Нашчадкі Ігната Дамейкі правялі тыдзень у Беларусі, каб адзначыць 215-ю гадавіну з дня народзінаў свайго продка – нацыянальнага героя Чылі. Мы аб’еехалі з імі мясьціны, дзе нарадзіўся і вырас Ігнат Дамейка, ды запісалі інтэрвію з кожным.
Прапраўнучка Пас Дамейка, 80 год, дасьледчыца біяграфіі Ігната Дамейкі, жыве ў Сыднэі, Аўстралія
![](https://gdb.rferl.org/5E8CD0CE-5895-4B4E-ADFD-74436C27BB54.jpg)
Апошнія 20 год Пас дасьледуе біяграфію свайго прадзеда — Ігната Дамейкі. У 2002 годзе яна выдала кнігу «Ігнат Дамейка: жыцьцё ў эміграцыі». Зараз працуе над кнігай пра ягоныя адкрыцьці ў Чылі.
«Я ня ведаю, ці ў мяне хопіць часу, бо я старэю», — кажа Пас.
Калі да ўлады ў Чылі прыйшоў Сальвадор Альендэ, Пас эмігравала ў Аўстралію разам са сваёй сям’ёй. З пачатку 1970-х яна жыве ў Сыднэі.
![](https://gdb.rferl.org/BDEAD6E3-EAEA-4CED-8E8B-DBBC3E75A563.jpg)
Сваім прадзедам яна не цікавілася, пакуль ня выйшла на пэнсію. Аднойчы прыехала ў Чылі наведаць сваякоў і захварэла. Пакуль ляжала ў ложку, прачытала кнігу «Мае падарожжы», якую даў ёй тата.
«Я палюбіла гэтую кнігу, перачытала яе, — кажа Пас. — Пасьля гэтага я пачала дасьледаваць ягонае жыцьцё. І потым вырашылася на падарожжа ў Беларусь. Я хацела наведаць зямлю маіх продкаў».
У 1999 годзе Пас прыехала ў Беларусь. Магчыма, яна стала першай з нашчадкаў Дамейкі, якія наведалі ягоную гістарычную радзіму ад ХІХ стагодзьдзя.
![](https://gdb.rferl.org/269BCA73-A5B1-41DA-942C-415009DE063D.jpg)
У 2002 годзе яна прыехала сюды ў другі раз. Гэтым разам каб адсьвяткаваць 200-годзьдзе народзінаў Ігната Дамейкі. Разам зь ёй было каля дзесяці сваякоў. За адзін дзень яны аб’ехалі мясьціны, зьвязаныя з жыцьцём Дамейкі: Наваградчына, Дзятлаўшчына, ваколіцы Шчучына. Яны ехалі амаль тым самым маршрутам, што і сёлета. Але замест двух дзён мелі адзін.
«Мы выехалі а шостай раніцы зь Вільні, і вярнуліся туды а 3-й раніцы наступнага дня, — кажа Пас. — Гэта была самая цяжкая экскурсія ў маім жыцьці».
Ігнат Дамейка быў вельмі рэлігійным чалавекам. Такім ж застаюцца ягоныя нашчадкі. Усе яны маюць вялікія сем’і. Пас кажа, што сёньня па сьвеце жывуць сотні Дамейкаў, якія паходзяць ад Ігната.
«Гэтая постаць аб’ядноўнае нашую сям’ю, — кажа Пас. — Мы ўсе моцна любім Ігната, ганарымся ім».
![](https://gdb.rferl.org/C71359D0-6AB6-4523-8B9E-157715E67AE9.jpg)
Са сваёй першай паездкі ў 1999 годзе яна захапіла камень зь Мядзьвядкі — месца, дзе нарадзіўся Ігнат Дамейка.
«Камень ляжыць на маім працоўным стале, — кажа Пас. — Калі я пішу пра Ігната, гэты камень злучае мяне зь Беларусьсю».
![](https://gdb.rferl.org/F118AF7F-1842-491F-8857-995DD12E5D16.jpg)
Яшчэ адзін сувэнір з радзімы Дамейка яна прывязе дахаты сёлета. Каля сядзібы ў Жыбартоўшчыне яна знайшла абломак кафлі. Дамейка быў у Жыбартоўшчыне за пару гадоў перад сьмерцю — у канцы 1880-х гадоў. У той час тут жыла ягоная дачка і зяць. Ігнат прыехаў наведаць іх і пасяліўся ў тым самым пакоі, дзе жыў у час свайго юнацтва.
![](https://gdb.rferl.org/E3FD1DB4-4B47-453C-A9AA-F52861422E7F.jpg)
«Мы ня можам вымавіць назву гэтай вёскі і называем яе проста „Жыбо“, — кажа Пас. — Зь ягоных успамінаў я ведаю, наколькі ён моцна любіў гэтае месца. Яно вельмі шмат для яго значыла».
Пас апантаная сваім прадзедам. Гады, якія яна правяла за дасьледаваньнем ягонай біяграфіі, называе самымі шчасьлівымі ў сваім жыцьці.
![](https://gdb.rferl.org/7D351BDF-34AB-4B35-9F17-C3E829EC40A4.jpg)
«Дамейка захоплівае цябе, — кажа Пас Дамейка. — Людзі, якія чытаюць пра ягонае жыцьцё, усе захапляюцца ім. Усё, чым я займаюся, дзеля Ігната, робіць мяне шчасьлівай».
Прапраўнук Мігель Дамейка, 63 гады, ІТ-інжынэр, жыве ў Саньцьяга, Чылі
![](https://gdb.rferl.org/2CECF216-A18A-4F70-89F0-27581AD22ED8.jpg)
Мігель нарадзіўся ў Аўстраліі, але ўжо даўно жыве ў Чылі. Працуе ІТ-інжынэрам на амэрыканскую кампанію. Распрацоўвае праграмнае забесьпячэньне для рэстарацый і фуд-тракаў.
Ягоная паездка ў Белаусь — першы выезд у Эўропу. Сястра Пас настаяла, каб ён паехаў у гэтую вандроўку.
«Гэта неверагодна, тут людзі любяць Ігната Дамейку, — кажа Мігель пра беларусаў. — Яны ведаюць пра Дамейку больш, чым у Чылі. А ён жыў там доўгі час».
![](https://gdb.rferl.org/CD264EA5-3150-465D-BFCF-F7F8784C64EA.jpg)
Падчас экскурсіі ў Менску, Дамейкаў адвезьлі на вуліцу Ігната Дамейкі. Гэта кароткая вуліца — даўжынёй у 300 мэтраў — у прыватным сэктары на ўскраіне горада. У Саньцяга, кажа Мігель, ёсьць вуліца Дамейкі ў цэнтры горада, і яшчэ некалькі ў прыгарадах. А яшчэ цэлы горад, названы ў ягоны гонар і вульканічны ланцуг даўжынёй у 350 кілямэтраў.
У Чылі захаваўся дом, дзе жыў Ігнат Дамейка. А ў ім ягоны ўласны кабінэт, з працоўным сталом, мэбляй, кнігамі і інструмэнтамі. Там нічога не зьмянілася ад часоў Ігната Дамейкі. З пакаленьня ў пакаленьня сваякі даглядалі за домам і захоўвалі рэчы свайго продка.
![](https://gdb.rferl.org/5592D8D7-3260-40BE-AA97-66FE56643380.jpg)
Гэты дом разьмяшчаецца ў адным з найстарэйшых раёнаў Саньцьяга. Зусім нядаўна ўрад Чылі прапанаваў зрабіць у доме музэй, і будынку надалі статус нацыянальнага помніка.
Мігель кажа, што ягоны бацька быў апантаны Ігнатам Дамейкам, і распавядаў пра яго ўвесь час. Ён прывучыў Мігеля езьдзіць у Дамейкаў дом. І сёньня Мігель езьдзіць туды, каб сустрэцца са сваякамі.
![](https://gdb.rferl.org/56B1AFA8-2085-49C0-B003-87FD4B7C3545.jpg)
«Некаторыя месцы ў Беларусі вельмі нагадваюць паўднёвае Чылі, — кажа Мігель. — Поўдзень Чылі вельмі зялёны».
Яго зьдзівіла, што Беларусь неверагодна бясьпечная краіна ў параўнаньні з Чылі. Па прыезьдзе яму сказалі, што ён можа знаходзіцца ў любы час і ў любым месцы пры гэтым будзе ў бясьпецы. У Чылі такое немагчыма ўявіць.
![](https://gdb.rferl.org/0030B4CF-4789-40CE-AE6E-8F19712C1FE1.jpg)
«Я публікую фота ў фэсбуку і ўсе сябры пытаюцца, што гэта за дзіўныя месцы», — кажа Мігель.
Праўнучка Сыцылія Дамейка, 71 год, кінарэжысэрка, жыве ў Вашынгтоне, ЗША
![](https://gdb.rferl.org/FD0F0DB2-ED46-4F25-974F-6EE0881F2A69.jpg)
Усе дні ў Беларусі Сыцылія не выпускала з рук відэакамэру. Яна прафэсійная кінарэжысэрка. Але кіно пра падарожжа ў Беларусь здымае выключна для сям’і.
«Я бы не называла гэта дакумэнтальным фільмам, — кажа Сыцылія. — Гэта я проста раблю для нашай сям’і. Мы яшчэ не вярнуліся, а ўжо ўсе пытаюцца, калі я апублікую відэа. Ня ведаю, што атрымаецца ў выніку».
![](https://gdb.rferl.org/59EB5521-F47E-4BAE-AF9D-75806B7DE95D.jpg)
Сыцылія зьбіралася прыехаць у Беларусь у 2002 годзе разам зь іншымі Дамейкамі. Але ў той час яна працавала над дакумэнтальным фільмам у Афрыцы. Пераймалася, што не змагла прыехаць на радзіму прадзеда.
«Калі выдалася гэтая нагода, я сабе сказала: „Гэта мой шанец, каб паехаць“. У нас вельмі кранальная паездка. Шмат эмоцый».
У мясцовых людзях Сыцылія бачыць рысы, характэрныя для ейных сваякоў. Яна кажа, што сучасныя Дамейкі вельмі ганарацца сваім славянскім паходжаньнем.
«Шмат людзей тут выглядаюць, як мае сваякі. Я бачу тыя самыя рысы твару, — кажа Сыцылія. — Я адчуваю сувязь з гэтай зямлёй».
![](https://gdb.rferl.org/219978E0-AF93-440C-B4B0-1B5470915EDA.jpg)
Як і для многіх Дамейкаў, прадзед Ігнат — прыклад для Сыцыліі. І яна абсалютна ня зьдзіўленая, што каталіцкі касьцёл Чылі зьбірае інфармацыю, каб бэатыфікаваць, а магчыма і кананізаваць Ігната Дамейку.
«Я думаю, яго могуць бэатыфікаваць, — кажа Сыцылія. — Ён з шэрагу людзей, якія былі правільнымі ва ўсім. Ён ня зь ліку „герояў“, якія дома білі сваіх жонак, адмаўляліся ад дзяцей. Ён пражыў вельмі правільнае жыцьцё».
![](https://gdb.rferl.org/3FDF2F5C-7979-4349-9457-CCABC66DBEF1.jpg)
Па яе словах, гэта была ідэя папы Яна Паўла II, каб надаць сьвятасьць Дамейку. Зараз праходзіць першая стадыя бэатыфікацыі — збор інфармацыі пра Ігната Дамейку. Калі каталіцкі касьцёл пацьвердзіць, што ён вёў праведнае жыцьцё, Дамейка можа быць бэатыфікаваны. А калі будуць адбывацца цуды, яго могуць нават кананізаваць.
«Я бы вельмі ганарылася. Я думаю, ён гэтага заслугоўвае», — кажа Сыцылія.
![](https://gdb.rferl.org/CDEA29C5-E3C4-435C-85A8-3C8FC5961960.jpg)
Ігнат Дамейка шмат чаго зрабіў для Чылі. Ён быў сузаснавальнікам унівэрсытэта, правёў вадаправод у Санцьяга, заснаваў горную школу, зрабіў шмат геалагічных адкрыцьцяў. І хоць ён лічыцца нацянальным героем Чылі, і ў XIX, і ў XX стагодзьдзі да яго ставіліся з насьцярогай.
«Гэта быў час асьветы, калі людзі адварочваліся ад рэлігіі. І тое асяродзьдзе ня вельмі любіла яго, бо ён быў каталіком. Але пры гэтым ён быў вельмі разумным і шчырым. Настойлівым».
Прапраўнук Мігель Заўшкевіч Дамейка, 63 гады, горны інжынэр, жыве ў Саньцьяга, Чылі
![](https://gdb.rferl.org/EFDDB5E6-9FC5-4744-A145-954D933F21A2.jpg)
«У Чылі я Мігель, а ў Беларусі і Расеі я Міхаіл Андрэеевіч», — прадстаўляецца на добрай расейскай мове Мігель.
Ён адзіны з Дамейкаў, хто размаўляе па-расейску. Мігель быў спікерам сям’і на ўсіх афіцыйных прыёмах. З Дамейкаў паходзіць ягоная маці. Бацька Мігеля — Андрэй Міхайлавіч Заўшкевіч, прыехаў у Чылі з Савецкага Саюза, калі быў дзіцем.
Мігель — горны інжынэр у пятым калене. Усе ягоныя продкі па мужчынскай лініі былі горным інжынэрамі. У Чылі шмат гор і эканоміка дагэтуль залежыць ад экспарту карысных выкапняў. Найперш — медзі. Па колькасьці гэтага мэталу Чылі займае другое месца ў сьвеце.
«Раней у сям’і было шмат горных інжынэраў, але зараз я хіба адзіны», — кажа Мігель.
![](https://gdb.rferl.org/E9DC3037-5007-4E66-865C-0A0F64AECDA1.jpg)
Мігелеў бацька паходзіць з Санкт-Пецярбургу. Але Мігель ведае, што прозьвішча Заўшкевіч — беларускае. Нават сам тлумачыць, што яно азначае: за ракой Уша.
«Я лічу, што гэта так, — кажа Мігель. — У мяне няма інфармацыі пра продкаў зь Беларусі. Але я буду шукаць».
У дадатак да расейскай мовы за час візыту ў Беларусь Мігель вывучыў некалькі фраз па-беларуску. На кожнай сустрэчы ён зьвяртаўся да публікі «землякі», а свае прамовы заканчваў словамі «вяліка дзякуй».
![](https://gdb.rferl.org/3D1A9E4B-B105-4B9E-9024-BC497FC518A4.jpg)
Раней Мігель часта прыяжджаў у Расею. Але ў Беларусі ён ніколі ня быў. Яго тут уразіла «прыгажосьць і спакой Менску». Ён кажа, што хацеў быў вярнуцца, каб знайсьці сваіх беларускіх продкаў па бацькавай лініі. А яшчэ падвучыць беларускую мову.
«Вітаю вас, землякі. Дзячым вам за гэты сардэчны прыём на радзіме», — зьвяртаўся ён да жыхароў Дзятлаўшчыны.
Мігель выступаў на навуковых канфэрэнцыях у Вільні і Менску. Тэма яго лекцыі «Чалавек навукі і чалавек веры». Большасьць Дамейкаў — вельмі рэлігійныя. Такім быў і Ігнат Дамейка.
«Ён быў шчыры каталік, і ў той жа час ён быў чалавекам навукі, — кажа Мігель. — Для свайго часу гэта было вельмі рэдкім, вельмі дзіўным. Ён змог аб’яднаць дзьве гэтыя рэчы».
![](https://gdb.rferl.org/FA55FF3C-F290-4111-8128-F4BAC3F526EC.jpg)
Імя Ігната Дамейкі ёсьць у школьных падручніках у Чылі. У Нацыянальным музэі навукі ёсьць асобная частка, прысьвечаная Дамейку. Мігель кажа, што ў сям’і ганарацца продкам зь Беларусі. І дагэтуль многія называюць дзецей у гонар Ігната Дамейкі — «Ігнацыо».