Сыстэма фондаў, якія дапамагаюць у атрыманьні адукацыі, падвышэньні
кваліфікацыі і навуковай дзейнасьці яшчэ зусім нядаўна была цалкам невядомаю
ў Беларусі. Сёньня ж без падтрымкі фондаў амаль немагчыма ўявіць сабе вышэйшую
адукацыю ў Беларусі. Сярод гэтых фондаў выключную ролю займае фонд Эўрапейскага
Зьвязу – Тасіс-Тэмпус.
Прыгадаю напачатку, што ў пачатку 90-х гадоў Эўрапейскі Зьвяз прыняў
пастанову выдзяліць даволі значныя сродкі на дапамогу былым сацыялістычным
краінам і былым савецкім рэспублікам у працэсе дэмакратызацыі грамадзтва
і рынкавай перабудове іх гаспадарак. Каардынацыя выдзяленьня сродкаў для
паасобных краінаў была ўскладзеная на спэцыяльна створаны дзеля гэтай мэты
фонд Тасіс. А ў рамках гэтага вялізнага фонду была ўтвораная спэцыяльная
фундацыя Тэмпус, сродкі якой прызначаюцца на разьвіцьцё супрацоўніцтва
ў галіне адукацыі і навуковых дасьледваньняў. Пры гэтым, спэцыяльная ўвага
ў рамках дзейнасьці фонду Тэмпус прысьвячаецца дапамозе ў галіне атрыманьня
заходняй асьветы маладымі грамадзянамі посткамуністычных краінаў.
Беларусь у дзейнасьці фонду займае даволі значнае месца. Сродкі, якія
выдзяляюцца Эўрапейскім Зьвязам на разьвіцьце супрацоўніцтва ў галіне адукацыі,
даволі значныя. Хаця апошнім часам у сувязі з палітыкай ураду Аляксандра
Лукашэнкі некаторыя праграмы супрацоўніцтва і былі замарожаныя.
Дзеля таго, каб канкрэтна даведацца пра дзейнасьць прадстаўніцтва фонду
Тэмпус у Беларусі, я пазваніў у ягонае Менскае прадстаўніцтва. Вось што
расказаў мне пра сутнасьць дзейнасьці фонду Тэмпус у Беларусі ягоны выканаўчы
дырэктар у Беларусі Ігар Ганчаронак:
(Ганчаронак: ) “Праграма Тэмпус прыйшла ў Беларусь у 1993 годзе. Пачаткова
яна была разьлічаная толькі на чатыры незалежныя краіны, якія ўзьніклі
на тэрыторыі былога Савецкага Саюзу, у тым ліку, і на Беларусі. І калі
на першым этапе праграма Тэмпус была праграмай дапамогі Эўрапейскага Зьвязу,
дык цяпер гэта праграма супрацоўніцтва ў галіне вышэйшай адукацыі. Так,
што Беларусь была адной зь першых краінаў, якая ўступіла ў гэтую праграму”.
(Іваноў: ) “Тыя з вас, паважаныя радыёслухачы, хто слухаў апошнія перадачы
сэрыі Гаўдэамус, памятае, што ў размове са мной Генэральны дырэктар Тэмпусу
Арыен Вос падкрэсьліў, што праект Тэмпус прадугледжваў пачаткова выкарыстаньне
ня толькі сродкаў Эўрапейскага Зьвязу, але і сродкаў самой Беларусі. Гэта
павінна было быць ня чыстае спонсарства, а амаль роўнапраўнае супрацоўніцтва.
Але пазьней выявілася, што Беларусь папросту забедная дзеля таго, каб нароўні
супрацоўнічаць із Заходняй Эўропай. І таму я пацікавіўся ў спадара Ганчаронка,
выканаўчага дырэктара прадстаўніцтва фонду Тэмпус у Беларусі: у якой жа
ступені пры рэалізацыі праекту Тэмпус выкарыстоўваюцца ўласныя беларускія
сродкі. Вось ягоны адказ:
(Ганчаронак: ) “Гэтае сьцьверджаньне справядлівае толькі ў тым сэнсе,
што беларускія сродкі могуць выкарыстоўвацца толькі тады, калі яны ёсьць.
Але дасюль тут выкарыстоўваўся толькі бюджэт самога Тэмпусу. І гэты бюджэт
прадстаўляецца Эўрапейскай Супольнасьцю. Але тэарэтычна ў тым выпадку,
калі беларускі бок мае адпаведныя сродкі, – і гэтыя сродкі могуць быць
выкарыстаныя”.
(Іваноў: ) “Калі не сакрэт, які ж гадавы бюджэт Тэмпусу ў Беларусі?
У нашых папярэдніх перадачах сэрыі Гаўдэамус згадваліся сродкі бюджэту
Тэмпуса для Расейскай Фэдэрацыыі, якія назваў генэральны дырэктар Тэпусу
Арыен Вос. Мы б маглі параўнаць гэтыя сродкі”.
(Ганчаронак: ) “На гэты год бюджэт праграмы Тэмпус у Беларусі яшчэ ня
вызначаны, але ад самага пачатку ажыцьцяўленьня праграмы Тэмпус у Беларусі
мы атрымалі ад Эўрапейскага Зьвязу больш за 6 млн. эўра. Гэта прыблізна
6 млн. амэрыканскіх даляраў. Усе гэтыя сродкі выкарыстоўваліся дзеля супрацоўніцтва
з беларускімі вышэйшымі навучальнымі ўстановамі”.
(Іваноў: ) “Спадар Ганчаронак, наколькі вы, як галоўны распараджальнік
фонду Тэмпус у Беларусі, аўтаномны ў сваёй дзейнасьці. Як вас кантралюе
Эўрапейскі Саюз? Ці вы падлягаеце кантролю беларускіх уладаў?”
(Ганчаронак: ) “У нас есьць афіцыйныя сродкі так званага кантролю. Гэта
– маніторынгавы аўдыт, які праводзяць незалежныя арганізцыі. Яны вызначаюцца
Эўрапейскім Зьвязам, але не зьяўляюцца залежнымі ад яго. Што ж датычыць
афіцыйнае палітыкі фонду Тэмпус, дык яе вызначаюць улады ЭЗ супольна зь
беларускім урадам. Зь беларускага боку гэта Міністэрства адукацыі і спэцыяльнае
каардынацыйнае бюро праграмы Тасіс. Так што палітыка вызначаецца супольна,
а вось формы кантролю зусім незалежныя. У ім удзельнічае нэўтральны трэці
бок”.
(Іваноў: ) “Калі нехта з нашых радыёслухачоў пасьля гэтай перадачы хацеў
бы зьвярнуцца да вас у фонд Тэмпус па дадатковую інфармацыю, ці такая магчымасьць
у яго есьць? Ці вы прысутнічаеце ў Інтэрнэце, ці выдаеце даведачную літаратуру,
ці існуюць іншыя формы інфармацыі пра вашую дзейнасць?”
(Ганчаронак: ) “Я ня бачу тут ніякіх праблемаў. Усе сродкі інфармацыі
даступныя, і мы адказваем на ўсе пытаньні ў гэтай галіне. Мы маем свой
сайт інтэрнэтаўскі. Адрас наступны: www.@.unibel.by
Гэты сайт можна знайсьці і на сайце Эўрапейскага фонду адукацыі. Са мной можна кантакваць праз электронную пошту. А таксама па тэлефоне. Тэлефон такі (з кодам краіны і гораду) – 375-172-228310”. (Іваноў: ) “Калі я раблю правільную выснову з нашай размовы, спадар Ганчаронак, праграма Тэмпус прызначаная перш за ўсё дзеля супрацоўніцтва паміж унівэрсытэтамі, паміж вялікімі адукацыйнымі цэнтрамі. А ці некаторыя з нашых слухачоў, зацікаўленыя ў працягу адукацыі за мяжой, маглі б зьвярнуцца да вас асабіста. Калі гэта так, што б вы параілі ім рабіць. Ці ёсьць магчымасьць зьвярнуцца да вас асабіста, ці да Эўрапейскага Зьвязу? Ці шлях да адукацыі на Захадзе палягае толькі праз свой унівэрсытэт?” (Ганчаронак: ) “Праграма Тэмпус – гэта перадусім праграма супрацоўніцтва паміж унівэрсытэтамі. Толькі унівэрсытэт можа аформіць заяўку на гэтую праграму. Але ёсьць іншыя сродкі, з дапамогай якіх мы маглі б дапамагчы паасобнаму слухачу, грамадзяніну Беларусі ці беларусу з замежжа. Трэба кантактаваць з намі. Праграма Тэмпус дазваляе нам шукаць іншыя крыніцы фінансаваньня для нашых грамадзянаў, каб яны маглі атрымаць дапамогу ня толькі на ўзроўні ўнівэрсытэтаў, каб яны маглі супрацоўнічаць з Эўрапейскім бокам на ўзроўні паасобнага грамадзяніна. Трэба да нас зьвяртацца па дапамогу”. Аб тым, якія канкрэтна формы фінансавай і іншай дапамогі існуюць для грамадзянаў Беларусі, якія хацелі б атрымаць адукацыю на Захадзе, выканаўчы дырэктар фонду Тэмпус у Беларусі Ігар Ганчаронак раскажа ў наступнай перадачы сэрыі Гаўдэамус. Мікола Іваноў
Гэты сайт можна знайсьці і на сайце Эўрапейскага фонду адукацыі. Са мной можна кантакваць праз электронную пошту. А таксама па тэлефоне. Тэлефон такі (з кодам краіны і гораду) – 375-172-228310”. (Іваноў: ) “Калі я раблю правільную выснову з нашай размовы, спадар Ганчаронак, праграма Тэмпус прызначаная перш за ўсё дзеля супрацоўніцтва паміж унівэрсытэтамі, паміж вялікімі адукацыйнымі цэнтрамі. А ці некаторыя з нашых слухачоў, зацікаўленыя ў працягу адукацыі за мяжой, маглі б зьвярнуцца да вас асабіста. Калі гэта так, што б вы параілі ім рабіць. Ці ёсьць магчымасьць зьвярнуцца да вас асабіста, ці да Эўрапейскага Зьвязу? Ці шлях да адукацыі на Захадзе палягае толькі праз свой унівэрсытэт?” (Ганчаронак: ) “Праграма Тэмпус – гэта перадусім праграма супрацоўніцтва паміж унівэрсытэтамі. Толькі унівэрсытэт можа аформіць заяўку на гэтую праграму. Але ёсьць іншыя сродкі, з дапамогай якіх мы маглі б дапамагчы паасобнаму слухачу, грамадзяніну Беларусі ці беларусу з замежжа. Трэба кантактаваць з намі. Праграма Тэмпус дазваляе нам шукаць іншыя крыніцы фінансаваньня для нашых грамадзянаў, каб яны маглі атрымаць дапамогу ня толькі на ўзроўні ўнівэрсытэтаў, каб яны маглі супрацоўнічаць з Эўрапейскім бокам на ўзроўні паасобнага грамадзяніна. Трэба да нас зьвяртацца па дапамогу”. Аб тым, якія канкрэтна формы фінансавай і іншай дапамогі існуюць для грамадзянаў Беларусі, якія хацелі б атрымаць адукацыю на Захадзе, выканаўчы дырэктар фонду Тэмпус у Беларусі Ігар Ганчаронак раскажа ў наступнай перадачы сэрыі Гаўдэамус. Мікола Іваноў