2 красавіка афіцыйна адзначаецца дзень яднаньня народаў Беларусі і Расеі. Напярэдадні карэспандэнт беларускай Свабоды наведаў памежную расейскую вёску Жалязьняк у Смаленскай вобласьці. Яе жыхары распавялі, што ведаюць пра жыцьцё ў Беларусі, падзяліліся думкамі пра стаўленьне да Лукашэнкі, беларусаў, пра Ўкраіну, Крым і Данбас. Расказалі і пра сваё жыцьцё ў Расеі.
Паабапал грунтовай, разьбітай, толькі дзе-нідзе заасфальтаванай дарогі — выпаленыя і зарослыя травой і маладым бярэзьнікам палі. Багата сьмецьця, зваленага на абочыне.Трыццаць кілямэтраў ад Мсьціслава. Вёска Жалязьняк. Асфальтаваная шаша да паселішча сканчаецца, варта крыху ад’ехаць ад вядомага ў Беларусі Пустынкаўскага манастыра. На расейскім баку сустракае мабільны пост памежнай службы. Спраўджваньне дакумэнтаў. Трывожнае чаканьне дазволу. «Праяжджайце», — нетаропка кажа памежнік.
«Кепска мы жывём», — адказвае на пытаньне пра жыцьцё першы пераняты жыхар вёскі Жалязьняк.
«Няма тут нічога добрага. Калгас распадаецца. Засталося пяцьдзясят галоў кароў, ды цялят некалькі штук. Моладзь уся пазьяжджала ў горад. Адны старыя засталіся. Пэнсіянэрам добра — ім пэнсію плацяць. У вас лепей. У вас жа калгасы, напэўна, не распадаюцца?», — наракае на жыцьцё мужчына.
У наступнай дагледжанай цаглянай хаце гаспадары запрашаюць на гарбату. Ад пачастунку адмаўляемся. Дзелімся ўражаньнямі ад трыццацікілямэтровай дарогі да вёскі. Кажам, што ўбачанае можна параўнаць хіба што з краявідамі ў чарнобыльскай зоне.
«У нас вёсак ужо, відаць, і няма. Засталіся адзінкі — сям-там самыя вялікія», — рэагуе на меркаваньне журналіста гаспадыня.
«Жывецца тут нішто сябе, — працягвае жанчына. — Пэнсіі ў асноўным больш за дзесяць тысяч рублёў». Гаспадар дадае: «Пэнсіі лепшыя, чым у Беларусі». На рэпліку жанчына зірнула на мужчыну з усьмешкай і паблажліва.
«А пра вашага „бацьку“ кажуць, што ў вас усё нармальна. Нашага таксама ў бруд тварам ня кідаюць. У нас таксама нармальны прэзыдэнт», — пасьля невялікай паўзы дадала жанчына.
Пра тое, што 2 красавіка — дзень яднаньня Беларусі і Расеі, гаспадары ведаюць, аднак не прыгадалі, каб яго афіцыйна адзначалі. Пра гэта ж казалі і іншыя жыхары вёскі. Адкуль узялося гэтае сьвята, прыгадаць сяляне ня здолелі.
Год таму жыхары Смаленскай вобласьці пагаворвалі, што ня супраць былі б далучыцца да Беларусі. А што цяпер, пытаюся ў гаспадароў:
«Былі такія гаворкі. Нашы б працаўнікі асабліва ня супраць калгасаў былі б. Яны мала працуюць і мала зарабляюць. Аднак аднавіць тое, што разбурана і разьбіта, практычна цяпер немагчыма», — зазначае гаспадыня.
Паводле яе, мясцовы калгас зьбіраецца сёлета засеяць 90 гектараў сваіх палёў. Летась засявалі — 30. У часы, калі гаспадарка квітнела, засявалася больш за 1200 гектараў.
Гаворка пра ўзровень жыцьця ў Беларусі і Расеі выклікала спрэчку між мужам і жонкай.
«Калі паглядзець на вашы палі і нашы, дык гэта як неба і зямля. Калі б нашы палі ўрабляліся гэтак жа, як і вашы, то і мы б квітнелі», — выказала меркаваньне гаспадыня.
Гаспадар адрэагаваў: «А жывяце вы бедна».
Гаспадыня не ўстрымалася: «Ага, жывуць бедна! У мяне брат жыве там, і ў цябе брат у Горках. І што, яны жывуць горш, чым мы? Ды яны жывуць у дваццаць разоў лепей. У іх добрыя машыны — іншамаркі. А ты ня можаш на сваіх „Жыгулях“ праехаць».
Муж хоць і не пагадзіўся, але спрачацца ня стаў.
Пра падзеі ва Ўкраіне ў гаспадароў меркаваньні супадалі.
«Гэта добра, што мы Крым далучылі. Гэта дужа добра», — выказаўся гаспадар. Гаспадыня дадала: «Крым — ён жа безумоўна наш».
«Але цяпер такія санкцыі супраць нас... Але Крым ніхто не аддасьць, бо ён адпачатку быў расейскі», — перабіваючы адзін аднаго, тлумачаць гаспадары.
Пытаюся пра дэвальвацыю: ці моцна яна ўдарыла?
«Мы ніколі не жылі багата, калі толькі ў той час, як квітнеў калгас. А цяпер як мы прывыклі, гэтак і жывём».
Наступная суразмоўніца сустракае гасьцей зь Беларусі на парозе свайго дому. Гаваркая кабета на жыцьцё не наракае. Пэнсія ў яе 16 тысяч рублёў. У мясцовым калгасе адрабіла больш за сорак гадоў.
«Ня скажаш, што дужа ўжо добра жывецца, але жыць можна. Калі ў сям’і ня п’яніцы, рабацягі, то жыць можна», — каротка характарызуе мясцовае жыцьцё жанчына і дзякуе за дапамогу беларусам:
«Пра беларусаў нічога кепскага ня кажуць. Забясьпечваюць, дзякуй ім, і зернем нас. Прывозяць нам, прадаюць. Ужо два разы парасят вазілі. Відаць, што скрадуць, тое і вязуць. Нелегальна».
Суразмоўніца ня ўтойвае, што тутэйшыя баяцца вайны:
«Перажываюць людзі за гэта. Толькі каб не было вайны, кажуць. Вінавацяць Амэрыку, якая дапамагае зброяй. А Расея — колькі адправіла туды гуманітаркі. А ад Амэрыкі, акрамя зброі, няма больш дапамогі», — выказваецца кабета пра вайну ва Ўкраіне.
На разьвітаньне суразмоўніца паказала рукой на недалёкі калгасны жывёлагадоўчы комплекс. Сярод мноства будынін, паведаміла яна, працуе толькі адзін кароўнік. Астатнія ж разбураюцца, бо нікому не патрэбныя.
У вёсцы нямала хат выглядаюць гэтак жа, як і жывёлагадоўчы комплекс — нежылыя, разбураныя. Нямала і дыхтоўных катэджаў. Амаль ля кожнага — вялізныя сьцірты дроў. Вуліцы збольшага гразкія. Шмат кінутай сельскагаспадарчай тэхнікі. Школа не працуе.
«Усе ж ведаюць, як Расея жыве. Мы не жывём — мы выжываем», — выказваюцца яшчэ дзьве жыхаркі Жалезьняка.
«Да Беларусі ў нас прэтэнзіяў няма, — падкрэсьліваюць яны. — Галоўнае, каб туды было свабодна ехаць. Вось там і мытня стаіць. Страхоўку трэба купляць. Моладзі ў нас няма ніякай. Усе ў Смаленску, альбо зьехалі туды, куды можна. Дзе ў нас тут моладзь будзе працаваць? У Смаленску дужа шмат і вашых працуе. І ў Маскву езьдзяць зусім маладыя вашы хлопчыкі».
«Парадак у вас ня тое, што ў нас. Вось вы тут ходзіце, то адразу бачыце, як у нас. Я ў Беларусі часта бываю, таму ведаю», — працягвае гутарку яшчэ адзін жыхар Жалезьняка, які выйшаў з двара нібы ўмысьля, каб пагаварыць зь беларусамі.
Суразмоўца адзначае, што ў Беларусі таньнейшыя і смачнейшыя прадукты, а яшчэ гарэлка недарагая. Пра Аляксандра Лукашэнку кажа, што ён сапраўдны мужык — але схамянуўся і тут жа паправіўся, што гэта як хто выбірае:
«Ён строгі, трымае дысцыпліну. Гэта самае галоўнае. Ня тое, што ў нас. І, відаць, справядлівы. Колькі ў вас мэраў узялі. Пасадзілі. Ён нават вадзіў на экскурсіі — камэры паказваў, колькі свабодных».
А пра Крым што кажуць тутэйшыя? — пытаюся.
«Крым наш. Я сам крымскі. Хрушчоў яго аддаў».
«А пра сытуацыю на Данбасе?»
«Украіна мае быць адзінай. Калі б у Расеі ці Беларусі нешта забралі, што было б? Вайна была б. Тое ж самае і ва Ўкраіне. Але няхай бы біліся між сабой войскі — навошта чапаць мірнае насельніцтва? Гэта несправядліва», — адказвае жыхар Жалезьняка.
Прайшоўшы яшчэ раз вуліцамі даволі вялікай вёскі, рушым у Беларусь. На ўскрайку паселішча спыняемся ля савецкага манумэнта палеглым у Вялікую Айчынную. Манумэнт дагледжаны, пафарбаваны ў белы колер. Яго выгляд дужа кантрастуе зь пэйзажам на фоне заняпалай, але яшчэ жывой расейскай вёскі, якая за трыццаць кілямэтраў ад беларускага Мсьціслава.
