Расея будзе прыцягнутая да адказнасьці за ваенныя злачынствы і парушэньні міжнароднага права, учыненыя, як мяркуецца, яе войскамі ва Ўкраіне, паабяцаў афіцыйны прадстаўнік Эўрапейскай Рады.
Заява зьявілася на фоне актывізацыі ўкраінскіх і міжнародных намаганьняў па зборы доказаў для будучых крымінальных расьсьледаваньняў.
У інтэрвію Радыё Свабода ў сваёй штаб-кватэры ў Празе спэцыяльны прадстаўнік ЭЗ па правах чалавека Іман Гілмар таксама выказаў меркаваньне, што прэзыдэнт Расеі Ўладзімір Пуцін можа аднойчы паўстаць перад судом, падобна да таго, як гэта адбылося з прэзыдэнтам Сэрбіі Слабаданам Мілошавічам пасьля крывавага і жорсткага распаду Югаславіі.
«Мілошавіч ніколі ня думаў, што паўстане перад судом ці трыбуналам у Гаазе, калі рабіў ваенныя злачынствы», — сказаў Гілмар у інтэрвію, якое Радыё Свабода ўзяло ў яго 10 траўня.
«Адказныя за злачынствы людзі могуць быць прыцягнутыя да адказнасьці незалежна ад таго, колькі часу гэта зойме», — сказаў ён.
Украінскія і міжнародныя сьледчыя сьпяшаюцца дапытаць сьведак, задакумэнтаваць меркаваныя злачынствы і сабраць доказы меркаваных злачынстваў Расеі для выкарыстаньня ў любых будучых крымінальных працэсах.
Пасьля вываду расейскіх войскаў з раёнаў на поўнач ад Кіева ў мінулым месяцы афіцыйныя асобы пачалі высьвятляць, ці былі без суду і сьледзтва забітыя ці пакараныя мірныя жыхары. Цяпер таксама расьце колькасьць доказаў, якія паказваюць на магчымыя згвалтаваньні і сэксуальны гвалт.
Праваабарончая арганізацыя Human Right Watch, сярод іншых груп, абвінаваціла расейскія войскі ў «мностве відавочных ваенных злачынстваў» у горадзе Буча на поўнач ад Кіева ў пачатку сакавіка.
«Падрыў лякарні — гэта ваеннае злачынства. Бамбёжка школы — ваеннае злачынства. Разбурэньне дзіцячага садка — ваеннае злачынства. Нацэльваньне на грамадзянскіх асоб — гэта ваенныя злачынствы, — сказаў Гілмар. — Ідуць расьсьледаваньні, у прыватнасьці расьсьледаваньне Міжнароднага крымінальнага суду. І павінна быць адказнасьць за тое, што адбываецца гэтымі днямі ва Ўкраіне, і за тое, што адбываецца з 24 лютага».
Гілмар сьцьвярджае, што час — не перашкода для завядзеньня крымінальных спраў, і кажа, што сучасныя тэхналёгіі, такія як спадарожнікавыя здымкі, спрасьцілі дакумэнтаваньне доказаў.
«Такім чынам, ідэя аб тым, што людзі, якія або непасрэдна ўчыняюць гэтыя злачынствы, або тыя, хто нясе адказнасьць за аддачу загадаў і палітычную адказнасьць за вайну, якая спараджае іх... усё гэта ў канчатковым выніку будзе расьсьледавана», — сказаў ён.
У рамках створанага ААН Міжнароднага крымінальнага трыбуналу па былой Югаславіі Мілошавіч стаў першым дзейным кіраўніком дзяржавы, якога прыцягнулі да адказнасьці за ваенныя злачынствы — у ягоным выпадку ўчыненыя падчас войнаў у былой Югаславіі. Ён памёр у Гаазе ў 2006 годзе да вынясеньня выраку судом.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
