыўнікі ўсе без выключэньня гатовыя на даўжэйшы тэрмін службы. Бо ў іншых краінах, дзе ёсьць закон аб альтэрнатыўнай грамадзянскай службе, тэрмін гэтай службы большы».
Андрэй Чарнавусаў
Андрэй Чарнавусаў зь Ліды ў сярэдзіне сакавіка атрымаў позву ў ваенкамат. Калі запатрабаваў альтэрнатыўнай службы, яго накіравалі ў псыхіятрычны шпіталь на 5 дзён на абсьледаваньне. Лекары прызналі яго прыдатным да службы:«Ваянкам мне патлумачыў, што праходжаньне альтэрнатыўнай грамадзянскай службы ў нашай краіне немагчымае, бо няма закону. Але я пацыфіст, мяне бацькі так выхавалі, што зброю браць у рукі я катэгарычна не магу. Таксама і насіць форму вайсковую».
Алег Яўзрэзаў
У Алега Яўзрэзава з Бабруйску была адтэрміноўка, зьвязаная з хваробай сэрца, потым яшчэ адна. Але потым ваенкамат прызнаў яго прыдатным. 12 красавіка ён напісаў заяву з патрабаваньнем накіраваць яго на альтэрнатыўную службу:«Яны мне адмовілі з той прычыны, што закону такога няма і няма чаго патрабаваць. Я, канечне, ня згодны з такім рашэньнем, бо не магу браць зброю ў рукі. І наагул не прымаю гвалт, ніякія яго формы: зброю, форму. І цяпер мы накіравалі ў суд скаргу».
Кірыл Канстанцінаў
Каардынатар кампаніі Кірыл Канстанцінаў заўважае:«Ва ўсіх нарматыўных дакумэнтах пазначана магчымасьць праходзіць альтэрнатыўную службу, але мэханізм нідзе не прапісаны».
Штомесяц на гарачую лінію тэлефануе да дзьвюх сотняў прызыўнікоў, часьцяком з самымі прымітыўнымі пытаньнямі, кажа Яўген Асіеўскі:
«У іх вельмі нізкія прававыя веды, яны практычна нічога ня ведаюць пра свае правы, і ваенкаматы гэтым карыстаюцца. Вось прыклад. Пагражалі маці звольніць з працы за тое, што яны ня могуць знайсьці сына. Сын пражывае не па месцы рэгістрацыі, і ваенкамат вырашыў не шукаць яго сам ці з дапамогай міліцыі, а проста выклікалі маці, якая працуе дырэктарам школы ў Слуцкім раёне, і прыгразілі, што звольняць. Складаецца ўражаньне, што па ўсёй краіне ваенкаматы лютуюць».
Пакуль атрымліваецца замкнёнае кола. Тэарэтычна магчымасьць прайсьці альтэрнатыўную службу быццам бы і ёсьць, але на практыцы дамагчыся гэтага амаль немагчыма, кажа Яўген Асіўскі:
«Лісты і звароты напісалі ўсюды, куды можна: і ў Міністэрства працы, і ў Міністэрства абароны. Мы пісалі кожнаму чальцу працоўнай групы па стварэньні гэтага закону. Ва ўсіх адказах — адно і тое ж: закон распрацоўваецца, і нічога канкрэтнага».