І вось Хрушчова і Панамарэнку выклікалі да Сталіна.

Якія мапы маглі быць у той час на стале ў Сталіна? Мінула ўсяго два месяцы пасьля таго, як ён і Гітлер падзялілі паміж сабой Усходнюю Эўропу. Савецкія танкі ўжо стаялі ў Беластоку і Львове. Рыхтаваўся наступ на Фінляндыю. Ужо быў прадвызначаны лёс балтыйскіх краін, Малдовы і паўночнай Букавіны. Сталін аднаўляў межы колішняй Расейскай імпэрыі — і арыентаваўся ў сваіх рэваншысцкіх памкненьнях яўна на царскія мапы пачатку ХХ стагодзьдзя.

Наўрад ці яго надта турбавалі ўнутраныя адміністратыўныя межы.

Калі зыходзіць з палітычнай вагі суразмоўцаў, голас Хрушчова павінен быў важыць непараўнальна больш, чым голас учорашняга маладога інструктара ЦК Панамарэнкі. Але Сталін любіў нечаканыя рашэньні. Да таго ж часта нацкоўваў адзін на аднаго сваіх нават самых блізкіх паплечнікаў, назіраючы потым збоку за жорсткім паядынкам.

Ня выключана, што ў Сталіна ў той момант была перад вачыма якраз мапа колішняй Расейскай імпэрыі. І ён бачыў, што тая мяжа паміж БССР і УССР, якая існавала да 1939 году, дакладна супадала зь межамі, з аднаго боку, паміж Менскай і Магілёўскай, а з другога — паміж Кіеўскай і Чарнігаўскай губэрнямі. Дык чаму павінна быць па-іншаму ў заходняй частцы Беларусі і Ўкраіны? Там беларускімі губэрнямі здаўна лічыліся Гарадзенская і Менская, украінскай — Валынская. Межы паміж імі сфармаваліся яшчэ ў 16 стагодзьдзі, пасьля Люблінскай уніі, як мяжа паміж ВКЛ і Каронай

Гэтую вэрсію даказвае дасьледчык Эмаунуіл Ёфэ ў сваёй кнізе “Панцеляймон Панамарэнка. “Жалезны” сталініст”. У Нацыянальным архіве Беларусі гісторык знайшоў сакрэтную пастанову ЦК КПБ ад 19 лістапада 1939 года, дзе напісана, што разьмежаваньне абласьцей і раёнаў паміж Беларускай і Ўкраінскай ССР варта ажыцьцявіць па мяжы былых Менскай і Горадзенскай губэрняў

Таксама ў Нацыянальным архіве Ёфэ знайшоў дакладную запіску гісторыка Ўладзімера Пічэты, якая пабачыла сьвет за тры дні да сустрэчы Сталіна з Панамарэнкам і Хрушчовым. Пічэта піша, што паўночнае Палесьсе - гэта адзіны геаграфічны і эканамічны рэгіён, гістарычна цесна зьвязаны зь Беларусьсю. А таму для разьмежаваньне БССР і УССР мусяць быць узятыя старыя адміністратыўныя межы.

Сталін і Хрушчоў (зьлева) у 1936 годзе

І вось надышла чарга дакладваць Панамарэнку.

«Задаўшы шэраг пытаньняў, Сталін заявіў: «Мяжа, якую прапануе таварыш Хрушчоў, зусім непрымальная, нічым не абгрунтаваная. Яе не зразумее грамадзкая думка. Немагчыма колькі-небудзь сур’ёзна гаварыць пра тое, што Берасьце і Белавеская пушча зьяўляюцца ўкраінскімі раёнамі. Калі прыняць такую мяжу, то заходнія вобласьці Беларусі, па сутнасьці, зьнікнуць. Гэта была б дрэнная нацыянальная палітыка».

Потым, зьвяртаючыся да Хрушчова, каб крыху зьмякчыць сваю заяву, ён заўважыў: «Скажыце прама: напэўна, вы, высоўваючы гэтыя прапановы, мелі на ўвазе іншае — вам хацелася б атрымаць лес, яго ж на Ўкраіне ня так шмат».

На гэта Хрушчоў адказаў: «Так, таварыш Сталін, уся справа ў лесе, якім так багата Палесьсе, а ў нас лесу мала».

«Гэта іншая справа, — заўважыў Сталін, — гэта можна ўлічыць. Беларусь, — сказаў ён далей, — прапануе правільную, абгрунтаваную мяжу. Аб’ектыўнасьць іхнай прапановы падкрэсьліваецца, у прыватнасьці, і тым фактам, што яны самі прапануюць раён Каменя-Кашырскага аднесьці да Ўкраіны. Мы зацьвердзім мяжу, якая ў асноўным супадае з прапановай т. Панамарэнкі, з папраўкай у адпаведнасьці з жаданьнем украінцаў атрымаць крыху лесу».

Выгіб Сталіна. Заштрыхаваны “кавалак лесу” плошчай у 3 тысячы кв км Сталін перадаў Украіне

Ён узяў мапу і накрэсьліў лінію граніцы, якая супала з нашай прапановай, але ў адным месцы зрабіў на зялёным масіве мапы выгіб на поўнач і сказаў: «Няхай гэты раён адыдзе Ўкраіне».

Пра Камень-Кашырскі раён Сталін згадаў не выпадкова. З ужо згаданай сакрэтнай пастановы ЦК КПБ вынікае, што гэта была прапанова беларускага боку аддаць Украіне той раён.

«Лічыць неабходным Камень-Кашырскі павет, які раней уваходзіў у склад Валынскай губэрні, які мае ў складзе насельніцтва пераважную колькасьць украінцаў, аднесьці да Ўкраінскай ССР», — цытуе Эмануіл Ёфэ сакрэтную пастанову беларускай кампартыі.

Той «выгіб Сталіна» — гэта каля 3000 квадратных кілямэтраў, землі колішняга Пінскага павету Гарадзенскай губэрні, паміж рэкамі Прыпяцьцю і Стырам. Гэта пераважна лясістая і забалочаная мясцовасьць, без буйных гарадоў.

Нават за савецкім часам гэтыя тэрыторыі лічыліся ў Валынскай і Ровенскай абласьцях УССР найбольш дэпрэсіўнымі рэгіёнамі. Пасьля вайны моладзь зь мясцовых вёсак і мястэчак падавалася на вучобу і працу пераважна ў блізкія Пінск і Берасьце, а не ў аддаленыя на сотні кілямэтраў Луцк і Роўна.