Лінкі ўнівэрсальнага доступу

«Ішоў па вуліцы і падумаў: «Госпадзе, я ўсё ж у Савецкім саюзе» — Томас Вянцлава ў Менску


Сусьветна вядомы літоўскі паэт, пісьменьнік, публіцыст і праваабаронца Томас Вянцлава прыехаў у Беларусь прэзэнтаваць кнігу сваіх твораў у перакладах на расейскую мову. Пераклады і ўласна выданьне кнігі пад назвай Metelinga зьдзейсьніла расейская паэтэса Ганна (Умка) Герасімава. Прэзэнтацыя ў форме расейска-літоўскага дыялёгу, успамінаў, развагаў і жартаў адбылася ў менскай кнігарні «Сон Гогаля» 1 сакавіка.

Зь дзьвюхгадзіннага чытаньня вершаў на абедзьвюх мовах, жартаў, успамінаў і трапных характарыстык сучасьнікаў Радыё Свабода выбрала некалькі прыкметных цытатаў ад самага вядомага літоўца.

Сёньня ранкам ішоў па вуліцы і падумаў: «Госпадзе, і я ўсё ж у Савецкім саюзе». Ёсьць гэтае адчуваньне, і, на жаль, нікуды не сыходзіць. Спадзяюся, што яно зьнікне, але трошкі ўзмацнілася ў параўнаньні з тым, што было 15 год таму.

Нацыяналізм — гэта рэч небясьпечная. Я супраць яго. Лічу, што касмапалітызм і глябалізм — і ёсьць сапраўдны нацыяналізм, бо гэта тое, што нясе дабро кожнай нацыі.

У мяне ў рамцы на ганаровым месцы вісіць ліст: «За вашы дзеяньні, ня годныя савецкага грамадзяніна, вы пазбаўляецеся савецкага грамадзянства. Пашпарт ваш сканфіскаваны і ня будзе вам вернуты». Я быў такім дзявятым. Лічылася, што гэта самае страшнае пакараньне, якое можа быць у Савецкім Саюзе. Горш, чым «вышка», чым расстрэл. Першым гэта прымянілі да Льва Давыдавіча Троцкага, якога яшчэ і забілі на ўсялякі выпадак. Другая была Сьвятлана Алілуева. Чацьвёрты — Салжаніцын. Мы, дысыдэнты, сталі жартам параўноўваць гэта з касманаўтамі... Я трапіў у першую дзясятку «касманаўтаў» і гэтым ганаруся... Пасьля ўжо былі Растраповіч (Мсьціслаў Растраповіч, віялянчэліст. — РС), Любімаў (Юры Любімаў, рэжысэр. — РС), Аксёнаў (Васіль Аксёнаў, пісьменьнік. — РС), але мы думалі — гэта ўжо драбяза ўсялякая.

Мне было вельмі важна давесьці і самому сабе, і асабліва людзям, якія засталіся ў Літве, што эміграцыя паэта ня губіць. Уся гісторыя сусьветнай літаратуры гэта даказвае. Не загубіла Міцкевіча, не загубіла Норвіда, Цьвятаеву, Хадасевіча... Брэхта, урэшце. У Літве ёсьць такі міт, што, адарваўшыся ад родных каранёў, роднай мовы, ты гінеш безнадзейна. Я працягваў пісаць і працягваю дагэтуль. Праўда, я вельмі непрадуктыўны паэт і пішу па некалькі вершаў у год.

Літаратура — гэта бясконцы крадзеж кожнага ў кожнага.

Пасьля крушэньня савецкай улады я быў глыбока перакананы, што Расея больш дапякаць сьвету ня будзе. Але яна ўмудрылася ізноў.

Пытаньні «літоўцы і расейцы», «літоўцы і палякі», «літоўцы і габрэі» — для Літвы лёсавызначальныя, асноватворныя. Калі Літва не разьбярэцца ў гэтых стасунках, то яна ніколі ні ў чым не разьбярэцца. А беларусы... Паміж намі не было настолькі рэзкіх супярэчнасьцяў, вялікай варожасьці, таму я пра гэта менш ведаю. Мы добрыя суседзі.

Падчас прэзэнтацыі
Падчас прэзэнтацыі

[пра магчымую супольную беларуска-літоўскую дзяржаву на прыкладзе ЛітбелССР] ​Літоўскі нацыянальны рух разьвіваўся. І беларускі, хаця і са спазьненьнем. Па-сапраўднаму ён ня змог разьвіцца, бо амаль адразу пачалася Першая сусьветная вайна, 17-ты год... [таму] Беларускі рух быў абезгалоўлены і ня змог так пасьпяхова арганізавацца, як літоўскі, што дагэтуль адбіваецца на лёсе абедзьвюх дзяржаваў.

Але тады былі нават блізкія сямейныя сувязі. Цётка (Алаіза Пашкевіч. — РС) была жонкай кіраўніка літоўскай сацыял-дэмакратычнай партыі Кайрыса. Вядомая пісьменьніца Марыя Іванаўскайце была жонкай Ластоўскага (Вацлава Ластоўскага. — РС), знакамітага беларускага навукоўца. І нават пры савецкай уладзе яна была падпісаная Ластаўскене, хоць ягонае прозьвішча было забароненае. Гэтыя рухі былі вельмі блізкія. Як нейкі беларус сказаў — сплеценыя, як пальцы: дзе б ні сек, усё адно дойдзе да крыві.

Я разумею літоўцаў, іх усё ж у чатыры разы менш. Калі б была агульная дзяржава, яны былі б меншасьцю з усімі наступствамі. Таму адбылося аддзяленьне. Сымпатыя да Беларусі ў нас заўжды была і ёсьць. Беларусы цяпер лічаць усіх Гедымінавічаў сваімі. Вітаўт — вялікі беларускі дзяржаўны дзяяч. Кейстут — гэта ўвогуле Канстанцін... Мы на гэта трохі крыўдуем. Зь іншага боку, мы кажам «Ліда, Наваградак, Мір, Нясьвіж — гэта ж нашы замкі. Як жа гэтыя беларусы ўсё могуць забіраць!» Такія нестыкоўкі, напэўна, заўжды будуць, але нічога асабліва страшнага я ня бачу.

У нас шмат ёсьць супольнага, але супольная дзяржава, я лічу, гэта трошкі занадта. Мы можам існаваць як дзьве асобныя дзяржавы.

У любой краіне бываюць такія моманты, калі сумленьне ўступае ў супярэчнасьць зь любоўю да бацькаўшчыны. І цяпер таксама. Але сумленьне — гэта і ёсьць сапраўдная любоў да бацькаўшчыны. Тая любоў да бацькаўшчыны, якая супярэчыць сумленьню, гэта ня тая любоў, якая нам патрэбная.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG