Аляксандар Рыбак, які 18 апошніх гадоў жыве ў Нарвэгіі і прадстаўляў на сьпеўным конкурсе менавіта гэтую краіну, перамог з амаль двухразовым адрывам ад канкурэнтаў. Удзельнік ад Беларусі - Пётар Ялфімаў - не прайшоў у фінал і заняў месца ў чацьвёртым дзясятку. За Пятра Ялфімава і пасьля за Аляксандра Рыбака - як сьведчаць вынікі галасаваньня - заўзелі ў Беларусі. Пра беларусаў на сёлетнім "Эўрабачаньні" наш рэпартаж.
Упэўненая перамога Аляксандра Рыбака на конкурсе “Эўрабачаньне” спарадзіла магутную хвалю абмеркаваньняў ня толькі прычынаў такога посьпеху нараджэнца Беларусі. Яна абвастрыла і іншае пытаньне: што перашкаджае годна выступаць артыстам, якія прадстаўляюць Беларусь? Ці абавязкова трэба апынуцца дзесьці за яе межамі, каб пазбавіцца ад гнёту розных кантрольных структураў ды разьняволіцца? Як крыху аціхлі жарсьці, я затэлефанаваў адной зь беларускіх бабуль Аляксандра — Марыі Барысаўне Савіцкай, якая жыве ў Віцебску. Ці ўдалося павіншаваць унука зь перамогай?
Аляксандар Рыбак“Ведаеце, пакуль што не — ні ён не тэлефанаваў, ні я пакуль яго асабіста не павіншавала. Але я яго павіншавала з днём нараджэньня, накіравала яму віншавальную паштоўку з добрымі пажаданьнямі. А вось сын сёньня тэлефанаваў мне з Нарвэгіі, расказаў, што Сашу вельмі добра сустрэлі ў аэрапорце і ўвогуле радасьць была па ўсёй краіне. Ну і таксама прывітаньне я Сашачку перадала, калі вядучы Андрэй Малахаў мне затэлефанаваў і я празь яго перадала свае пажаданьні ўнуку, а таксама віншаваньні ягоным бацькам, бо мой сын — гэта ягоны бацька. І тады я яго, натуральна, павіншавала. Так што яго і сваіх дзяцей я павіншавала праз Малахава. Да таго ж ён паабяцаў, што ўвосень, магчыма, наведае Беларусь. Шчыра кажучы, я і сама ў Нарвэгію зьбіралася ехаць менавіта ўвосень, але калі ён прыедзе сюды, дык я, натуральна, ужо не паеду”.
Пасьля вынікаў фіналу, якія былі агучаныя ў ноч на нядзелю, сталі вядомыя і месцы іншых удзельнікаў “Эўрабачаньня-2009”. Так, Пётар Ялфімаў у сваім паўфінале заняў 13-е месца, набраўшы 25 ачкоў, тым часам як для выхаду ў фінал трэба было трапіць у дзясятку. У агульным табэлі, з улікам адборачных і фінальных выступаў, Ялфімаў дысьлякаваўся на 32 пазыцыі. Нагадаю, што за ўвесь час удзелу ў “Эўрабачаньні” (ад 2004 году) прадстаўнік Беларусі толькі аднойчы трапіў у фінальную стадыю: у 2007 годзе Дзьмітрый Калдун заняў шостае месца сярод усіх удзельнікаў.
Музычны крытык Вітаўт Мартыненка перакананы, што абодва беларусы, якія апынуліся ў Маскве, надзвычай таленавітыя. Аднак падыход да справы ў кожнага прынцыпова розны:
Вітаўт Мартыненка“Два вельмі таленавітыя артысты. Ялфімава я чуў яшчэ на фэстывалі „Басовішча“, і яму таксама не пашанцавала. І ўсё ж гэта талент, якім мы яшчэ будзем ганарыцца. Але яму падсунулі песьню 1980-х гадоў. З такой стылістыкай у 1974 годзе можна было паспаборнічаць нават з гуртом АВВА. Але сёньня песьня не кранае нічым. І тое, што першае месца заняў нарвэскі беларус, дык ягоная песьня ў літаральным сэнсе з катушак валіць. Дарэчы, памятаеце, якія былі камэнтары, калі ўзяла галоўны прыз Руслана? Маўляў, у яе падтанцоўка добрая. Я ехаў у машыне, гучала Руслана, дык песьня валіць з ног да гэтага часу. То бок я да таго, што ў нас прыдумляюць стэрэатыпы і ўжо пад іх танчаць. У нас ніхто не „дэгустуе“ песьню. Песьня павінна быць незвычайнай. Зьдзіўляць Эўропу песьнямі, якія там гучалі 15-20 гадоў таму, няма сэнсу. І яшчэ такі момант: трэба вельмі любіць сваю радзіму, каб прадстаўляць яе на міжнародных форумах”.
Творчы лёс сьпявачкі Насты Някрасавай у чымсьці нагадвае біяграфію Аляксандра Рыбака. За мяжой яе ведаюць лепш, чым дома. Зусім нядаўна з гуртам “Folkroll” яна атрымала ў Варшаве гран-пры фэстывалю “Новая традыцыя” і прэмію імя Чэслава Немэна. Насту прызналі лепшай з тузіну ўдзельнікаў конкурсу. Ці ня прыкрая тэндэнцыя, што таленавітых беларусаў усё часьцей успрымаюць празь міжнародную прызму?
“Мне з гэтай нагоды прыгадаліся словы: каб любіць Беларусь нашу мілую, трэба ў розных краях пабываць. То бок дакладна зразумець, як ты яе любіш. А тое, каб стаць зоркай альбо каб цябе заўважылі, — думаю, зьяжджаць не абавязкова. Але калі ёсьць магчымасьці, калі можаш рэалізавацца дзесьці, то гэта права кожнага чалавека”.
Карэспандэнт: “На ваш погляд, усё ж Рыбак сутнасна застаўся беларусам?”
“Пра гэта трэба пытацца толькі ў яго, бо адназначна ніхто збоку ня зможа гэта вызначыць. Але важна тое, што Беларусь багатая на такіх вось таленавітых людзей. Натуральна, шмат залежыць ад таго, куды, у якія абставіны чалавек трапляе. Ніхто ня ведае, якім тут быў бы Рыбак, праўда? Ня выключана, што такія песьні тут ён увогуле не сьпяваў бы. Цалкам зразумела, што жыцьцё моцна зьмяняецца ў залежнасьці ад таго, дзе ты знаходзісься. Але кім ты зьяўляесься — гэта таксама ўплывае”.
Пётар ЯлфімаўТым часам як у Аляксандру Рыбаку бальшыня экспэртаў і шараговых гледачоў адзначалі адкрытасьць і адсутнасьць усялякай фанабэрыстасьці, шлях да “Эўрабачаньня” Пятра Ялфімава адпачатку суправаджаўся скандальнымі сытуацыямі. Яшчэ на адборачным этапе ў рамках “Эўрафэсту” музыкі напісалі калектыўны ліст да кіраўніцтва Нацыянальнай тэлерадыёкампаніі з патрабаваньнем зьняць Ялфімава з конкурсу — ягоны кантракт ускосна даваў зразумець, што лёс беларускага ўдзельніка “Эўрабачаньня” быў вырашаны загадзя. Празь некаторы час Ялфімаў і ягоная прадусарка Тацяна Касмачова перасварыліся з усімі, хто адказваў за падрыхтоўку канкурсанта — намесьнікам старшыні Белтэлерадыёкампаніі Аляксандрам Мартыненкам, куратарам “Эўрафэсту” Аляксандрам Ціхановічам і польскім рэжысэрам Янушам Юзэфовічам, якога нанялі, каб паставіць нумар сьпевака.
Колішні генэральны прадусар Беларускага тэлебачаньня Ўладзімер Максімкоў лічыць, што ў дадзеным выпадку амбіцыі Ялфімава саслужылі дрэнную службу ўсёй агульнай справе:
“Увогуле тэма „Эўрабачаньня“ для мяне на сёньня не зьяўляецца актуальнай, паколькі я ўжо гэтую гісторыю праходзіў і для сябе яе закрыў. Але маё меркаваньне такое, што атмасфэра ў пэўным сэнсе павінна быць нэрвовай, каб у артыста адкрываліся дадатковыя энэргетычныя магчымасьці. Але той скандал вакол Ялфімава, мне здаецца, і яйка выедзенага ня варты. Калі гэта нават і праўдзівы скандал, то гэта, хутчэй за ўсё, несупадзеньне творчага бачаньня якіхсьці двух творчых людзей. Аднак як рэжысэр па прафэсіі, я, хутчэй, усё ж на баку рэжысэраў і прадусараў, таму што яны ў большай ступені кіруюць працэсам, як правіла. А артыст — гэта ў бальшыні выпадкаў матэрыял, зь якога лепяць якісьці нумар і падзеі”.
За апошнія гады “Эўрабачаньне”, як і шмат якія іншыя сфэры жыцьця, адчувае подых глябалізацыі. Усё больш артыстаў выступаюць не за сваю радзіму, а за іншыя краіны, дзе яны часова ці стала аселі. Беларускі сьпявак грузінскага паходжаньня Тарыэл Майсурадзэ таксама быў бы ня супраць паўдзельнічаць у эўрапейскім сьпеўным конкурсе за адну са сваіх радзімаў. Аднак кажа, што паступова “Эўрабачаньне” траціць рысы нацыянальнай адметнасьці, а гэта вельмі трывожная тэндэнцыя:
“Мне хацелася б і Беларусь прадстаўляць, і Грузію ў тым ліку. Я магу і на грузінскай мове выступаць, бо гэта ж мая родная мова, але ў прынцыпе мог бы засьпяваць і на беларускай мове. Але ўсё ж хацелася б на гэтых конкурсах шырэй паказваць ня толькі вынік глябалізацыі, а менавіта вынік творчай самастойнасьці. Таму што ўсё ж мы самастойныя — і Беларусь, і Грузія. Ёсьць свая культура, якіясьці свае амбіцыі, свая мова, літаратура. Таму мне падаецца, што на такіх фэстывалях у рамках глябалізацыі і аб’яднаньня ўсё ж трэба паказваць індывідуалізм, арыгінальнасьць, уласьцівыя нацыі, фальклёру. Гэта маё бачаньне як творчага чалавека”.
Пасьля перамогі на “Эўрабачаньні” Аляксандар Рыбак стаў у Нарвэгіі амаль што нацыянальным героем. Асабліва адданыя прыхільнікі ягонай пераможнай “Казкі” заклікаюць зрабіць песьню нацыянальным гімнам. А вось Пётар Ялфімаў пасьля вяртаньня ў Менск заявіў, што мае намер разабрацца, куды насамрэч пайшлі выдаткаваныя на яго падрыхтоўку немалыя грошы зь бюджэту. Арганізатары нацыянальнага конкурсу “Эўрафэст”, у сваю чаргу, кажуць, што наступным разам да выбару кандыдатаў будуць ставіцца нашмат больш абачліва.
Упэўненая перамога Аляксандра Рыбака на конкурсе “Эўрабачаньне” спарадзіла магутную хвалю абмеркаваньняў ня толькі прычынаў такога посьпеху нараджэнца Беларусі. Яна абвастрыла і іншае пытаньне: што перашкаджае годна выступаць артыстам, якія прадстаўляюць Беларусь? Ці абавязкова трэба апынуцца дзесьці за яе межамі, каб пазбавіцца ад гнёту розных кантрольных структураў ды разьняволіцца? Як крыху аціхлі жарсьці, я затэлефанаваў адной зь беларускіх бабуль Аляксандра — Марыі Барысаўне Савіцкай, якая жыве ў Віцебску. Ці ўдалося павіншаваць унука зь перамогай?
Пасьля вынікаў фіналу, якія былі агучаныя ў ноч на нядзелю, сталі вядомыя і месцы іншых удзельнікаў “Эўрабачаньня-2009”. Так, Пётар Ялфімаў у сваім паўфінале заняў 13-е месца, набраўшы 25 ачкоў, тым часам як для выхаду ў фінал трэба было трапіць у дзясятку. У агульным табэлі, з улікам адборачных і фінальных выступаў, Ялфімаў дысьлякаваўся на 32 пазыцыі. Нагадаю, што за ўвесь час удзелу ў “Эўрабачаньні” (ад 2004 году) прадстаўнік Беларусі толькі аднойчы трапіў у фінальную стадыю: у 2007 годзе Дзьмітрый Калдун заняў шостае месца сярод усіх удзельнікаў.
Музычны крытык Вітаўт Мартыненка перакананы, што абодва беларусы, якія апынуліся ў Маскве, надзвычай таленавітыя. Аднак падыход да справы ў кожнага прынцыпова розны:
Творчы лёс сьпявачкі Насты Някрасавай у чымсьці нагадвае біяграфію Аляксандра Рыбака. За мяжой яе ведаюць лепш, чым дома. Зусім нядаўна з гуртам “Folkroll” яна атрымала ў Варшаве гран-пры фэстывалю “Новая традыцыя” і прэмію імя Чэслава Немэна. Насту прызналі лепшай з тузіну ўдзельнікаў конкурсу. Ці ня прыкрая тэндэнцыя, што таленавітых беларусаў усё часьцей успрымаюць празь міжнародную прызму?
Каб стаць зоркай альбо каб цябе заўважылі, — думаю, зьяжджаць не абавязкова.
Карэспандэнт: “На ваш погляд, усё ж Рыбак сутнасна застаўся беларусам?”
“Пра гэта трэба пытацца толькі ў яго, бо адназначна ніхто збоку ня зможа гэта вызначыць. Але важна тое, што Беларусь багатая на такіх вось таленавітых людзей. Натуральна, шмат залежыць ад таго, куды, у якія абставіны чалавек трапляе. Ніхто ня ведае, якім тут быў бы Рыбак, праўда? Ня выключана, што такія песьні тут ён увогуле не сьпяваў бы. Цалкам зразумела, што жыцьцё моцна зьмяняецца ў залежнасьці ад таго, дзе ты знаходзісься. Але кім ты зьяўляесься — гэта таксама ўплывае”.
Колішні генэральны прадусар Беларускага тэлебачаньня Ўладзімер Максімкоў лічыць, што ў дадзеным выпадку амбіцыі Ялфімава саслужылі дрэнную службу ўсёй агульнай справе:
“Увогуле тэма „Эўрабачаньня“ для мяне на сёньня не зьяўляецца актуальнай, паколькі я ўжо гэтую гісторыю праходзіў і для сябе яе закрыў. Але маё меркаваньне такое, што атмасфэра ў пэўным сэнсе павінна быць нэрвовай, каб у артыста адкрываліся дадатковыя энэргетычныя магчымасьці. Але той скандал вакол Ялфімава, мне здаецца, і яйка выедзенага ня варты. Калі гэта нават і праўдзівы скандал, то гэта, хутчэй за ўсё, несупадзеньне творчага бачаньня якіхсьці двух творчых людзей. Аднак як рэжысэр па прафэсіі, я, хутчэй, усё ж на баку рэжысэраў і прадусараў, таму што яны ў большай ступені кіруюць працэсам, як правіла. А артыст — гэта ў бальшыні выпадкаў матэрыял, зь якога лепяць якісьці нумар і падзеі”.
За апошнія гады “Эўрабачаньне”, як і шмат якія іншыя сфэры жыцьця, адчувае подых глябалізацыі. Усё больш артыстаў выступаюць не за сваю радзіму, а за іншыя краіны, дзе яны часова ці стала аселі. Беларускі сьпявак грузінскага паходжаньня Тарыэл Майсурадзэ таксама быў бы ня супраць паўдзельнічаць у эўрапейскім сьпеўным конкурсе за адну са сваіх радзімаў. Аднак кажа, што паступова “Эўрабачаньне” траціць рысы нацыянальнай адметнасьці, а гэта вельмі трывожная тэндэнцыя:
“Мне хацелася б і Беларусь прадстаўляць, і Грузію ў тым ліку. Я магу і на грузінскай мове выступаць, бо гэта ж мая родная мова, але ў прынцыпе мог бы засьпяваць і на беларускай мове. Але ўсё ж хацелася б на гэтых конкурсах шырэй паказваць ня толькі вынік глябалізацыі, а менавіта вынік творчай самастойнасьці. Таму што ўсё ж мы самастойныя — і Беларусь, і Грузія. Ёсьць свая культура, якіясьці свае амбіцыі, свая мова, літаратура. Таму мне падаецца, што на такіх фэстывалях у рамках глябалізацыі і аб’яднаньня ўсё ж трэба паказваць індывідуалізм, арыгінальнасьць, уласьцівыя нацыі, фальклёру. Гэта маё бачаньне як творчага чалавека”.
Пасьля перамогі на “Эўрабачаньні” Аляксандар Рыбак стаў у Нарвэгіі амаль што нацыянальным героем. Асабліва адданыя прыхільнікі ягонай пераможнай “Казкі” заклікаюць зрабіць песьню нацыянальным гімнам. А вось Пётар Ялфімаў пасьля вяртаньня ў Менск заявіў, што мае намер разабрацца, куды насамрэч пайшлі выдаткаваныя на яго падрыхтоўку немалыя грошы зь бюджэту. Арганізатары нацыянальнага конкурсу “Эўрафэст”, у сваю чаргу, кажуць, што наступным разам да выбару кандыдатаў будуць ставіцца нашмат больш абачліва.
