Васілю Старавойтаву 80 гадоў. За ягонымі плячыма вялікі кавалак гісторыі, да якой ён меў непасрэднае дачыненьне. Нарадзіўся ён у год сьмерці Леніна, у вайну яшчэ зусім маладым чалавекам партызаніў, у 1968-м узначаліў калгас, які ў “маякі” абласной гаспадаркі вывеў чалавек-лягенда, былы чэкіст Кірыл Арлоўскі. Старавойтаў узорную гаспадарку падняў вышэй за рэспубліканскі ўзровень: пры ім “Рассвет” стаў грымець на ўвесь былы Саюз. Васілю Старавойтаву двойчы прысвойвалі званьне героя сацыялістычнай працы. Тым часам якраз між першай і другой зоркамі ў яго зьявіліся сумневы ў правільнасьці сыстэмы, якой ён служыць. Васіль Старавойтаў згадвае.
( Старавойтаў: ) ”Першы раз было, калі я здаваў кандыдацкі мінімум і вельмі ўважліва чытаў Леніна. Я там знайшоў такія яго рашэньні, такія яго запісы, які далі мне падставы засумнявацца ў правільнасьці ягоных дзеяньняў. Але ня гэта было галоўнае. А вось калі патрапіш у турму, калі разумееш, што нізавошта, за тое, што шукаў новага, якое стымулюе працу чалавека – вось тут ужо была такая сытуацыя, якая прымусіла мяне пераглядзець сваё мінулае. Але, паўтаруся, у той час я ня мог інакш, як сёньня нямала яшчэ беларусаў, якія вераць ў гэтую чартоўскую сыстэму”.
Напачатку 90-х гадоў Васіль Старавойтаў па сваёй ініцыятыве пачаў рэфармаваньне “Рассвета”. Гаспадарка стала акцыянэрным таварыствам, у якім кожнаму працаўніку належала пэўная частка акцыяў. Выніковая праца стымулявалася магчымасьцю за грошы набываць новыя акцыі й мець зь іх добрыя прыбыткі. Пасьля абраньня Аляксандра Лукашэнкі прэзыдэнтам Беларусі становішча рэзка зьмянілася. Старшыня “Рассвета” публічна крытыкаваў Аляксандра Лукашэнку за памылкі ў кіраўніцтве краінай і не пагаджаўся адступаць ад сваіх рэформаў. У 1996 годзе Старавойтава зьнялі са старшыняў, абвінавацілі ў хабарніцтве й крадзяжы, судзілі і на два гады адправілі ў астрог. Паводле Васіля Старавойтава, зараз аднавяскоўцы шкадуюць, што дазволілі гэтак абыйсьціся са сваім старшынём.
( Старавойтаў: ) “Прачнуліся многія. Гэтая сыстэма, якая ў нас жыве, гэтая вэртыкаль, гэтая неабмежаваная ўлада далёкага мінулага прымусіла людзей інакш думаць. Бо засадзіць Беларусь у нейкі асобны пакой немагчыма. Людзі езьдзяць і на Ўкраіну, і ў Расею, і ў Прыбалтыку і бачаць, што і дзе – як было, і як зараз ідзе. Вось што адбывалася з “Рассветам”? Яго ж так замбіравалі, так апрацавалі ўсіх, быццам тут усё раскраў Старавойтаў. А зараз паглядзелі, як яны жывуць, і вырашылі, што раней было лепей. Маецца на ўвазе не сыстэма – гэта на мой асабісты адрас. Можа, гэта ня сьціпла так казаць, але даводзіцца. Яны паспрабавалі яшчэ двух дырэктараў, што гэта за людзі, і зараз параўноўваюць іх са мной. Паварот такі ёсьць. Але я не кажу, што ўсе. Ёсьць тыя, хто пры ўладзе, хто добра зарабляе. Дарэчы, невядома, хто колькі атрымлівае. Раней мой заробак усе ведалі, зараз ніхто ня ведае нічога.”
Агульнавядомы факт: напачатку 90-х гадоў пры Старавойтаве працаўнікі “Рассвету” мелі ў банку больш асабістых грошай, чым працаўнікі якой іншай гаспадаркі рэспублікі. Акцыянаваньне “Рассвету” дапамагло захаваць маёмасьць і грашовыя ўклады, разьвіваць гаспадарку нават у складаныя гады пераходу да рынку. Зараз у “Рассвета”, які зноў стаў калгасам, амаль 4 мільёны даляраў запазычанасьці, і гэта пры тым, што калгасу неаднаразова давалі шматлікія прывілеі. Гэты прыклад дадаткова пераканаў Васіля Старавойтава ў тым, што альтэрнатывы рынкаваму спосабу вядзеньня гаспадаркі няма. Аляксандр Лукашэнка, на ягоную думку, трымаецца за адміністрацыйныя рычагі гаспадараньня толькі каб захаваць сваю асабістую ўладу і пазьбегнуць адказнасьці за тое, што зрабіў на пасадзе прэзыдэнта.
На развітаньне цікава было пачуць ад Васіля Старавойтава сакрэт ягонага даўгалецьця. Але славуты старшыня і тут быў арыгінальны.
( Старавойтаў: ) “Сакрэт гэты хай застаецца маім сакрэтам, я яго не дзялю ні з кім. І рэцэпт нікому ня дам. І буду жыць так, і яшчэ пабачу канец гэтага рэжыму”.
( Старавойтаў: ) ”Першы раз было, калі я здаваў кандыдацкі мінімум і вельмі ўважліва чытаў Леніна. Я там знайшоў такія яго рашэньні, такія яго запісы, які далі мне падставы засумнявацца ў правільнасьці ягоных дзеяньняў. Але ня гэта было галоўнае. А вось калі патрапіш у турму, калі разумееш, што нізавошта, за тое, што шукаў новага, якое стымулюе працу чалавека – вось тут ужо была такая сытуацыя, якая прымусіла мяне пераглядзець сваё мінулае. Але, паўтаруся, у той час я ня мог інакш, як сёньня нямала яшчэ беларусаў, якія вераць ў гэтую чартоўскую сыстэму”.
Напачатку 90-х гадоў Васіль Старавойтаў па сваёй ініцыятыве пачаў рэфармаваньне “Рассвета”. Гаспадарка стала акцыянэрным таварыствам, у якім кожнаму працаўніку належала пэўная частка акцыяў. Выніковая праца стымулявалася магчымасьцю за грошы набываць новыя акцыі й мець зь іх добрыя прыбыткі. Пасьля абраньня Аляксандра Лукашэнкі прэзыдэнтам Беларусі становішча рэзка зьмянілася. Старшыня “Рассвета” публічна крытыкаваў Аляксандра Лукашэнку за памылкі ў кіраўніцтве краінай і не пагаджаўся адступаць ад сваіх рэформаў. У 1996 годзе Старавойтава зьнялі са старшыняў, абвінавацілі ў хабарніцтве й крадзяжы, судзілі і на два гады адправілі ў астрог. Паводле Васіля Старавойтава, зараз аднавяскоўцы шкадуюць, што дазволілі гэтак абыйсьціся са сваім старшынём.
( Старавойтаў: ) “Прачнуліся многія. Гэтая сыстэма, якая ў нас жыве, гэтая вэртыкаль, гэтая неабмежаваная ўлада далёкага мінулага прымусіла людзей інакш думаць. Бо засадзіць Беларусь у нейкі асобны пакой немагчыма. Людзі езьдзяць і на Ўкраіну, і ў Расею, і ў Прыбалтыку і бачаць, што і дзе – як было, і як зараз ідзе. Вось што адбывалася з “Рассветам”? Яго ж так замбіравалі, так апрацавалі ўсіх, быццам тут усё раскраў Старавойтаў. А зараз паглядзелі, як яны жывуць, і вырашылі, што раней было лепей. Маецца на ўвазе не сыстэма – гэта на мой асабісты адрас. Можа, гэта ня сьціпла так казаць, але даводзіцца. Яны паспрабавалі яшчэ двух дырэктараў, што гэта за людзі, і зараз параўноўваюць іх са мной. Паварот такі ёсьць. Але я не кажу, што ўсе. Ёсьць тыя, хто пры ўладзе, хто добра зарабляе. Дарэчы, невядома, хто колькі атрымлівае. Раней мой заробак усе ведалі, зараз ніхто ня ведае нічога.”
Агульнавядомы факт: напачатку 90-х гадоў пры Старавойтаве працаўнікі “Рассвету” мелі ў банку больш асабістых грошай, чым працаўнікі якой іншай гаспадаркі рэспублікі. Акцыянаваньне “Рассвету” дапамагло захаваць маёмасьць і грашовыя ўклады, разьвіваць гаспадарку нават у складаныя гады пераходу да рынку. Зараз у “Рассвета”, які зноў стаў калгасам, амаль 4 мільёны даляраў запазычанасьці, і гэта пры тым, што калгасу неаднаразова давалі шматлікія прывілеі. Гэты прыклад дадаткова пераканаў Васіля Старавойтава ў тым, што альтэрнатывы рынкаваму спосабу вядзеньня гаспадаркі няма. Аляксандр Лукашэнка, на ягоную думку, трымаецца за адміністрацыйныя рычагі гаспадараньня толькі каб захаваць сваю асабістую ўладу і пазьбегнуць адказнасьці за тое, што зрабіў на пасадзе прэзыдэнта.
На развітаньне цікава было пачуць ад Васіля Старавойтава сакрэт ягонага даўгалецьця. Але славуты старшыня і тут быў арыгінальны.
( Старавойтаў: ) “Сакрэт гэты хай застаецца маім сакрэтам, я яго не дзялю ні з кім. І рэцэпт нікому ня дам. І буду жыць так, і яшчэ пабачу канец гэтага рэжыму”.