А ўсё пачалося з таго, што Лідзія Палаціла на ручніку вышыла крыжаванку і даслала на адрас гульні “Поле цудаў” расейскага каналу ОРТ.
(Палаціла: ) “На “Поле цудаў” прыйшло мне запрашэньне. Я еду. З раёну прыехаў прадстаўнік. Прывезьлі мне цэлы сцэнар: што гаварыць, што падарыць. Прыяжджаў нават старшыня Кобрыньскага райвыканкаму. І вось ён гаворыць: “У вас дома гарэлка ёсьць?” — “Ёсьць”. “Добра было б, каб вы Якубовічу завезьлі ды падарылі”. Я так і зрабіла. Я так сказала: “У нашых беларускіх лясах ёсьць такія маленькія заводзікі, дзе вырабляюць такую чыстую экалягічную прадукцыю. Пакаштуйце, калі ласка”. Ён гэта й пакаштаваў”.
Першачок расейскаму вядоўцу Леаніду Якубовічу спадабаўся, пра што ён прылюдна абвесьціў перад тэлекамэрай. А Лідзія Палаціла ў адно імгненьне стала гераіняй. Паўда, слава скончылася вельмі хутка. На зьмену прыйшла злосьць з боку суседзяў-месьцічаў.
(Спадарыня: ) “О! Супраць яе ўсе былі вельмі агрэсіўна настроеныя. Пасьля таго быў напад абэпаўцаў і мянтоў розных. Усе апараты паразьбівалі. Мянты пабілі гэтыя апараты і пішуць на сьнезе: “Прывітаньне ад Якубовіча!” Зразумелі, што ў нас тут было”.
(Карэспандэнт: ) “А што ў Дзівіне ёсьць добрага?”
(Спадарыня: ) “Нічога добрага няма. Сумна жыць, бо не хапае грошай. Каб выжыць, трэба працаваць, а я ўжо ня маю сілаў. Лукашэнка абяцаў, абяцаў, абяцаў... Я была такой апантанай ягонай прыхільніцай! А як толькі прайшлі выбары... Аб’явіў, што павялічвае пэнсіі. А нам жа не павялічыў ні на капейку. Я расчаравалася. Цалкам! Каб зараз былі выбары, я бы яго выкрасьліла”.
(Карэспандэнт: ) “Ведаеце, ён яшчэ зьбіраецца й на трэці тэрмін”.
(Спадарыня: ) “Ну, то хай не разьлічвае! Ужо ўсе пэнсіянэры супраць яго. Усе! Хай не разьлічвае! Ён там у Менску бібліятэку й палацы будуе. А для чаго гэта нам? У нас на вёсках няма лазьні, нам няма дзе памыцца”.
Каб завершыць алькагольную тэму, дадамо: дзівінскі калгас “Новае жыцьцё” заробкі сваім працоўным ня плаціць. Грошы “пераводзіць” на краму. Калі дзяржаўныя знакі наяўныя, і яны ляжаць у кішэні мужа, жонка яшчэ мае шанец атрымаць іх — альбо папрасіць, альбо адабраць. А тут кантраляваць фінансавыя апэрацыі сужэнцаў ня так проста. Спадары звычайна наведваюцца ў краму без сваёй другой паловы. І на няісныя грошы набіраюць “каўкі”. Так у мястэчку называюць каляровыя сьпіртовыя сурагаты.
Вядома, гаспадыня магла бы сама скарыстаць мужавы грошы. Але каб тавар адпусьцілі, трэба расьпісацца. За сапраўднага ўладальніка заробку гэтага ніхто зрабіць ня можа. Жаночая частка насельніцтва такім станам рэчаў не задаволенная і часам злуецца на супрацоўніц крамы. Падаю фрагмэнт размовы з прадавачкай Нінай Гапановіч:
(Карэспандэнт: ) “А што ў вас калгасьнікі набываюць?”
(Гапановіч: ) “Муку, крупу, макарону. Воды: мінэральныя, салодкія…”
(Карэспандэнт: ) “...алькагольныя”.
(Гапановіч: ) “Алькагольныя стараемся не прадаваць”.
(Карэспандэнт: ) “Вам жа прыбытак”.
(Гапановіч: ) “Радзі Бога! Тысячу тая бутэлька каштуе. Які там прыбытак?! Толькі лішні скандал”.
(Карэспандэнт: ) “Я пагутарыў з жонкай аднаго калгасьніка. Яна абуралася тым, што як прыйдуць у “Верас”, набяруць толькі аднаго чарніла”.
(Гапановіч: ) “Ай, ды не! Сёньня адзін такі прыйшоў: і нос, і лоб пабітыя”.
(Карэспандэнт: ) “Каб вы не прадавалі, можа і нос быў бы цэлы”.
(Гапановіч: ) “А ён браў ня ў нас. Я ня ведаю, дзе ён напіўся. Яшчэ ведамасьці ня меў, як у яго ўжо нос пабіты”.
На пытаньне, што дапамагае выжываць, у Дзівіне ледзь ня кожны вымавіць: “мяжа”. Адсюль да першай украінскай вёскі — 7 кілямэтраў.
Баба Вера ўсё лета расьціць гарбузы, каб бліжэй да восені пераправіць ураджай у суседнюю краіну.
(Вера: ) “Габузоў вырасьцім, семак насушым і ў Самары завязем. Адтуль: цухар, муку, макарону. Там гэта таньней. Усе едуць. Толькі бяда: ня вельмі прапускаюць празь мяжу. Як пешшу ці роварам яшчэ людзі прабіраюцца, а як машынай, дык яшчэ паматаюць душу на мяжы”.
(Карэспандэнт: ) “Можа, ляснымі тропамі ходзяць?”
(Вера: ) “Праз каналы, як хочаш ідуць. Трэба ж неяк дабрацца за кардон”.
(Карэспандэнт: ) “Праз каналы — гэта як? Яны плывуць?”
(Вера: ) “Распранулася да плавак і пайшла”.
(Карэспандэнт: ) “Спадарыня пайшла. А яе тут памежнікі злавілі. І што тады?”
(Вера: ) “Памежнікі па каналах тых ня лазяць, яны па дарозе ходзяць”.
(Карэспандэнт: ) “І гэтак прапускаюць мясцовых жыхароў. Мяне, прыкладам, не прапусьцяць?”
(Вера: ) “У вас якая прапіска: берасьцейская ці кобрыньская?”
(Карэспандэнт: ) “Менская”.
(Вера: ) “А! Тады ўсё. Паспрабуйце”.
Праз тутэйшы пункт спрошчанага пропуску сапраўды можа праехаць толькі мясцовы жыхар. Але я вырашаю паспрабаваць трапіць ва Ўкраіну.
Зараз я пад’яжджаю да пункту спрошчанага кантролю паміж вёскамі Дзівін і Самары. Звычайна гэтай дарогай мясцовыя жыхары езьдзяць з адной краіны ў іншую. Да Ўкраіны застаюцца лічаныя мэтры. Зараз паспрабуем прайсьці памежны кантроль.
(Кіроўца: ) “Добры дзень. Мы можам праехаць у Самары?”
(Памежнік: ) “Едзьце”.
(Кіроўца: ) “Паказваць дакумэнты?”
(Памежнік: ) “Ня трэба”.
Такім чынам, мы без усялякага кантролю пераяжджаем празь дзяржаўную мяжу. І вось я ўжо бачу за паваротам украінскі памежны пункт. Ці атрыманецца так сама проста прайсьці й яго?
(Кіроўца: ) “Добры дзень. Мы можам праехаць?”
Украінскі памежнік аказаўся больш пільным. Ён гартае нашыя пашпарты. Уважае на маю нетутэйшую прапіску, на адсутнасьць міграцыйнай карткі й нейкага дазволу для машыны. І нам адмаўляюць. Мы пакідаем украінскую тэрыторыю. Зноў уяжджаем на тэрыторыю Беларусі. Якраз едзем праз нэўтральную тэрыторыю. Досыць умоўна яе можна лічыць нэўтральнай з той простай прычыны, што на ёй коні, нейкія сенажаці.
Мы ад’ехалі на колькі дзясяткаў мэтраў ад дзяржаўнай мяжы й спыніліся. Тут за гэтым лясочкам пачынаецца цэлая сыстэма мэліярацыйных каналаў. Гэтыя каналы, уласна кажучы, і ёсьць пазначэньнем дзяржаўнай мяжы паміж Беларусяй і Ўкраінай. З адной краіны ў другую можна трапіць па-за пунктам спрошчанага пропуску. Я стаю на пагорку. А ў лясочку, што на іншым баку дарогі, бачна, як людзі перагружаюць нешта з адной машыны ў другую.
“І ня трэба думаць, што ў Дзівіне толькі самагон гоняць і памежным гандлем займаюцца” — такую заўвагу выпадала чуць неаднойчы. Я таксама гатовы падпісацца пад такім цьверджаньнем. Чарговы раз пераканаўся, што гэта праўда, калі пазнаёміўся з прадпрымальнікам Сяргем Данілюком. Колішні фэрмэр. Цяпер ён возіць усюды якасны кобрыньскі хлеб. Месьцічы лічаць яго ледзь ня самым пасьпяховым жыхаром Дзівіна.
(Карэспандэнт: ) “Скажыце, вы маеце свой сакрэт, як вывезьці…”
(Данілюк: ) “...цэлую краіну. Хе-хе! То ўжо зашмат для мяне”.
(Карэспандэнт: ) “Ну, ня цэлую дзяржаву, а хоць бы мястэчка?”
(Данілюк: ) “Трэба каб, было болей гаспадароў. Каб ня кралі, а стваралі вакол сябе калектывы. За такімі пойдзе народ. Любую працу можна зрабіць. А пакуль ня будзе гэтага, нічога ня будзе. Хапае ўсяго. Адзіны дэфіцыт — гэта грошы. Ну а грошы заўсёды здабываліся працай”.
