Лінкі ўнівэрсальнага доступу

“Пакутуем, бо не заплацілі за незалежнасьць”


Валянцін Жданко, Менск

Звычайна, асэнсоўваючы падзеі апошніх гадоў і разважаючы пра прычыны цяперашняга стану Беларусі, большасьць аўтараў лістоў на Свабоду шукаюць вытокі ў падзеях васьмігадовай даўніны. Тады, у 1994 годзе, грамадзяне Беларусі зрабілі выбар, які кардынальна паўплываў і на месца краіны ў сьвеце, і на дзяржаўнае ўладкаваньне, і на магчымасьці і пэрспэктывы кожнага чалавека.

Ёсьць, аднак, слухачы, якія лічаць гэты відавочны адказ занадта спрошчаным і недакладным. Вось які ліст даслаў нам Леанід Усюкевіч зь Менску:

“Надта танна нам абышлася незалежнасьць — таму і пакутуем мы цяпер. Іншыя народы дзеля незалежнасьці сваіх краінаў змагаюцца на барыкадах, вядуць вызвольныя войны з акупантамі, дзейнічаюць у падпольлі... А нам незалежнасьць звалілася зь неба, як манна. Але разьлічвацца за гэта ўсё роўна даводзіцца. Бог паслаў нам іншае выпрабаваньне. Мы апынуліся адрэзанымі ад Эўропы, у ізаляцыі, як хворыя на каросту. З намі ніхто з прыстойных краінаў ня хоча знацца, нас нікуды ў Эўропу не пускаюць без прыніжальнага стаяньня ў чэргах па дарагія візы...

І не Лукашэнка ў гэтым вінаваты — сам народ. Той народ, які ня ведае цаны незалежнасьці, а таму і ня лічыць яе каштоўнасьцю. І шмат яшчэ напакутавацца давядзецца, перш чым гэтыя людзі зразумеюць, што яны нарабілі і куды ім трэба йсьці”.

Пытаньне віны даволі складанае, спадар Усюкевіч. Да таго ж, можна аспрэчыць вашае цьверджаньне пра тое, што незалежнасьць “звалілася на беларусаў, як манна зь неба”. А крывавыя паўстаньні ХІХ стагодзьдзя? А Беларуская Народная Рэспубліка? А беларусізацыя? Без усяго гэтага наўрад ці была б магчымай і незалежнасьць пасьля распаду Савецкага Саюзу.

Зразумела, што найпрасьцей спасылацца на тое, што кожны народ варты сваіх правадыроў і свайго лёсу. Аднак, па-іншаму ўспрымаецца гэтае цьверджаньне, калі гаворыш ад першай асобы.

Ліст ад слухача з Бабруйску, які падпісаўся, верагодна, псэўданімам — Лука Мудроў:

“У чым фэномэн Аляксандра Лукашэнкі? На маю думку, адказ на гэтае пытаньне даў расейскі пісьменьнік Фёдар Абрамаў — можа, хто памятае ягоную трылёгію “Дом”. Так, ён даўно адышоў у лепшы сьвет. Але ёсьць ягоныя маленькія апавяданьні пра жыцьцё-быцьцё вёскі. Адно хачу нагадаць.

Быў такі хлопец, якому далі мянушку “Соврика”. Вельмі ўжо хлусіў на кожным кроку. Ідзе ён па вуліцы, а жанчыны клічуць яго: “Эй, Совріка, ідзі сюды”. А ён ім у адказ: “Няма калі, у магазін селядцы завезьлі...” Вядома, жанчыны адна перад адной кінуліся да магазіна, але замест селядцоў убачылі толькі вырачаныя вочы прадаўшчыцы…

Вядома, гэта ёсьць своеасаблівым талентам — хлусіць ад шчырага сэрца і пераканаўча. Але якім легкаверным трэба быць, каб, ня раз пераканаўшыся ў падмане, потым зноў верыць гэтаму чалавеку.

…Між тым, прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі ўжо пачаліся. Нездарма адзін за другім губляюць пасады і накіроўваюцца на турэмныя нары вэртыкальшчыкі, дырэктарат. І гэта — толькі пачатак”.

Гэтая гісторыя, якую вы, шаноўны слухач, вычыталі ў расейскага пісьменьніка, даўно вядомая ў розных варыянтах, у розных аўтараў, і нават у фальклёры. І заканчваецца яна прыблізна аднолькава — настае час, калі таленавітаму хлусу перастаюць верыць нават тады, калі ён кажа праўду. І фінал такі, думаю, уласьцівы ня толькі байкам.

Ліст ад Станіслава Ліня з Зэльвы — на тэму дзяржаўнага гімну, якога дагэтуль ня мае Беларусь. Слухач піша:

“Спачатку я вельмі абураўся, што дзяржаўным гімнам Беларусі пасьля столькіх гадоў абмеркаваньня вырашана пакінуць крыху падпраўлены гімн БССР. А потым неяк супакоіўся. Ну, сапраўды, які яшчэ гімн можа пасаваць да чырвона-зялёнага савецкага сьцягу і гербу ў выглядзе вянка? Няўжо “Магутны Божа”?

Заўважце, у большасьці людзей тэма гімну ня выклікала ніякай цікавасьці. Ніхто ёй усур’ёз не цікавіцца, бо ўсе ведаюць — будуць тыя сымбалі, якія падабаюцца Лукашэнку. А яму падабаецца ўсё савецкае. Затое, калі настане час іх мяняць (а такі час настане, я ў гэта цьвёрда веру) — будзем мяняць пакетам, усё разам — і герб, і сьцяг, і гімн”.

Цалкам пагаджаюся з вашымі заўвагамі, Станіслаў. Пасьля таго, што было ўчынена з нацыянальнымі гістарычнымі сымбалямі ў 1995 годзе, немагчыма было чакаць ад уладаў нейкага прынцыпова іншага падыходу пры вырашэньні праблемы гімну. Тым больш, што перад вачыма расейскі прыклад. Праўда, там такі выбар падаваўся як кампраміс: сьцяг і герб у Расеі ўсё ж засталіся нацыянальныя, гістарычныя — савецкая толькі мэлёдыя гімну. У Беларусі ніякага кампрамісу не дапушчана — усё выключна савецкае.

Ліст ад школьніка Андрэя Паско зь Берасьця:

“Тыя валанцёры, што ад верасьня мінулага году і да сёлетняга чэрвеня баранілі Курапаты — малайцы. Я ў захапленьні ад іхнага ўчынку, лічу іх сапраўднымі патрыётамі. Бо Курапаты — гэта месца вялікіх пакутаў беларускага народу. Фактычна там была зьнішчаная найлепшая частка беларускага этнасу. Тое, што цяпер у нас на такім нізкім узроўні нацыянальная самасьвядомасьць — віна ў тым ліку і тых, хто зьнішчыў тады лепшых прадстаўнікоў беларускага грамадзтва.

Сталіністы і іхныя пасьлядоўнікі дагэтуль імкнуцца сьпіхнуць віну за ўчыненае ў Курапатах на немцаў. Але сёньня ім ужо амаль ніхто ня верыць. А мужны ўчынак валанцёраў выклікаў яшчэ большую грамадзкую цікавасьць да гэтай праблемы. Распавядайце пра падзеі ва ўрочышчы і далей — гэта надзвычай важная тэма”.

А на заканчэньне Андрэй Паско зь Берасьця выказваецца наконт нядаўняга рашэньня Міністэрства адукацыі адмяніць абавязковы іспыт па беларускай літаратуры:

“Гэта надзвычай недальнабачнае рашэньне. З адменай абавязковых іспытаў па беларускай літаратуры й гісторыі можа зьнікнуць апошні прытулак Беларушчыны. І пазбаўленыя мовы і памяці людзі канчаткова забудуць, да якой нацыі належаць”.

Адмена іспытаў, Андрэй, — гэта толькі адна з праяваў той палітыкі ў дачыненьні да ўсяго нацыянальнага, беларускага, якую ажыцьцяўляе цяпер улада. Мова не гучыць у кабінэтах дзяржаўных чыноўнікаў, яна цалкам выцесьненая з дакумэнтаў, яе ўсё больш заціскаюць на тэлебачаньні, радыё, у друкаваных выданьнях; на ёй не працуе ніводная вышэйшая навучальная ўстанова...

Заўважце, Лукашэнка прыходзіў да ўлады і праводзіў потым рэфэрэндум, заклікаючы да двухмоўя. Але рэальна ўсе гэтыя гады двухмое вынішчалася, дзеля панаваньня ва ўсіх сфэрах грамадзкага жыцьця адной мовы.

На заканчэньне — урывак зь ліста нашай даўняй слухачкі Ніны Ярмалінскай з Салігорску:

“У перадачах Свабоды і наагул на вашым радыё мне падабаецца ўсё і ўсе. Не падабаюцца толькі абвесткі і анонсы — тое, што вы іх часта паўтараеце. З задавальненьнем слухаю перад сном навіны і аб усім, што адбываецца ў Беларусі.

Цешыць, што на Свабоду прыйшлі “нашаніўцы” — Зьміцер Бартосік, Сяргей Харэўскі... І, вядома, на першым пляне, як заўсёды, Сяргей Дубавец зь яго непаўторным імпэтам і “Востраю Брамаю”.

Апошнім часам гучала цікавая перадача “Партрэт на Свабоду” з удзелам Андрэя Клімава, успаміны Леаніда Барткевіча. Увогуле, размова аб творчасьці “Песьняроў”, я думаю, цікавая для кожнага слухача, бо лепш за “Песьняроў” могуць быць толькі “Песьняры”. Прапаную працягваць гэтую тэму і далучыць да яе Данчыка.

...Малюся за Ўладзімера Мулявіна, каб Бог даў яму здароўя і мужнасьці.

А вам, Валянцін Жданко, прапаную павялічыць час агляду лістоў на Свабоду і чытаць усе лісты, якія прыходзяць у рэдакцыю. За кожным лістом — душа чалавека, яго разважаньні, прапановы, сьлёзы, боль і радасьць. Гэтым будзе выказаная павага да кожнага слухача”, — напісала Ніна Ярмалінская з Салігорску, якая падпісалася як “вэтэран нацыянальна-вызвольнага руху і сталая слухачка Радыё Свабода”.

Дзякуй вам, спадарыня Ніна, за прапановы і за такую пільную ўвагу да нашай працы.

Без абвестак і анонсаў, якія вам не падабаюцца, на жаль, не абысьціся. Ня ўсім слухачам удаецца адводзіць так шмат часу, як вам, каб цалкам слухаць праграму — мы павінны дапамагаць ім арыентавацца — анонсы спрыяюць гэтаму.

Што да лістоў, то абяцаю вам, спадарыня Ніна, што не абыходжу ўвагай ніводнага. Аднак некаторыя слухачы зьвяртаюцца ў рэдакцыю з прыватнымі просьбамі — пытаюць адрас якой-небудзь установы, просяць даслаць кнігу ці касэту, выказваюць абвінавачаньні на адрас начальніка ці суседа, якія маюць патрэбу ў грунтоўнай праверцы. Натуральна, такія лісты ў эфіры гучаць ня могуць.

Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. Пішыце. Чакаем новых допісаў.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG