На мінулым тыдні адбыліся дзьве заўважныя падзеі, зьвязаныя зь “Белорусской деловой газетой”, выхад якой быў прыпынены Міністэрствам інфармацыі. Матэрыялы журналістаў гэтай газэты, нягледзячы на ўсе перашкоды ўладаў, патрапілі нарэшце да чытача – у выглядзе адмысловага выпуску расейскага выданьня “Новая газета”. Амаль адначасова ў інтэрнэце “БДГ” зноў стала даступнай для ўсіх наведнікаў. Да апошняга часу для таго, каб прачытаць матэрыялы газэты, а ня толькі сайту, трэба было падпісацца на электронны варыянт. Чаму выданьне пайшло на гэты крок і ці не прыцягнуў ён увагі з боку беларускай пракуратуры? З гэтымі пытаньнямі я зьвярнуўся да галоўнага рэдактара “Белорусской деловой газеты” Сьвятланы Калінкінай, і вось ейны адказ:
(Калінкіна: ) “Мы цяпер адкрылі свой сайт – не патрэбны пароль, каб чытаць матэрыялы нашых журналістаў, таму што ёсьць праблемы з распаўсюджаньнем газэты, ня ўсе могуць атрымоўваць, нават нашыя падпісчыкі, друкаваную вэрсію. Таму мы вырашылі аблегчыць у гэтым сэнсе доступ да выданьня. Што тычыцца пракураты і яе рэакцыі на гэта, то не было ніякай рэакцыі пакуль што”.
Да сказанага Сьвятланай Калінкінай дадам, што спэцвыпуск “Новой газэты” ад 15 ліпеня можна таксама прачытаць на сайце www.bdg.by. Здавалася б, у праваахоўчых органаў няма падставы цікавіцца інтэрнэт-сайтам, паколькі папярэджаньне Міністэрства інфармацыі тычылася толькі газэты і дадатку да яе, а не публікацыяў матэрыялаў “БДГ” у сеціве. Аднак, многія памятаюць гісторыю з гарадзенскай “Пагоняй”, калі журналісты газэты Мікола Маркевіч і Павал Мажэйка былі пакараныя папраўчымі работамі за матэрыялы, не апублікаваныя ў друку, а органы пракуратуры карысталіся раздрукоўкамі зь Інтэрнэту і нават спрабавалі забараніць сайт “Пагоні”. Між тым, Інтэрнэт як зьява ня згадваецца ні Законам аб друку, ні іншымі дзейнымі ў Беларусі законамі. Так што ідэя, выказаная неяк міністрам інфармацыі Падгайным, аб тым, што можна зьверху рэгуляваць распаўсюд інфармацыі ў Інтэрнэце, пакуль яшчэ ня спраўдзілася.
Варта згадаць, што ідэя выхаду матэрыялаў журналістаў гэтага выданьня пад шапкай расейскай “Новой газеты” нарадзілася ў расейскім Цэнтры экстрэмальнай журналістыкі. Пра інтэрнэт-сайт гэтага цэнтру, як і пра ягоную дзейнасьць, мы расказвалі ўжо ў нашых аглядах не аднойчы. Цікава зазначыць, што Цэнтар экстрэмальнай журналістыкі, які выступае ў абарону правоў журналістаў і СМІ, рэзка і бескампрамісна крытыкуе расейскае Міністэрства друку і асабіста міністра Лесіна. Але ж у выпадку з расейскай тэлекампаніяй НТВ меркаваньні праваабаронцаў і чыноўнікаў міністэрства супалі. На афіцыйным сайце Міністэрства Расейскай Фэдэрацыі у справах друку, тэлерадыёвяшчаньня і СМІ гэтае ведамства выказвае расчараваньне ў сувязі з рашэньнем беларускіх уладаў аб закрыцьці карпункту НТВ у Менску... “Падобныя дзеяньні беларускіх уладаў у расейскім міністэрстве лічаць непрымальнымі з пункту погляду выкананьня асноўных дэмакратычных прынцыпаў, да якіх належаць свабода слова, права атрыманьня інфармацыі і незалежнасьць СМІ”.
А што можна было прачытаць у апошнія дні на сайце беларускага Міністэрства інфармацыі? Наколькі можна зразумець, большасьць супрацоўнікаў міністэрства пайшлі ў адпачынак, паколькі ў разьдзеле “Навіны” апошняе паведамленьне пазначанае сярэдзінай чэрвеня. Аднак, галоўная старонка сайту застаецца нязьменнай – яна нагадвае наведнікам, што асноўная функцыя міністэрства: “кантроль за выкананьнем заканадаўства аб СМІ”. Тут зьмешчаны сьпіс папярэджаньняў, вынесеных міністэрствам да 1-га чэрвеня: “Паводле артыкулу 5-га “Недапушчальнасьць злоўжываньня свабодай масавай інфармацыі” – 2 папярэджаньні газэце “Вечерний Столін”, 2 папярэджаньні “БДГ”, 2 папярэджаньні газэце “Навінкі”, 1 папярэджаньне газэце “Народная воля”. У сьпіс іншых парушальнікаў – няправільная рэгістрацыя, парушэньне статусу рэдакцыі, няправільныя выходныя зьвесткі і гэтак далей – трапілі яшчэ два дзясяткі выданьняў. І на завяршэньне – паводле артыкулу “абавязкі журналіста” – яшчэ 4 папярэджаньні газэце “БДГ. Для служебного пользованя» і 1 – “Белорусской деловой газете”.
Такім чынам, у так бы мовіць “саюзных міністэрствах” – расейскага Міндруку і беларускага Мінінфармацыі – адрозныя погляды на свабоду слова. Ёсьць на сайце беларускага міністэрства і яшчэ адзін цікавы разьдзел: пытаньні і адказы. З гэтага разьдзелу можна даведацца, што стваральнікі сайту прыступілі да распрацоўкі варыянту на беларускай мове як адной з дзьвюх дзяржаўных моваў Рэспублікі Беларусь.
А цяпер на іншую тэму. Нядаўна ў сеціве зьявіўся новы сайт пад назвай stoptrafficking.by. Гэты рэсурс створаны Міжнароднай арганізацыяй па міграцыі (МАМ) у рамках урадавай праграмы барацьбы з гандлем людзьмі і распаўсюджваньнем прастытуцыі На сайце зьмешчаная інфармацыя пра магчымыя махлярствы, якія чакаюць людзей, што наважыліся саматугам ехаць за мяжу па заробкі. Ёсьць тут і тэлефоны “гарачае лініі” ў Берасьці й Менску. Севярын Квяткоўскі набраў нумар менскае “гарачае лініі”.
(Супрацоўніца: ) “Гарачая лінія “Ла Страда”.
“Ла Страда” – гэта праграма Беларускай асацыяцыі маладых хрысьціянскіх жанчын. Арганізацыя – адзін з партнэраў Міжнароднай арганізацыі па міграцыі. “Ля Страда” непасрэдна працуе са спраўджанымі ды патэнцыйнымі ахвярамі гандлю людзьмі. Большасьць ахвяраў – жанчыны.
(Супрацоўніца: ) “Звычайна гэта тыя жанчыны, якія абсалютна ня ведалі. Звычайна гэта па знаёмых, па сябрах зьяжджалі за мяжу. Гэта такія недасьведчаныя дзяўчынкі. А пасьля, ужо па вяртаньні на радзіму, яны дазнаюцца тэлефон гарачае лініі, і зьвяртаюцца па канкрэтную дапамогу. Асноўны ўзроставы цэнз – гэта ад 18-ці і да 30-ці. Хаця ёсьць жанчыны і старэйшыя”.
Дапамагчы жанчыне, якая стала ахвярай сэксуальнага ці працоўнага рабства, значна цяжэй, чым прадухіліць няшчасьце. Галоўны матыў, які штурхае нашых кабет на авантурныя пошукі заробку – фінансавая нястача. З тых жа матываў беларускі шукаюць за мяжой шлюбу:
(Супрацоўніца: ) “Зьвяртаецца жанчына, якая зьбіраецца ехаць за мяжу. Ёсьць фірма, пра якую яна вычытала ў газэце. Мы правяраем гэтую фірму, і даем усю неабходную інфармацыю для таго, каб дзяўчына ня стала ахвярай гандлю людзьмі. Што ёй трэба, якая віза мусіць адкрывацца. Ліцэнзію мусіць мець фірма, пагадненьне з тым бокам, куды яна кіруе людзей. У прынцыпе, дастаткова шмат парушэньняў з боку фірмаў”.
Штодня па менскім нумары “гарачае лініі” робіцца каля дзясятка званкоў. Супрацоўніца гарачае лініі заўважае, што з часам жанчыны робяцца ўсё больш абазнанымі, і тэлефануюць часьцей, чым год таму:
(Супрацоўніца: ) “Дзяўчынкі ўжо зьвяртаюцца, ня толькі дзяўчынкі, але й сталыя кабеты, нашы, беларускія. Я заўважыла, што яны ўжо ведаюць, што такое ліцэнзія. Ім ня трэба тлумачыць, што фірма мусіць мець ліцэнзію. Яны тэлефануюць і пытаюцца: “Скажыце, калі ласка, ці ёсьць у гэтай фірмы ліцэнзія”.
Але працэнт дзяўчат, якія трапляюцца на прыманку, досыць вялікі. На думку супрацоўніцы гарачае лініі, гэта найперш дзяўчаты з правінцыі, якіх вэрбуюць праз знаёмых.
Існуе непасрэдная сувязь між інтэрнэтам ды інфармацыйнай падрыхтаванасьцю жанчын, што шукаюць лепгае долі за мяжой. На думку прадстаўніка Міжнароднай арганізацыі па міграцыі ў Беларусі Рамана Паўлючэнкі, абазнаныя ў сучасных інфармацыйных тэхналёгіях людзі ня менш рызыкуюць, чым тыя, хто ўвогуле не чытае нават газэт:
(Паўлючэнка: ) “Шукаць працу праз інтэрнэт – гэта скрайне небясьпечна. Шукаць шлюбных партнэраў праз інтэрнэт – гэта скрайне небясьпечна. Вельмі шмат выпадкаў, калі менавіта праз інтэрнэт людзі патрапляюць сапраўды ў рабства, апынаюцца за мяжой у бардэлях. Усё досыць элемэнтарна. Уладальнікі інтэрнэт-рэсурсаў фактычна не нясуць аніякай адказнасьці за разьмешчаныя матэрыялы”.
Раман Паўлючэнка верыць у пасьпяховасьць працы сайту stoptrafficking.by. За месяц на старонцы зафіксавана каля чатырохсот наведваньняў. Раман Паўлючэнка найперш разьлічвае на “прасунутую” моладзь:
(Паўлючэнка: ) “Калі мы стваралі сайт, мы ўлічвалі, што цяпер маладое пакаленьне сапраўды не чытае газэт, пагатоў ня стане чытаць улёткі, буклеты. Навошта губляць час? Дастаткова аднаго націску пімпачкі, і табе ўжо даюцца нумары, тэлефоны”.
Нумары тэлефонаў, пра якія гаварыў прадстаўнік Міжнароднай арганізацыі міграцыі ў Беларусі Раман Паўлючэнка – 26-23-62 Берасьці і 245-31-67 у Менску. Застаецца дадаць, што сайт stoptrafficking.by створаны пры фінансавай падтрымцы Дзяржаўнага дэпартамэнту ЗША.