Былы міністар абароны Беларусі Павал Казлоўскі – госьць “Начной Свабоды”.
Караткевіч: Скажыце, вы лірычны чалавек?
Казлоўскі: Я думаю, так, таму што я вырас у Беларусі, на ўскраіне Белавескай пушчы, аб якой вельмі добра сьпяваюць "Песьняры". Я рос зь імі, таму – я лірычны чалавек.
Караткевіч: Якое вашае ўражаньне ад нядаўняй сустрэчы зь беларускімі маладымі дэмакратамі, якую вы праводзілі разам зь Міхаілам Чыгіром?
Казлоўскі: Уражаньні самыя добрыя, самыя цёплыя. Я ніколі ня думаў, што на працягу 1,5 гадзіны моладзь здолее задаць столькі розных пытаньняў - палітыка, быт, праблемы... Яны былі настолькі зацікаўленыя размовай, што я ледзьве адпрасіўся, каб яны пусьцілі мяне дадому...
Караткевіч: Фактычна, цяпер за маладымі – вулічная барацьба. Некаторыя зь іх трапляюць і ў "кабінэтную" палітыку (на ўзроўні моладзевых філіяў сваіх арганізацый). Як вы думаеце, ці дасьпела беларуская дэмакратычная моладзь да ўваходу ў "кабінэтную" палітыку?
Казлоўскі: Я ўпэўнены, што так, у іх настолькі дзяржаўнае мысьленьне, яны настолькі занепакоеныя тым становішчам, у якім мы жывем, што канечне, іх трэба падцягваць у нашыя партыйныя арганізацыі, каб яны вучыліся дзяржаўнасьці, працаваць. Трэба больш ім давяраць, больш верыць, што яны могуць рашаць палітычныя задачы.
Караткевіч: Як бы вы ахарактарызавалі дзеяньні ўладаў і сілавых структураў у часе апошніх акцый?
Казлоўскі: Гэта можна назваць барбарствам нашага часу, гэта самае сапраўднае барбарства. І вельмі жорстка яны абыходзяцца ў першую чаргу з моладзю, каб яна баялася выйсьці на вуліцу. Але я ўпэўнены, што гэтыя маладыя людзі будуць змагацца і далей, і за імі – будучыня.
Караткевіч: Кажуць, што ў Ташкенцкай вайсковай вучэльні вы здавалі некаторыя іспыты па-беларуску. Можаце прыгадаць, як гэта было?
Казлоўскі: Гэта было вельмі складана, бо я скончыў беларускую сярэднюю школу ў сяле Мурава, жывая яшчэ мая кляснай кіраўніца Вольга Мікалаеўна, ня так даўно я зь ёю сустракаўся... Калі я прыехаў у Ташкент, то іспыты я здаваў на расейскай мове – пісьмовыя здаў добра. Калі ж дайшла справа да вуснай матэматыкі, я пачаў адказваць на пытаньне – яны мяне не разумелі, бачу, камісія зь мяне сьмяецца... Мяне пацягнула плакаць, бо я вельмі добра ведаў матэматыку, у свой час удзельнічаў у матэматычнай алімпіядзе Пружанскага раёну, і добрая жанчына ў складзе камісіі сказала: хлопчык, а ты напішы на дошцы, як ты разумееш пытаньне ў білеце. Я напісаў і атрымаў пяцёрку. Цікавы быў досьвед.
Караткевіч: Пры вас беларускае войска мела бел-чырвона-белую сымболіку...
Казлоўскі: Калі была скасаваная Беларуская вайсковая акруга і створанае міністэрства абароны, а ўсе войскі акругі былі перададзены ў падпарадкаваньне Міністэрства абароны, усе былі апранутыя ў савецкую форму. Але літаральна дзесьці празь месяц-другі, калі я стаў першым міністрам абароны РБ, мяне запрасілі з афіцыйным візытам у ЗША, потым – у Брусэль.
Была зьнятая жалезная заслона, якая была ў савецкі час. Я зразумеў, што мне як міністру ў складзе дэлегацыі трэба паехаць у нацыянальнай форме. Мы зрабілі камісію, якая распрацавала нацыянальную сымболіку – какарды, пагоны, шаўроны – і ў Доме моды на Нямізе была тэрмінова замоўленая гэтая форма.
Калі я першы і мае падначаленыя ў складзе дэлегацыі апранулі гэтую форму, прыляцелі ў ЗША і там выйшлі з самалёту ў нацыянальнай вайсковай форме, то амэрыканцы былі вельмі зьдзіўленыя, яны ня ведалі, ці тая гэта дэлегацыя – бо тут я прымаў пасла і вайсковага аташэ Злучаных Штатаў у савецкай форме... Таму гэта было вельмі прыемна і нам самім, паказацца як генэралы і афіцэры беларускай арміі.
Караткевіч: А вам якая сымболіка эстэтычна больш блізкая?
Казлоўскі: Тое, што была ў той час бел-чырвона-белая сымболіка – гэта быў такі крок, і ня трэба было ламаць тое, што было зроблена новай уладай. Нармальнай была сымболіка. Тое, што зрабіла новая ўлада – гэта яе памылка. Думаю, што прыйдзе час, і нацыянальная сымболіка будзе вернутая ў беларускае войска.
Караткевіч: У часе прэзыдэнцкіх выбараў у 1994 годзе вы ўваходзілі ў каманду Вячаслава Кебіча. Журналісты часта задаюць пытаньне: калі б перамог Кебіч, ці стаў бы ён мяняць сымболіку?
Казлоўскі: Я думаю – ня стаў бы. Я ў гэтым перакананы. Кебіч разумны чалавек, ён разумеў, што час памяняўся. І пры ўсіх праблемах Беларусі ў той час пачынаць мяняць сымболіку – гэта было б найвялікшае глупства, і ён, я думаю, на гэта не пайшоў бы. Бо калі толькі была створанае нацыянальнае войска, а закон аб мовах быў прыняты літаральна годам раней, то ў міністэрстве мы на калегіі таксама прынялі рашэньне, што беларускае войска будзе пераходзіць на беларускую мову. І вельмі актыўна гэта падтрымаў старшыня Вярхоўнага савету Шушкевіч, і Кебіч таксама – каб войска прыняло прысягу ў 1992 годзе, 31 сьнежня... Таму я ўпэўнены, што Кебіч на гэты крок не пайшоў бы.
Караткевіч: У сакавіку 1994 году вы ўдзельнічалі ў вялікім форуме ў Брусэлі, дзе абмяркоўвалася праграма "Партнэрства дзеля міру"...
Казлоўскі: Калі гэтая праграма была агучаная на гэтым саміце, дзе прысутнічалі мністры абароны краінаў НАТО і былога СССР, то ў сваім выступе там я гаварыў, што я ўпэўнены, што кіраўніцтва нашай беларускай дзяржавы падтрымае гэтую ідэю. Яна давала магчымасьць нашаму войску больш стасункаў мець зь сябрамі НАТО, суседнімі заходнімі дзяржавамі, а гэта давала магчымасьці наладжваць вайсковае, вайскова-тэхнічнае супрацоўніцтва, пераймаць досьвед заходніх дзяржаў, і гэта было вельмі важна.
Караткевіч: Ці варта Беларусі неяк балюча рэагаваць на разьмяшчэньне супрацьракетных баз у краінах Усходняй Эўропы?
Казлоўскі: Я думаю, Беларусі рэагаваць на гэта ня трэба, але як вайсковы спэцыяліст і прафэсіянал хачу сказаць, што гэта памылка Злучаных Штатаў Амэрыкі – прасоўваць сюды гэтыя радыёлякацыйныя станцыі і разьмяшчаць ракеты-перахопнікі на тэрыторыі Чэхіі і Польшчы. Памылка таму, што гэта падштурхоўвае тую ж Расею і іншыя дзяржавы да гонкі ўзбраеньняў, а гэта ўжо нясе пагрозу для агульнаэўрапейскай бясьпекі. Я лічу гэта памылкай.
Караткевіч: А якая ваша пазыцыя што да прысутнасьці расейскіх вайсковых баз на тэрыторыі Беларусі?
Казлоўскі: Я ў той час быў міністрам абароны, калі гэтае пытаньне разглядалася, і мы, вайсковае і грамадзянскае кіраўніцтва Беларусі, дамовіліся з Расеяй, што дзьве базы застануцца – пад Баранавічамі і пад Вілейкай. У нас падобнае ўзбраеньне, цеснае вайскова-тэхнічнае супрацоўніцтва між Расеяй і Беларусьсю, і я лічыў, і сёньня лічу, што вялікай пагрозы для Беларусі гэта не нясе. Іншая справа, што сёньня Расея робіць усё для таго, каб гэтыя базы, якія знаходзяцца ў Азэрбайджане, Малдове ці на нашай тэрыторыі, былі зь цягам часам перамешчаныя на тэрыторыю Расеі, і так будзе, я ў гэтым не сумняюся. Таму гэтае пытаньне будзе аб'ектыўна вырашацца зь цягам часу, але прапаноўваць выштурхоўваць гэтыя базы ў тэрыторыі Беларусі ці прымаць аб гэтым нейкае рашэньне – я лічу, што на сёньняшні час будзе памылкай на гэтым настойваць.
Караткевіч: Цяпер крыху пра асабістае... Кажуць, што генэрал Казлоўскі адналюб – як ваша сэрца скарыла вашая жонка Натальля?
Казлоўскі: Мы пазнаёміліся ў Ташкенце – ёй было 17 гадоў, а мне 22, і яна была вельмі простай, сьціплай, акуратнай дзяўчынай. Калі яна пачаставала мяне баршчом, я зразумеў, што яна будзе вельмі добрай гаспадыняй, і так яно і было. Мы прайшлі жыцьцё побач, памянялі 21 кватэру за гэты час, маем траіх дзяцей і чатырох унукаў, і будуць яшчэ ўнукі, я ўпэўнены, бо ў мяне 23 лютага, у дзень 90-годзьдзя нашых узброеных сілаў, ажаніўся малодшы сын... У мяне вельмі сымпатычная, вельмі добрая жонка, і я яе вельмі кахаю.
Караткевіч: Кажуць, што род Казлоўскіх – доўгажыхары. Гэта так?
Казлоўскі: Дай бог. Усе, дзякуй богу, жывы і здаровы. Я самы малодшы ў сям'і, у мяне трое братоў і дзьве сястры, жывуць у Пружанскім раёне.
Караткевіч: Чым вы займаецеся ў вольны час?
Казлоўскі: Калі я працаваў у гэтыя гады, ад лейтэнанта да генэрала, міністра абароны, вельмі мала было часу займацца чымсьці такім для душы, але адпачывалі. У маладосьці я захапляўся спортам, альпінізмам – на Казбэку, Эльбрусе быў у свой час. А калі цяпер больш вольны – люблю паляваньне, рыбалку, люблю папрацаваць на лецішчы. Я да ўсяго звыклы, бо я вырас у сялянскай сям'і, дзе з малых гадоў вучылі працаваць, хадзіць за плугам, касіць сена, нарыхтоўваць дровы і гэтак далей, таму я ўсё ўмею рабіць сваімі рукамі – у тым ліку і лецішча маленькае пад Менскам збудаваў сам, з дапамогай братоў і сяброў, пасьля таго, як ужо сышоў у адстаўку.
Караткевіч: Якія вашыя пажаданьні нашым слухачам, тым, хто правёў з намі гэтыя 20 хвілін?
Казлоўскі: Я вельмі ўдзячны, што вы мяне выслухалі. Хачу пажадаць усім дабрабыту, здароўя, і каб хутчэй наша Беларусь стала свабоднай дзяржавай, каб мы маглі спакойна хадзіць па вуліцах і каб ніхто ня біў маладых людзей дубцом па галаве, нават калі яны з чымсьці ня згодныя. Людзі маюць права сказаць тое, што яны думаюць. Сёньня яны гэтага права ня маюць.