У горадзенскім Старым замку падчас рэканструкцыі пачалі разьбіраць галерэю, пабудаваную ў XVII стагодзьдзі. Польскі Сэйм усхваляваўся, што замак, у якім адбываліся тры паседжаньні Сэйму Рэчы Паспалітай, страціць свае гістарычныя рысы. Польскі міністар культуры і нацыянальнай спадчыны паабяцаў, што абмяркуе гэтае пытаньне зь беларускім бокам.
Дэпутат: адбудова — твор фантазіі праектанта
Польскія актывісты, неабыякавыя да лёсу горадзенскай спадчыны, зьвярнуліся да дэпутата Сэйма Польшчы, старшыні камісіі Сэйма па справах Беларусі Робэрта Тышкевіча. Той, у сваю чаргу, напісаў ліст да польскага міністра культуры Пятра Гліньскага .
У лісьце Тышкевіч назваў рэканструкцыю Старога замка «спусташэньнем».
«У выніку [будаўнічых працаў] будзе зьнішчаная арыгінальная забудова, якая мае выключную гістарычную вартасьць у сувязі з тым, што ў гэтым месцы адбываліся Сэймы Рэчы Паспалітай у 1678, 1688, 1693 гадах. Праект [...] прадугледжвае частковае зруйнаваньне арыгінальных замкавых муроў і адбудову ў агістарычнай форме, якая ў вялікая ступені зьяўляецца творам фантазіі праектанта і адначасова ігнаруе высновы навукоўцаў, якія займаюцца гісторыяй архітэктуры гэтага абʼекту», — гаворыцца ў звароце.
Тышкевіч адзначыў, што беларускія актывісты, усхваляваныя лёсам замка, шмат разоў зьвярталіся да ўладаў з просьбай зьмяніць праект. Аднак да іх не прыслухаліся, і ў другой палове 2017 году на замкавы дзядзінец завезьлі будаўнічую тэхніку.
Старшыня камісіі Сэйма па справах Беларусі пацікавіўся ў міністра, ці будзе той нешта рабіць, каб перашкодзіць зьнішчэньню Старога замка.
Міністар культуры: польскія экспэрты пастараюцца ўбачыць працы на замку
Міністар культуры і нацыянальнай спадчыны Польшчы Пётар Гліньскі ў адказе на зварот зазначыў, што польскі бок ня быў праінфармаваны пра рэканструкцыю Старога замка. Гліньскі запэўніў, што ягоныя супрацоўнікі паспрабуюць падрабязна пра яе даведацца, пазнаёміцца з праектам і пастараюцца, каб польскія экспэрты як мага хутчэй маглі ўбачыць на ўласныя вочы працы ў Старым замку.
Міністар культуры паведаміў, што дыялёг зь беларускім бокам па пытаньнях абароны культурнай спадчыны, якую звычайна называюць «супольнай», галоўным чынам адбываецца ў рамках Польска-беларускай кансультатыўнай камісіі. Аднак ён мае толькі кансультатыўны характар.
Пётар Гліньскі паабяцаў, што ўключыць пытаньне перабудовы Старога замка ў Горадні ў праграму наступнага паседжаньня кансультатыўнай камісіі ў 2018 годзе, «прымаючы пад увагу важнасьць справы і яе значэньне для абароны польскай культурнай спадчыны, разьмешчанай на тэрыторыі сучаснай Рэспублікі Беларусь».
Міністар выказаў думку, што працэсы прыняцьця рашэньняў беларускім бокам па пытаньнях спадчыны доўгія і мала бяруць пад увагу меркаваньне польскіх экспэртаў, таму польскі бок не заўжды можа дасягнуць пажаданага эфэкту.
Актывіст: старыя муры варта пакінуць нашчадкам дзеля навукі
Польскі актывіст, які прыцягнуў увагу ўладаў да горадзенскага замка — Лукаш Мальчэўскі — сказаў Свабодзе, што змагаецца за слушную рэканструкцыю з трох прычын.
Па-першае, зьнішчаныя муры ўжо ня змогуць даць навуковую гістарычную інфармацыю: «Муры нельга замяняць іншымі. Наступныя пакаленьні могуць мець лепшыя дасьледчыя магчымасьці, якія нам і ня сьніліся».
Другая прычына, паводле Лукаша, — гэта пабудова новых будынкаў на тэрыторыі замкаў. «Гэта агідна, што там могуць зьявіцца новыя будынкі, якіх там ніколі не існавала. Там зьявіцца фальшывы абʼект», — кажа ён.
Насамрэч пытаньне «новых» будынкаў застаецца спрэчным: беларускія гісторыкі настойваюць, што некаторых мураванак, якія прадугледжаныя праектам, ніколі не існавала. Навуковы ж кіраўнік кажа, што яны былі, проста сьлядоў не захавалася.
Да таго ж Мальчэўскі ўсхваляваны тым, што першым навуковым кіраўніком рэканструкцыі Старога замка, які адстойваў гэты варыянт праекту, быў архітэктар Уладзімер Бачкоў. Гэта ён займаўся рэканструкцыяй замка ў Нясьвіжы і пераблытаў па форме купал вежы. Празь некалькі год пасьля завяршэньня рэканструкцыі быў скандал, і купал перарабілі.
Чакаў рэканструкцыі 30 год
Стары замак у Горадні чакаў рэканструкцыі 30 год. У 1980-х гадах праект пачалі распрацоўваць. Аднак заняліся ім толькі ў 2014 годзе, калі ў адной з заляў музэю правалілася падлога. У 2015 годзе з замкавых сьценаў зьнялі тынкоўку. Напрыканцы 2017 году пачаліся будаўнічыя працы, а таксама археалягічныя дасьледаваньні падворку.
Рэканструкцыю плянуюць правесьці ў тры этапы. Цяпер ідзе першы зь іх. Першага навуковага кіраўніка Ўладзімера Бачкова на гэтай пасадзе зьмяніў галоўны архітэктар праекту Алег Шымбарэцкі.
Спрэчкі наконт варыянту аднаўленьня ідуць дагэтуль. Галоўнымі пытаньнямі застаюцца колькасьць паверхаў у некаторых вежах і тое, будаваць камяніцу ў замкавым двары ці не.
Стары замак у Горадні быў пабудаваны ў ХІ стагодзьдзі. У 1391 годзе стаў галоўнай рэзыдэнцыяй вялікага князя літоўскага Вітаўта. Пры ім замак перабудавалі ў каменны гатычны зь пяцьцю вежамі. У 1580-я гады кароль Стэфан Баторы рэканструяваў сваю рэзыдэнцыю ў стылі рэнэсансу. Пасьля замак не аднойчы часткова руйнавалі і перабудоўвалі. Пры Расейскай імпэрыі там месьціліся казармы. З 1924 году ў замку гісторыка-археалягічны музэй.
