«Дыктатар надакучыў, і супраць яго паўстаў народ. Ніякай ролі Расеі тут няма». Расейскі палітоляг пра «сьлед Крамля» ў пратэстах у Беларусі

Расейскі палітоляг Андрэй Калесьнікаў адмаўляе, што ў пратэстах у Беларусі ёсьць «рука Крамля» або яны былі інсьпіраваныя нейкімі сіламі на Захадзе: паводле яго, супраць Лукашэнкі «паўстаў народ», якому «надакучыў дыктатар».

Аднак Андрэй Калесьнікаў прагназуе, што пратэсты ў Беларусі стануць пачаткам «вельмі сур’ёзнай гісторыі і для Лукашэнкі, і для Расеі, і для ўсёй постсавецкай прасторы».

На чым грунтуе свае прагнозы Калесьнікаў? Пра гэта яго распытала карэспандэнт «Настоящего времени» Ірына Рамалійская.

— Апошнім часам я вельмі шмат чытаю кансьпіралягічных і ня вельмі кансьпіралгічных тэорый пра ролю Расеі ў пратэстах у Беларусі. Як гэтую ролю бачыце вы?

— Я думаю, што ролі Расеі ў гэтым няма, як няма ролі любой іншай краіны, акрамя Беларусі.

Заўсёды ўлады такога аўтарытарнага тыпу — улада расейская, улада беларуская — лічаць, што няма такога суб’екту гісторыі, суб’екту палітыкі, як народ. Што ўсё павінна быць інсьпіравана, што за ўсім стаіць які-небудзь абстрактны Сорас або ня менш абстрактны Макфал (амбасадар ЗША ў Расеі ў 2012-2014 гадах. — РС).

Але ў гэтым выпадку, уласна, мы маем справу з тым, што дыктатар надакучыў і супраць яго наагул паўстаў народ, як бы патасна гэта ні гучала. Так што ніякай ролі Расеі тут няма. Расея ў Беларусі выступае ў ролі назіральніка, які спачувае Лукашэнку эмацыйна, як спачувае дыктатар дыктатару. Але ў той жа самы час у Крамлі, вядома ж, разумеюць, што цяпер Лукашэнка стане ня тое каб ручным, але ў значна большай ступені залежным ад Расеі.

— Чаму?

— Таму што Захад Лукашэнку зараз ужо ня прыме. Яму ўжо палітыку «туды-сюды» праводзіць будзе складана. Я думаю, што Беларусь атрымае санкцыі за тое, што цяпер творыць Лукашэнкі і яго сілавы апарат.

— Заходнія, вы маеце на ўвазе?

— Так, вядома. І гэта вымусіць яго павярнуцца зноў тварам да Расеі. Але баюся, што новы працэс далучэньня Беларусі да Расеі ўсё роўна ня будзе лёгкім. Думаю, што Пуцін, які страціў Украіну, ужо страціў Беларусь. Беларусь ужо выйдзе з гэтых падзей зусім іншай краінай.

— Якой?

— Унутрана свабоднай, нягледзячы на больш жорсткі рэпрэсіўны рэжым, які будзе вымушаны ўсталяваць Лукашэнка, каб захоўваць сваю ўладу. Захаваньне яго ўлады будзе значна больш дарагім, вядома ж, для яго самога. Вельмі цяжка прадказваць падзеі, але ў Беларусі цяпер зьявілася грамадзянская супольнасьць.

— А як гэта можа адбіцца наогул у цэлым на рэгіёне? Або ніяк не адаб’ецца?

— Што вы разумееце пад рэгіёнам?

— Краіны постсавецкай прасторы.

— Адаб’ецца пэўным чынам, таму што тое, што адбылося ў Беларусі, гэта ў пэўным сэнсе адказ на пытаньне: «А што, можна было і так?» Можна было праявіць грамадзянскую самасьвядомасьць, можна было запатрабаваць сыходу дыктатара?

Вядома, нейкае насеньне незадаволенасьці гэта можа пасеяць у тых краінах, якія ў большай ці меншай ступені цяпер знаходзяцца ў стадыі станаўленьня грамадзянскай супольнасьці або ў тых, дзе грамадзянская супольнасьць яшчэ лятэнтная, катакомбная.

Беларускі прыклад вельмі сур’ёзны, мы яшчэ не да канца разумеем наступствы таго, як ён можа паўплываць на падзеі на постсавецкай прасторы. Мы бачым, што Хабараўск заўважае Беларусь, Беларусь заўважае Хабараўск. Велізарны кілямэтраж паміж гэтымі двума геаграфічнымі пунктамі, але насамрэч яны як ніколі блізкія — у эмацыйным пляне, не ў геаграфічным.

Так што тут наступае ў пэўным сэнсе такая новая эпоха, калі пратэст становіцца вельмі адрасным, вельмі мэтавым. І калі пратэст бачыць вельмі канкрэтнага суперніка. У выпадку Хабараўску гэта ўжо ня проста Масква як сыты рэгіён, гэта Пуцін. Калі гэта Беларусь, то гэта ня нешта і ня нехта, а менавіта Лукашэнка.

— Як вам бачыцца з боку: як зьменяцца ці ня зьменяцца пратэсты, настроі ў грамадзтве пасьля таго, як Беларусь пакінула Сьвятлана Ціханоўская?

— Гэта даволі складаная сытуацыя. У тым сэнсе, што калі да яе ад’езду ў гэтага пратэсту быў твар, то цяпер такой ярка выяўленай асобы, падобна, ня будзе. Фактычна такое выгнаньне, відавочна, адбылося пасьля нейкай дамовы з уладамі.

Па-чалавечы гэта ўсё можна зразумець, і палітычна гэта таксама можна зразумець. Але пратэст у гэтым сэнсе ня тое каб абезгалоўлены, таму што цяпер пратэсты, як правіла, ня маюць лідэра, гэта мы яшчэ заўважылі даўным-даўно падчас пэрыяду фэйсбучных рэвалюцый, падчас «арабскай вясны» і падчас «балотных» пратэстаў у Маскве у 2011-2012 гадах. Але тым ня менш гэта трошачкі, напэўна, дэзарганізуе пратэст.

Гэта не азначае, што пратэсты ў Беларусі спыняцца. А нават калі спыняцца, гэта не азначае, што гэта канец гісторыі. Гэта, папраўдзе, пачатак гісторыі, і вельмі сур’ёзнай: і для Лукашэнкі, і для Расеі, і для постсавецкай прасторы.

— Чаму?

— Таму што пратэст нікуды ня дзенецца, нават калі ён ня будзе праяўляцца непасрэдна ў вулічным пратэсьце. Вулічны пратэст з часам натуральным чынам выдыхаецца, як гэта было зь вельмі працяглым «балотным» пратэстам. Але гэта, як падземны пажар: ён вырываецца ў тых сытуацыях, калі ствараюцца ўмовы для таго, каб гэты пратэст зноў праявіў сябе. І ў зусім нечаканых месцах — мы гэта бачым у Расеі.

Ну хто чакаў пратэсту ў Хабараўску? І хто чакаў, урэшце, што пачаліся некаторыя хваляваньні на вуліцы Марасейка за паўтара кіляметра ад Крамля, калі маскоўскія беларусы не змаглі прагаласаваць — я так разумею, усё-ткі супраць Лукашэнкі. І гэта ўсё адбывалася проста вось пад носам у расейскай улады, якая вымушана была туды сьцягнуць паліцыю.

— Пратэсты, якія цяпер у Беларусі праходзяць, у такім рэжыме могуць быць доўгімі, зацяжнымі і выніковымі? Я ня бачу нейкіх канкрэтных лідэраў, нейкую структуру, арганізацыйную структуру перш за ўсё. Я ня бачу там устаноўленых сцэн, намётаў і т. д.

— Вось з выніковасьцю гэта, вядома, вельмі цікавы момант. Калі была ноч пасьля выбараў, шмат у каго была эўфарыя, што зараз вось Лукашэнка, нават чуткі пачаліся, што Лукашэнка паляцеў у Турэччыну, што ён уцякае, што цяпер усё будзе, як на Майдане. Але, мяркуючы па ўсім, у Беларусі быў вельмі магутны сілавы апарат, пабудаваны за гэтыя гады дыктатуры. Гэта значна больш складаная сытуацыя, чым ва Ўкраіне з пункту гледжаньня фізычнай зьмены ўлады.

Ва Ўкраіне ўсё-ткі, як мы ведаем, у пэўным сэнсе дэмакратыя, і зь сілавым апаратам усё неяк больш складана, чым у Беларусі. Атрымліваецца так, што наогул пратэст у нейкі момант можа прыпыніцца. Але, паўтаруся, гэта да пары да часу. Магчыма, зьявіцца новы лідэр. Не Ціханоўская, а нехта яшчэ. Ціханоўская ж таксама досыць выпадковы чалавек, якога вынесьлі абставіны на самы верх і зрабілі яе сымбалем антылукашэнкаўскага руху. Гэта хутчэй не пазытыўная, а нэгатыўная праграма — прыбраць Лукашэнку і паставіць нейкага іншага чалавека.