(Юшчанка): “Я не сыходжу з палітыкі. Я сыходжу, каб вярнуцца”
(Дракахруст: ) “Гэтыя словы былога ўкраінскага прэм’ера Віктара Юшчанкі, сказаныя ў дзень ягонай адстаўкі, вызначылі новы этап палітычнага крызысу на Ўкраіне.
Пачалося ўсё са справы журналіста Георгія Гангадзэ, выкрадзенага ў мінулым годзе. Потым быў так званы “касэтны скандал” – зьяўленьне магнітафонных стужак з запісам сакрэтных размоваў прэзыдэнта з сілавымі міністрамі, у часе якіх вырашаўся лёс журналіста. Скандал выплюхнуўся на вуліцы, спарадзіў хвалю масавых маніфэстацыяў пад лёзунгам “Украіна бяз Кучмы”. Паводзіны ўлады ў часе крызысу сталі прычынаю значнага ахалоджаньня адносінаў паміж Кіевам і Захадам. Маштабы супрацьстаяньня і ягоны цяперашні этап сьведчаць пра тое, што справа Гангадзэ была толькі дэтанатарам, які ўзарваў гару назапашанага палітычнага дынаміту.
Свае меркаваньні наконт прычынаў і прыроды ўкраінскіх падзеяў мы папрасілі выказаць двух украінскіх палітолягаў, што прытрымліваюцца розных поглядаў на цяперашні канфлікт. Спачатку слова дырэктару Кіеўскага інстытуту палітычных дасьледваньняў і канфлікталёгіі Міхаілу Пагрэбінскаму.
(Пагрэбінскі: ) “Пасьля пераабраньня Кучмы ён зрабіў крокі, якія мусілі стымуляваць зьмены ў балянсе палітычных сілаў. Ён справакаваў правядзеньне досыць бязглуздага рэфэрэндуму, але ў выніку ўпершыню ў найноўшай украінскай гісторыі Вярхоўная Рада стала нагадваць сапраўдны парлямэнт, там зьявілася акрэсьленая большасьць, прычым большасьць досыць па-рэфарматарску арыентаваная. Парлямэнт стаў самастойным гульцом на палітычным полі.
Незадоўга да гэтага на пасаду прэм’ера быў прызначаны Віктар Юшчанка – чалавек, рашуча зарыентаваны на рынкавыя рэформы і празаходні шлях разьвіцьця. Я лічу, што гэтае рашэньне было досыць інтуітыўным для Кучмы. Пасьля гэтых ягоных ініцыятываў ён стаў толькі адным з трох суб’ектаў палітыкі, з чым яму было цяжка пагадзіцца. Сышоўся шэраг элемэнтаў, якія маглі справакаваць крызыс: крызыс уладнай вярхушкі, жаданьне выкарыстаць момант тымі людзьмі, якія раней прайгралі палітычную барацьбу, і, нарэшце, Захад , які быў на баку апазыцыі, бо ён хацеў хуткай зьмены ўладнай эліты Украіны”.
Іншы погляд на прыроду канфлікту – у рэдактара ўкраінскага часопісу “Гэнэза” Сяргея Грабоўскага.
(Грабоўскі: ) “Алігархічную эканамічную і палітычную сыстэму Ўкраіна ўжо не магла вытрымліваць. Само выжываньне Ўкраіны было пастаўленае на карту. Таму пры дамінаваньні алігархаў прэм’ерам быў прызначаны Юшчанка, каб разгрэсьці гэтую сытуацыю. Вельмі хутка гэты ўрад стаў пагрозаю існаваньню алігархіі. Выявілася, што рэформы немагчыма праводзіць, не зьмяніўшы палітычную сыстэму, альбо сыстэма ня дасьць праводзіць гэтыя рэформы. Прарвала гэты “гнайнік” пасьля рэфэрэндуму мінулага году, калі паўстала пытаньне пра ўключэньне ў заканадаўства ягоных вынікаў. Калі б гэта адбылося, гэта б азначала страту палітычнай ролі парлямэнту і ўраду і канцэнтрацыю ўлады ў руках людзей з атачэньня прэзыдэнта, не зацікаўленых ў рэформах”.
Паводле словаў нашых суразмоўцаў цяперашняе ўкраінскае супрацьстаяньне ня ёсьць ранейшы канфлікт паміж рыначнікамі і антырыначнікамі, не зусім ён ўкладаецца і ў схэму “дэмакратыя супраць аўтарытарызму”. Адценьне звыклага для Ўкраіны суперніцтва Захаду і Ўсходу, празаходняй і прарасейскай арыентацыі ў гэтым канфлікце назіраецца, але ў даволі цікавай форме – ёсьць празаходнікі, няма прарасейцаў. Магчыма, лепш зразумець вытокі канфлікту дазволіць аналіз сілаў, што супрацьстаяць адна адной. Ізноў гаворыць Міхаіл Пагрэбінскі.
(Пагрэбінскі ) “Ёсьць дзьве вялікія протапартыі, якія ў будучым маглі б стаць магутнымі партыямі. Адна – гэта, умоўна кажучы, партыя Юшчанкі, якая падтрымліваецца ў асноўным Захадам Украіны, у асноўным партыямі нацыянал-дэмакратычнага і нацыяналістычнага накірунку. Іншая партыя – цэнтрысцкія сілы. І ёсьць камуністы. Шанцаў на тое, каб атрымаць ўладу, яны ня маюць і, я мяркую, ніколі ўжо мець ня будуць. У нас немагчымая сытуацыя, падобная на тую, што была ў Малдове.
Калі быў прызначаны на пасаду Юшчанка, цэнтрысцкія партыі меркавалі, што здолеюць дамовіцца зь ім пра правядзеньне палітыкі ў інтарэсах шырокага кола палітычных сілаў. Хутка высьветлілася, што Юшчанка ня хоча ўлічваць інтарэсы цэнтрысцкіх сілаў, якія маюць уплывовыя фракцыі ў парлямэнце.
Што тычыцца эканамічных момантаў, то ў Юшчанкі і партыі, што зь ім канкуруе, уяўленьні амаль аднолькавыя. Гэта – шлях у Эўропу і рынкавыя рэформы. Але калі казаць пра гуманітарную палітыку, то яна ва ўрадзе Юшчанкі была прадстаўленая людзьмі, якія вызнаюць нацыянал-дэмакратычныя ці нацыяналістычныя ідэалы, якія не падзяляюць цэнтрысцкія партыі.
Лідэр сацыялістаў Мароз выступіў ініцыятарам “касэтнага скандалу”, потым справакаваў дакладную дыфэрэнцыяцыю палітычных сілаў, але месца для сацыялістаў не засталося. Моцная правая апазыцыя фармавацца будзе, але калі і не на чале зь Юшчанкам, то ён будзе выкарыстаны, як сьцяг апазыцыі”.
Варта дадаць, што прычыны папулярнасьці Юшчанкі – ня толькі ягоная абаяльнасьць, але і канкрэтныя вынікі працы: пры яго праўленьні рэзка палепшылася сытуацыя з выплатаю заробкаў і пэнсіяў, у мінулым годзе ўкраінская прамысловая вытворчасьць вырасла на чвэрць. Пры нацыяналісьце і празаходніку Юшчанку істотна павялічыўся таваразварот у гандлі з Расеяй. І зь Беларусьсю, дарэчы. Гэта скрозь зубы прыгадала нават беларускае тэлебачаньне ў рэпартажы, прасякнутым казённым энтузіязмам з прычыны адстаўкі празаходняга ўкраінскага прэм’ера.
(Цалкам тэкст перадачы зьмешчаны ў адпаведным разьдзеле сайту)
