Рэпартаж Свабоды зь вёскі Пухавічы, дзе 9 гадоў таму трое мясцовых жыхароў забілі аднавяскоўца, але засталіся на свабодзе

На пачатку лютага 2018 году Аляксандар Лукашэнка расказаў, што быў вымушаны ўмяшацца ў расьсьледаваньне забойства жанчыны ў Магілёве, якое здарылася ў 2009 годзе. Абвінавачанага ў тым злачынстве мужчыну суд апраўдаў, што не задаволіла бацьку забітай. Справа дайшла да Лукашэнкі, які «за суткі вывучыў справу» і загадаў разьбірацца па новай. Апраўданага дзевяць гадоў таму жыхара Магілёва знайшлі і пасадзілі за краты наноў. Справай займаецца Вярхоўны суд.

Гэта ня першы выпадак, калі прэзыдэнт умешваецца ў расьсьледаваньне крымінальных спраў. Дзевяць гадоў таму, 31 сьнежня 2008 году, у невялікай вёсцы Пухавічы Жыткавіцкага раёну на Гомельшчыне адбылося гучнае забойства. Трое аднавяскоўцаў жорстка забілі Мікалая Макарэвіча. Труп паспрабавалі спаліць. Падчас сьледзтва яны расказвалі, што падазравалі Макарэвіча ў падпалах.

Справа набыла розгалас, дайшла да Аляксандра Лукашэнкі. Нечакана ён загадаў вызваліць усіх затрыманых з-пад варты.

Месца пахаваньня Мікалая Макарэвіча на могілках у Пухавічах

«Калі ласка, заўтра вы іх адвязіце ў вёску, я вас прашу, няхай яны жывуць у вёсцы, а вы вядзіце сваю крымінальную справу, — казаў Лукашэнка 6 лютага 2009 году на нарадзе па ўдасканаленьні крымінальнага заканадаўства. — Я б папрасіў, каб вы ляяльна вялі гэтую крымінальную справу і, Валянцінавіч (старшыня Вярхоўнага суду Валянцін Сукала. — РС), вельмі вас прашу, пастаўцеся як да сваіх родных людзей. Ну нягоднік, ён людзей тэрарызаваў, цэлую вёску. Калі ўжо мужыкі на гэта пайшлі, напэўна, яны сапраўды абураныя былі. І ўсё ж простыя людзі на іх баку... Нельга іх саджаць! Што гэта — вялікі чалавек загінуў? Па турмах туляўся, прыйшоў і яшчэ тэрарызуе цэлую вёску».

Абвінавачаных адпусьцілі. 14 красавіка 2009 году ім абвясьцілі вырак. Пракурор прасіў суд пакараць Сяргея Аліфяровіча і Ігара Макарэвіча чатырнаццацьцю гадамі калёніі, Аляксандра Петручэню і Тацяну Юхневіч (падчас сьледзтва выявілася, што ў злачынства была замяшаная яшчэ адна мясцовыя жыхарка) — васьмю.

Усе чацьвёра былі прызнаныя вінаватымі, але атрымалі значна меншыя за агучаныя пракурорам тэрміны. Аліфяровіч быў асуджаны на 5 гадоў пазбаўленьня волі ў калёніі ўзмоцненага рэжыму, Макарэвіч — на 3 гады. Петручэня і Юхневіч атрымалі па 2 гады абмежаваньня волі.

У ліпені 2009 году стала вядома, што Аляксандар Лукашэнка адмысловым указам памілаваў Аліфяровіча і Макарэвіча. Зь іх нават зьнялі судзімасьць.

Свабода наведала Пухавічы праз 9 гадоў пасьля забойства, каб даведацца, як склаўся лёс забойцаў, якіх прасіў вызваліць сам Лукашэнка.

Пухавічы. Зараз тут жыве больш за 300 чалавек

«Усе яны па сваіх хатах жылі і працавалі тут. Ніхто не паехаў за краты»

Ад Менску да жыткавіцкіх Пухавічаў амаль чатыры гадзіны на аўтамабілі. За Жыткавічамі ад палескай трасы ўбок і яшчэ дзесяць кілямэтраў да возера Чырвонага. На беразе возера — вёска, пра якую дзевяць гадоў таму пісалі ўсе беларускія СМІ.

Цяпер тут жыве крыху больш за 300 чалавек. Праца ёсьць толькі ў мясцовым калгасе ды на торфабрыкетным заводзе. Летам можна сеткамі лавіць рыбу ў возеры на продаж. Моладзь, калі ёсьць магчымасьць, стараецца зьехаць у Гомель ці сталіцу.

«Ніводнага дня яны не сядзелі за тое, што забілі майго брата, ніводнага, — кажа Валянціна, сястра забітага аднавяскоўцамі Мікалая Макарэвіча. — Ніхто з чацьвярых не сядзеў. Двое — Аліфяровіч і Макарэвіч — так і жывуць у Пухавічах. Петручэня ў Гомлі, здаецца, быў. Потым у Расею на заробкі езьдзіў. А Юхневіч у Мазыры жыве».

Сястра забітага Мікалая Макарэвіча — Валянціна

Валянціна Макарэвіч расказвае, што нават не паехала на абвяшчэньне прысуду.

«Якая там справядлівасьць, вы што? Ніякага закону там не было, сьмех адзін, — кажа Валянціна. — Аднаго да 5 гадоў прыгаварылі, другога — да 3. Але ўсе яны па сваіх хатах жылі і працавалі тут. Ніхто не паехаў за краты. Мы спрабавалі апэляцыю падаваць, але яна нікуды не даходзіла. Ні нашы лісты, нічога. Нічога мы не змаглі зрабіць. І сьведкі былі ў нас. Мы зьбіраліся ў Менск ехаць да прэзыдэнта, журналісты стараліся нам дапамагчы, але нічога не атрымалася. Не пусьцілі нас. Так мы ў дурнях і засталіся».

Зімой 2009 году спакойныя на выгляд Пухавічы падзяліліся на два лягеры. Ужо пасьля загаду Лукашэнкі вызваліць абвінавачаных у забойстве Мікалая Макарэвіча зь СІЗА пад хатні арышт вяскоўцы пачалі зьбіраць подпісы за адмену гэтага рашэньня. Падпісалася 70 чалавек. Прыкладна столькі ж выступілі за тое, каб забойцы чакалі суду дома.

Валянціна Макарэвіч побач з магілай брата

«Забойца падыходзіў да мяне і казаў, што адправіць усьлед за братам»

«Аліфяровіч у калгасе качагарам працуе, здаецца. А другі, Макарэвіч, трактарыстам на торфазаводзе, — кажа сястра забітага. — Жорсткія гэта людзі. Аліфяровіча з Макарэвічам я часам сустракаю, асабліва першага. Вёска невялікая. Ён зьдзекуецца зь мяне, ходзіць і сьмяецца ў вочы. Колькі разоў пагражаў. Вось я з вамі зараз размаўляю, а ён калі даведаецца, то можа потым прыйсьці і адпомсьціць... Абыходжу яго бокам, калі бачу. Вып’е і адразу да мяне. Баіцца, што мы паспрабуем яго пасадзіць. Таму агрэсія такая была. Казаў, што калі я некуды буду пісаць, то адправіць мяне туды ж, куды адправіў майго брата. Ведаеце, ён і іншым людзям казаў, што можа „прыбраць“. Нікога не баіцца».

Вуліца, на якой жыве адзін з забойцаў. На ёй жа знаходзяцца і могілкі

Мела сястра забітага канфлікт і з другім забойцам брата — аднафамільцам Ігарам Макарэвічам. Ён пагражаў жанчыне расправай.

«Пайшла да ўчастковага, расказала ўсё яму, заяву напісала, — кажа жанчына. — Потым нас у суд выклікалі, але да суду не дайшло. Судзьдзя яму сказаў, што пакарае па законе, калі той яшчэ раз да мяне падыдзе з пагрозамі. І ўсё, Ігар даў расьпіску, што чапаць ня будзе. Больш я яго ня бачыла».

Валянціна расказвае, што вызваленьне Аліфяровіча і іншых абвінавачаных пасьля прыгавору для жыхароў Пухавічаў было нечаканасьцю.

«Гэта што, значыць можна забіваць, зьдзекавацца, паліць чалавека? — кажа Валянціна. — Няма ў нас закону. Безуладзьдзе. Калі б іх судзілі па законе, то не адпусьцілі б ніколі. Суду не было ніякага, адна казка. Аліфяровіч зараз ходзіць па вёсцы і кажа, што яго ніхто ніколі не пасадзіць. Родныя браты яго маюць сувязі ў міліцыі, у райвыканкаме сваякі. Вось і дапамаглі яму».

Валянціна кажа, што падпалы ў Пухавічах працягваліся і пасьля забойства яе брата Мікалая. Дадае, што брат пасьля вяртаньня з калёніі, куды трапіў за недастачу ў калгасе, ня мог знайсьці ў вёсцы працы.

«Ня ведаю, ці брат быў замяшаны ў тых падпалах. Магчыма, і быў. Але ніхто ж не даказваў, — кажа Валянціна. — Ведаеце, калі чалавек аднойчы трапіў у турму, то ўжо ўсё, ён ужо не чалавек... Людзі ў вёсцы памятаюць усё добра. Калі нешта гарыць, то кажуць, што вось, маўляў, Міеса няма, а ўсё адно пажар. Міес — гэта мянушка брата. Яго ў вёсцы Міесам клікалі».

Валянціна Макарэвіч расказвае, што падпалы ў Пухавічах працягваліся і пасьля забойства брата

«Пальцы яму адсеклі. Выразалі палавы орган, язык»

«Ну за што ён сядзеў? Курыцу якую скрадзе. Ніколі ён нікога ня крыўдзіў, — кажа пра забітага Мікалая Макарэвіча яго аднавясковец Сяргей. — Скрадзе нешта ў калгасе... А тады Лукашэнка выступіў — і ўсё. Значыць, трэба ўсіх, хто сядзеўшы, пазабіваць? А закон тады як? Калі мы пачнём браць сякеры, вілы, калоць адзін аднаго, што гэта будзе?»

Сяргей кажа, што падзеі дзевяцігадовай даўнасьці ў Пухавічах добра памятаюць. Расказвае, што пасьля прысуду АМАП паўгода дзяжурыў ля дамоў забойцаў, ахоўваў іх ад аднавяскоўцаў. Пра само забойства ў вёсцы расказваюць жахлівыя рэчы.

«Пальцы пасеклі яму. Ён яшчэ жывы быў, прасіўся, каб кінулі яго і зьехалі, — кажа Сяргей. — Але не адпусьцілі. Забойцы яго пачалі паліць. Я быў потым на тым месцы, дзе забівалі яго. Жахліва. На могілках труп хавалі накрытым, каб ня бачна было ўсяго гэтага. Яны ж яму палавы орган выразалі, язык. У канцлягеры так ня зьдзекаваліся зь людзей...(У 2009 годзе такія факты сьведкамі не агучваліся — РС

Дом, дзе жыве адзін з забойцаў — Ігар Макарэвіч

Дом Сяргея Аліфяровіча, які за забойства аднавяскоўца атрымаў пяць гадоў калёніі

На пытаньне, чаму так атрымалася, што забойцы Мікалая Макарэвіча ня трапілі за краты, нягледзячы на даказанасьць віны, Сяргей не адказвае. Замест гэтага дадае, што сястра забітага, Валянціна, дагэтуль баіцца забойцаў брата.

«Яна ж адна жыве, жанчына, — кажа Сяргей. — Такога безуладзьдзя не павінна быць. Мы ж у прававой дзяржаве жывём, не дзікуны. Калі мы адзін аднаго будзем забіваць, то гэта ўжо не дзяржава, гэта анархія».

«Аліфяровіч? Нармальны мужык»

Ад дома Валянціны Макарэвіч да дамоў забойцаў яе брата — каля 10 хвілін павольнай хады. Аліфяровіча, якому суд прызначыў 5 гадоў калёніі ўзмоцненага рэжыму, у вёсцы ведаюць пад мянушкай Качан. Ён жыве разам з жонкай на вуліцы Савецкай у вялікім дагледжаным доме з брусу.

Сусед забойцы Сяргея Аліфяровіча

«Прэзыдэнт сказаў, каб выпусьцілі. Людзі паперу падпісвалі, зьбіралі подпісы, — кажа сусед Аліфяровіча з дома насупраць. — Я Сяргея зь дзяцінства ведаю. Жылі празь дзьве хаты. Нічога не скажу я пра яго, нармальны чалавек, мужык».

Сусед забойцы расказвае, што пасьля прысуду Аліфяровіч перайшоў з кацельнай на іншую працу. Там ён ня мог заставацца, бо ўначы трэба было знаходзіцца дома. Таму пайшоў у калгас, дзе робіць і цяпер. Пра забойства ён зь ім не размаўляў.

«Ніхто з Аліфяровічам вітацца пасьля таго, што здарылася, не перастаў, — кажа сусед. — Як было, так і засталося ўсё».

Сам Аліфяровіч размаўляць з журналістамі пра падзеі дзевяцігадовай даўнасьці адмовіўся.