Сёньня беларускай грамадскасьці прадставілі кіраўнікоў усіх расейскіх кампаній, якія будуць праектаваць і будаваць Беларускую АЭС ля Астраўца — дзяржаўнай карпарацыі «Росатом», Атомстройэкспорт, Атомэнергопроект. Яны пераконвалі беларусаў у надзейнасьці і бясьпечнасьці расейскіх атамных станцыяў новага пакаленьня. Але ў незалежных беларускіх спэцыялістаў ёсьць сумневы наконт гэтага.
Кантракт на пабудову Беларускай АЭС расейскімі кампаніямі і за расейскі крэдыт пакуль не падпісаны, праекту яшчэ няма. Падпісанае толькі міжурадавае пагадненьне, але і беларускі, і расейскі бакі дэманструюць упэўненасьць, што першы блёк атамнай станцыі будзе пабудаваны ў 2017 годзе, а другі — у 2018-м. Расейскі бок за 6–9 мільярдаў даляраў свайго ж крэдыту ўзьвядзе ў Беларусі атамную станцыю і навучыць пэрсанал. Першыя арганізацыйныя пытаньні ўжо вырашаныя. У Беларусі пабудуюць такую ж станцыю, якая цяпер узводзіцца ў Калінінградзкай вобласьці.
Сяргей Баяркін
У беларускім грамадзтве пасьля Чарнобылю застаецца недавер да атамнай энэргетыкі. Прадстаўнікі расейскіх карпарацый з гэтай нагоды зазначаюць, што іх атамныя тэхналёгіі перадавыя, а прынцыпы і сыстэмы бясьпекі АЭС — найлепшыя ў сьвеце. Дырэктар праграм дзяржкарпарацыі «Росатом» Сяргей Баяркін:
«З падзей у Чарнобылі 25 гадоў таму Расея вынесла вельмі сур’ёзныя ўрокі. У тым ліку пры ўдзеле замежных спэцыялістаў, якія ў той час моцна нас крытыкавалі. У Расеі ў 1987–88 гадах былі распрацаваныя самыя жорсткія нормы па бясьпецы, якія ёсьць у сьвеце».
Спадар Баяркін вельмі падрабязна апісаў цяперашнія стандарты і сыстэмы бясьпекі расейскіх АЭС, якія, на ягоную думку, маюць прыярытэт перад японскай АЭС у Фукусіме, якая пацярпела ад цунамі.
Аляксандар Дыбаў
На Беларускай АЭС хочуць выкарыстаць новыя рэактары ВВЭР-1200, мадыфікаваныя ў параўнаньні з тымі, якія былі пабудаваныя Расеяй на Т’яньваньскай АЭС у Кітаі. Гэтую станцыю МАГАТЭ лічыць адной з самых бясьпечных у сьвеце, паведаміў Аляксандар Дыбаў, першы віцэ-прэзыдэнт кампаніі «Атомстройэкспорт», якая абраная генэральным падрадчыкам будаўніцтва Беларускай АЭС:
«Т’яньваньская станцыя пабіла ўсе сусьветныя рэкорды па працы ў безаварыйным рэжыме. Такога праекту ў сьвеце няма. Усім гэтым мы абавязаныя Чарнобылю. Можам вам сказаць, што пакуль яшчэ ў нас ёсьць сур’ёзная кампэтэнцыя ў гэтай галіне і абсалютна сур’ёзны падыход».
Уладзімер Бязьлепкін, намесьнік генэральнага дырэктара Атомэнергопроекта, які будзе ствараць праект Беларускай АЭС, зазначыў, што расейскія распрацоўшчыкі АЭС бралі ўдзел у эўрапейскіх тэндэрах і шмат чаму навучыліся пры гэтым:
Уладзімер Бязьлепкін
«Праект, які мы рэкамэндуем цяпер для будаўніцтва ў Беларусі, можна сказаць, цалкам адпавядае патрабаваньням эўрапейскіх вытворцаў энэргіі».
Літва апошнім часам выказвае вялікую занепакоенасьць будаўніцтвам і Беларускай АЭС, і Балтыйскай АЭС у Калінінградзкай вобласьці Расеі, перш за ўсё зь меркаваньняў радыяцыйнай бясьпекі. Літоўцы прапануюць краінам Балтыі байкатаваць электраэнэргію з гэтых АЭС у будучыні. Экалягічныя страхі Літвы расейскія атамшчыкі лічаць неабгрунтаванымі. Сяргей Баяркін згадвае, што Літва сама хоча пабудаваць АЭС:
«Зразумела, што ёсьць канкурэнтная барацьба, зразумела, што літоўцы, ня маючы на сёньняшні момант ніякіх інвэстараў, ня маючы праекту, разумеюць, што вельмі моцна адстаюць, і спрабуюць тымі ці іншымі спосабамі перашкодзіць будучым канкурэнтам».
Юры Варонежцаў
Незалежны беларускі экспэрт у галіне атамных тэхналёгій Юры Варонежцаў пагаджаецца, што сыстэмы бясьпекі расейскіх АЭС пасьля Чарнобылю сапраўды палепшыліся. Апрача таго, там пачалі выкарыстоўваюць заходнюю электроніку:
«Але, зь іншага боку, як мы можам гаварыць пра бясьпеку нейкага найскладанейшага тэхналягічнага аб’екта, калі ён нідзе абсалютна ня выпрабаваны? Да гэтага часу ВВЭР-1200 нідзе не пабудаваны».
Спадар Варонежцаў мае на ўвазе, што мадыфікаваныя рэактары ВВЭР-1200 не былі апрабаваныя нідзе ў Расеі, перад тым як прадаваць іх на экспарт. Запэўніваньні расейскіх атамшчыкаў у бясьпецы Беларускай АЭС у такім выпадку — тэарэтычныя разважаньні, калі не рэкляма, перакананы спадар Варонежцаў. Ён увогуле ня лічыць мэтазгодным будаваць у Беларусі АЭС, нават амэрыканскую ці францускую:
«Цяжка сказаць, чым кіруюцца нашыя так званыя лідэры нацыі, правільней — адзін лідэр, калі, па сутнасьці, на нашай тэрыторыі будуюць чужую атамную станцыю, якая потым будзе энэргію на экспарт прадаваць».
Кантракт на пабудову Беларускай АЭС расейскімі кампаніямі і за расейскі крэдыт пакуль не падпісаны, праекту яшчэ няма. Падпісанае толькі міжурадавае пагадненьне, але і беларускі, і расейскі бакі дэманструюць упэўненасьць, што першы блёк атамнай станцыі будзе пабудаваны ў 2017 годзе, а другі — у 2018-м. Расейскі бок за 6–9 мільярдаў даляраў свайго ж крэдыту ўзьвядзе ў Беларусі атамную станцыю і навучыць пэрсанал. Першыя арганізацыйныя пытаньні ўжо вырашаныя. У Беларусі пабудуюць такую ж станцыю, якая цяпер узводзіцца ў Калінінградзкай вобласьці.
«З падзей у Чарнобылі 25 гадоў таму Расея вынесла вельмі сур’ёзныя ўрокі. У тым ліку пры ўдзеле замежных спэцыялістаў, якія ў той час моцна нас крытыкавалі. У Расеі ў 1987–88 гадах былі распрацаваныя самыя жорсткія нормы па бясьпецы, якія ёсьць у сьвеце».
«Т’яньваньская станцыя пабіла ўсе сусьветныя рэкорды па працы ў безаварыйным рэжыме. Такога праекту ў сьвеце няма. Усім гэтым мы абавязаныя Чарнобылю. Можам вам сказаць, што пакуль яшчэ ў нас ёсьць сур’ёзная кампэтэнцыя ў гэтай галіне і абсалютна сур’ёзны падыход».
Уладзімер Бязьлепкін, намесьнік генэральнага дырэктара Атомэнергопроекта, які будзе ствараць праект Беларускай АЭС, зазначыў, што расейскія распрацоўшчыкі АЭС бралі ўдзел у эўрапейскіх тэндэрах і шмат чаму навучыліся пры гэтым:
Літва апошнім часам выказвае вялікую занепакоенасьць будаўніцтвам і Беларускай АЭС, і Балтыйскай АЭС у Калінінградзкай вобласьці Расеі, перш за ўсё зь меркаваньняў радыяцыйнай бясьпекі. Літоўцы прапануюць краінам Балтыі байкатаваць электраэнэргію з гэтых АЭС у будучыні. Экалягічныя страхі Літвы расейскія атамшчыкі лічаць неабгрунтаванымі. Сяргей Баяркін згадвае, што Літва сама хоча пабудаваць АЭС:
«Зразумела, што ёсьць канкурэнтная барацьба, зразумела, што літоўцы, ня маючы на сёньняшні момант ніякіх інвэстараў, ня маючы праекту, разумеюць, што вельмі моцна адстаюць, і спрабуюць тымі ці іншымі спосабамі перашкодзіць будучым канкурэнтам».
«Але, зь іншага боку, як мы можам гаварыць пра бясьпеку нейкага найскладанейшага тэхналягічнага аб’екта, калі ён нідзе абсалютна ня выпрабаваны? Да гэтага часу ВВЭР-1200 нідзе не пабудаваны».
Спадар Варонежцаў мае на ўвазе, што мадыфікаваныя рэактары ВВЭР-1200 не былі апрабаваныя нідзе ў Расеі, перад тым як прадаваць іх на экспарт. Запэўніваньні расейскіх атамшчыкаў у бясьпецы Беларускай АЭС у такім выпадку — тэарэтычныя разважаньні, калі не рэкляма, перакананы спадар Варонежцаў. Ён увогуле ня лічыць мэтазгодным будаваць у Беларусі АЭС, нават амэрыканскую ці францускую:
«Цяжка сказаць, чым кіруюцца нашыя так званыя лідэры нацыі, правільней — адзін лідэр, калі, па сутнасьці, на нашай тэрыторыі будуюць чужую атамную станцыю, якая потым будзе энэргію на экспарт прадаваць».
