На Вайсковых могілках у цэнтры Менску на Радаўніцу зьвіняць званы. Ля помнікаў Янку Купалу і Якубу Коласу ляжаць вянкі і жывыя кветкі. Людзі прыходзяць сюды на магілы сваіх блізкіх з кветкамі і велікоднымі яйкамі.
(Спадарыня: ) “Мы памінаем сваіх родных, якія загінулі ў вайну. Тут храм імя Аляксандра Неўскага, які пабудаваны ў гонар загіблых вайскоўцаў. Гэта сьвятое месца для нас”.
(Спадарыня: ) “На Міханавічах пахаваныя муж і пляменьнікі. А я не магу да іх ісьці, бо ў мяне стэнакардыя. Я сюды іду ў царкву, сьвечку пастаўлю”.
(Спадар: ) “Бацька, маці і бабуля тут ляжаць. Я да іх прыйшоў сёньня ў госьці. Добрае надвор’е, сонца сьвеціць. На душы радасна і ў той жа час сумна”.
(Спадарыня: ) “Наводзім парадак, садзім кветкі. Тут наша прабабуля і дзядзька. А могілак шмат, усе трэба наведаць”.
На Ўсходніх могілках ля помніка беларускаму пісьменьніку Васілю Быкаву ляжаць бел-чырвона-белыя стужкі і кветкі. Я зьвяртаюся да людзей, якія сёньня ўскладалі кветкі на магілу Быкава.
(Спадар: ) “Сумленьне нашай нацыі”.
(Спадарыня: ) “Нашу гісторыю, увогуле скарб нашага народу, нашу мову ён захаваў. Ён не памёр, я лічу”.
(Спадар: ) “Гэта, можа быць, самае вялікае, што ў нас было. Калі ён быў жывы, было нешта такое, што нас зьберагала. І вось калі ён памёр, калі мы яго хавалі, тады было сапраўднае зьяднаньне нацыі”.
(Спадарыня: ) “Гэта незалежны чалавек. Ён шмат пакутаваў. Ён разумеў каштоўнасьць людзей, у яго была свая пазыцыя”.
Як і да магілы Быкава, так і да магілы былога кіраўніка Беларусі Пятра Машэрава ўвесь час падыходзяць людзі. Многія зь іх выказваюцца наконт нядаўняга перайменаваньня праспэкту Машэрава.
(Спадар: ) “Гэты чалавек меў вялікі аўтарытэт у беларусаў”.
(Карэспандэнтка: ) “Як вы ставіцеся да таго, што цяпер праспэкт Машэрава перанесены ў іншае месца?”
(Спадар: ) “Адмоўна”.
(Спадарныя: ) “Я лічу, што гэта дарма. Вельмі шкада, што ён памер нясвоечасова і трагічна. Можа, у Беларусі ўсё было бы інакш. Яго столькі гадоў ужо няма, але каля магілы ўвесь час ляжаць кветкі”.
Далей я накіроўваюся да магілы Генадзя Карпенкі, які памёр шэсьць гадоў таму пры нявысьветленых абставінах. Ля помніка сустракаю сябра Генадзя Карпенкі спадара Валера.
(Валер: ) “Цудоўны быў мужык, як кажуць у нас. Ня ў час пайшоў ад нас. Зямля яму пухам”.
Адрозна ад Усходніх могілак, ва ўрочышчы Курапаты няма імянных магілаў. Тут у агульных магілах ляжаць парэшткі расстраляных карнікамі НКВД у 1937—1941 гады. Сёньня ў Курапатах шмат людзей, якія прыйшлі памянуць сваіх рэпрэсаваных родных.
(Спадарыня: ) “Я з Глыбоччыны. Там ёсьць месца, дзе рэпрэсаваныя мае стрыечныя браты. А адзін брат пяць гадоў адсядзеў у ГУЛАГу”.
(Спадар: ) “Гэта было даўно, мяне яшчэ не было, калі яго расстралялі ў 1937 годзе — Ярашэвіча Станіслава Адамавіча”.
(Спадар: ) “Любінскі Фёдар Паўлавіч. Арыштавалі ў жніўні 1938 году, а 19 кастрычніка прывезьлі сюды з Гомелю і расстралялі”.
(Спадар: ) “Я кожны раз прыходжу сюды ў гэты дзень. Маёй жонкі бацька ляжыць тут”.
(Спадарыня: ) “У мяне блізкіх тут няма, але гэта даніна ўсім памерлым, бязьвінна забітым”.
(Спадарыня: ) “Мы памінаем сваіх родных, якія загінулі ў вайну. Тут храм імя Аляксандра Неўскага, які пабудаваны ў гонар загіблых вайскоўцаў. Гэта сьвятое месца для нас”.
(Спадарыня: ) “На Міханавічах пахаваныя муж і пляменьнікі. А я не магу да іх ісьці, бо ў мяне стэнакардыя. Я сюды іду ў царкву, сьвечку пастаўлю”.
(Спадар: ) “Бацька, маці і бабуля тут ляжаць. Я да іх прыйшоў сёньня ў госьці. Добрае надвор’е, сонца сьвеціць. На душы радасна і ў той жа час сумна”.
(Спадарыня: ) “Наводзім парадак, садзім кветкі. Тут наша прабабуля і дзядзька. А могілак шмат, усе трэба наведаць”.
На Ўсходніх могілках ля помніка беларускаму пісьменьніку Васілю Быкаву ляжаць бел-чырвона-белыя стужкі і кветкі. Я зьвяртаюся да людзей, якія сёньня ўскладалі кветкі на магілу Быкава.
(Спадар: ) “Сумленьне нашай нацыі”.
(Спадарыня: ) “Нашу гісторыю, увогуле скарб нашага народу, нашу мову ён захаваў. Ён не памёр, я лічу”.
(Спадар: ) “Гэта, можа быць, самае вялікае, што ў нас было. Калі ён быў жывы, было нешта такое, што нас зьберагала. І вось калі ён памёр, калі мы яго хавалі, тады было сапраўднае зьяднаньне нацыі”.
(Спадарыня: ) “Гэта незалежны чалавек. Ён шмат пакутаваў. Ён разумеў каштоўнасьць людзей, у яго была свая пазыцыя”.
Як і да магілы Быкава, так і да магілы былога кіраўніка Беларусі Пятра Машэрава ўвесь час падыходзяць людзі. Многія зь іх выказваюцца наконт нядаўняга перайменаваньня праспэкту Машэрава.
(Спадар: ) “Гэты чалавек меў вялікі аўтарытэт у беларусаў”.
(Карэспандэнтка: ) “Як вы ставіцеся да таго, што цяпер праспэкт Машэрава перанесены ў іншае месца?”
(Спадар: ) “Адмоўна”.
(Спадарныя: ) “Я лічу, што гэта дарма. Вельмі шкада, што ён памер нясвоечасова і трагічна. Можа, у Беларусі ўсё было бы інакш. Яго столькі гадоў ужо няма, але каля магілы ўвесь час ляжаць кветкі”.
Далей я накіроўваюся да магілы Генадзя Карпенкі, які памёр шэсьць гадоў таму пры нявысьветленых абставінах. Ля помніка сустракаю сябра Генадзя Карпенкі спадара Валера.
(Валер: ) “Цудоўны быў мужык, як кажуць у нас. Ня ў час пайшоў ад нас. Зямля яму пухам”.
Адрозна ад Усходніх могілак, ва ўрочышчы Курапаты няма імянных магілаў. Тут у агульных магілах ляжаць парэшткі расстраляных карнікамі НКВД у 1937—1941 гады. Сёньня ў Курапатах шмат людзей, якія прыйшлі памянуць сваіх рэпрэсаваных родных.
(Спадарыня: ) “Я з Глыбоччыны. Там ёсьць месца, дзе рэпрэсаваныя мае стрыечныя браты. А адзін брат пяць гадоў адсядзеў у ГУЛАГу”.
(Спадар: ) “Гэта было даўно, мяне яшчэ не было, калі яго расстралялі ў 1937 годзе — Ярашэвіча Станіслава Адамавіча”.
(Спадар: ) “Любінскі Фёдар Паўлавіч. Арыштавалі ў жніўні 1938 году, а 19 кастрычніка прывезьлі сюды з Гомелю і расстралялі”.
(Спадар: ) “Я кожны раз прыходжу сюды ў гэты дзень. Маёй жонкі бацька ляжыць тут”.
(Спадарыня: ) “У мяне блізкіх тут няма, але гэта даніна ўсім памерлым, бязьвінна забітым”.
