На чэскім грамадзкім тэлебачаньні працягваецца канфлікт. Ад 24 сьнежня
каля 40 журналістаў не выходзяць з будынку тэлецэнтру ў Празе. Яны пратэстуюць
супраць прызначэньня генэральным дырэктарам Іржы Годача, якога лічаць палітычна
заангажаваным. Чэскія тэлежурналісты заяўляюць, што цяперашні канфлікт
– гэта барацьба за свабоду слова…
Калі агулам цытаваць чэскіх журналістаў і іх калегаў з-за мяжы, якія
інфармуюць пра скандал, – у аснове канфлікту – свабода слова.
Назіральная рада чэскага грамадзкага тэлебачаньня, якая абіраецца парлямэнтам,
прызначыла новага генэральнага дырэктара – Іржы Годача. З гэтым прызначэньнем
не пагадзілася частка супрацоўнікаў чэскага тэлебачаньня, бо, на іхную
думку, Годач палітычна заангажаваны і падтрымлівае палітыку былога прэм”ера
Чэхіі, цяперашняга лідэра Грамадзянскай дэмакратычнай партыі, Вацлава Клаўса.
Журналісты патрабуюць адстаўкі Годача. Пад патрабаваньнем стаяць каля
2000 подпісаў. Журналісты начуюць у будынку тэлевізіі, не выходзяць з памяшканьня,
бо назад вярнуцца немагчыма. У студыю дастаўленая хімічная прыбіральня,
страйкоўцам прыносяць ежу і ваду.
Сёньня журналістаў, якія не прымаюць новага дырэктара, наведаў вядомы
дысыдэнт, супрацоўнік чэскай службы Радыё Свабодная Эўропа Ян Урбан. Мы
зьвязаліся зь ім пад час наведваньня тэлевізіі:
(Урбан: ) “Канфлікт на чэскім тэлебачаньні просты. Гэта – змаганьне
за свабоду слова. Супрацоўнікі і журналісты чэскай тэлевізіі адрынулі палітычнага
дырэктара, бо ён і людзі, якія за ім стаяць, вельмі палітычна заангажаваныя.
Прадстаўляюць адзіную палітычную сілу - Грамадзянскую дэмакратычную партыю.
Для свабоды слова гэта найгоршае, што магло здарыцца. Мы спадзяемся, што
розум тут пераможа. Горшы варыянт, гэта калі паліцыя ўмяшаецца і пачне
выганяць журналістаў. Дабраахвотна не пакінем будынку”.
“Страйк акупацыйнага тыпу” – назваў падзеі на чэскім тэлебачаньні чэскі
публіцыст Яфім Фіштэйн. Бо каманда новага дырэктара тэлебачаньня фактычна
пазбаўленая тэхнічных сродкаў і выпускае сваю прадукцыю ў так званых “палявых
умовах”, у студыі без тэхнікі, у выніку чаго прадукт выглядае архаічным.
Страйкоўцы робяць сваю тэлевізыйную праграму.
У эфір выходзяць 2 праграмы. Адна – прадукцыя бунтароў -- ідзе на асноўных
чэскіх каналах – першым і другім, другая, падрыхтаваная камандай Гадача,
праз камэрцыйныя каналы “Нова” і “Прыма”. Сытуацыю камэнтуе чэскі публіцыст
Яфім Фіштэйн:
(Фіштэйн: ) “У ніводнай краіне сьвету супрацоўнікі тэлевізіі не вырашаюць,
хто імі будзе кіраваць. Чэскае тэлебачаньне належыць грамадзкасьці. А паколькі
грамадзкасьць – гэта панятак, ня вельмі дакладна акрэсьлены, то варта сказаць,
што тэлебачаньне належыць усяму насельніцтву. Свае палітычныя прыхільнасьці
насельніцтва выказвае на выбарах, таму было б вельмі недэмакратычна, каб
толькі адзін, тым больш малы спэктар палітычны, захапіў тэлебачаньне. Такая
сытуацыя ў нас ужо была”.
(Караткевіч: ) “Якія камэрцыйныя прычыны канфлікту на чэскім тэлебачаньні?”
(Фіштэйн: ) “Чэскае тэлебачаньне мае вялікі бюджэт, які выдзяляецца
парлямэнтам краіны – 5 мільярдаў крон на 3.5 тысячы супрацоўнікаў. Гэта,
дарэчы, у 10 разоў болей, чым мае аналягічнае камэрцыйнае тэлебачаньне.
Натуральна, што з гэтага бюджэту корміцца вялікая колькасьць спэцыялізаваных
прафэсійных арганізацыяў, усялякія кінафірмы, якія робяць прадукт, купляны
чэскай тэлевізіяй. Зразумела, што ўсе гэтыя групоўкі зацікаўленыя, каб
дырэктар быў іхным чалавекам. Як усё ў чэскім грамадзтве – зашыфравана.
Сапраўдныя інтарэсы зашыфраваныя, і, натуральна, гэты шыфар выліваецца
ў нейкія агульначалавечыя каштоўнасьці кшталту свабоды слова. За свабодай
слова часта стаяць спэцыфічныя камэрцыйныя інтарэсы”.
(Караткевіч: ) “Ваш прагноз, чым гэта ўсё скончыцца?”
(Фіштэйн: ) “У нармальнай краіне пры нармальных абставінах гэта, без
сумневу, павінна было б скончыцца палітычным пагадненьнем, бо страйк такога
тыпу шкодзіць краіне ўцэлым. Але ці дойдзе да палітычнага кампрамісу тут,
- вельмі сумнеўна, таму што ў гэта заангажаваныя розныя палітычныя сілы.
Прэзыдэнт, які падтрымаў адзін з бакоў канфлікту – журналістаў. Мой прагноз
– скептычны”.
Сытуацыю на чэскім тэлебачаньні камэнтаваў публіцыст Яфім Фіштэйн.
Чэскія журналісты і калегі з замежжа падрабязна інфармуюць пра тое,
што адбываецца ў будынку Чэскага тэлебачаньня. Чэская газэта Lidove noviny
зьмясьціла падборку публікацыяў у замежным друку на гэтую тэму – англамоўным,
франкамоўным, нямецкамоўным і польскамоўным. Вельмі актыўна пішуць пра
канфлікт польскія журналісты. “Вайна нэрваў”, “Ня хочам зьгінаць сьпіны”,
“палітычныя гульні” – гэта ацэнкі ў замежным друку.
Аптымістычна на вынікі акцыі непадпарадкаваньня Назіральнай радзе глядзіць
кіраўнік страйкавага камітэту супрацоўнік тэлебачаньня Адам Комэрс:
(Комэрс: ) “Тут пануе вялікі аптымізм. Умовы, у якіх мы зараз працуем,
а мы выпускаем праграмы паводле раскладу, гэтыя ўмовы вельмі складаныя.
Учора старшыня Чэска-мараўскай канфэдэрацыі прафсаюзаў Рыхард Фалбер, які
сюды з цяжкасьцю трапіў, сказаў, што яму гэта нагадвае канцэнтрацыйны лягер.
І, нягледзячы на гэта, мы нармальна працуем, рыхтуем выпускі ў эфір. Я
б сказаў – чым горш ўмовы, тым настрой лепшы, больш аптымістычны. Мы упэўненыя,
што гэты пратэст вытрымаем. Тут стаўка сур”ёзная. Гаворка пра свабоду слова.
Рэч у тым, што палітычныя партыі злоўжываюць законам пра чэскае тэлебачаньне
і хочуць усталяваць свой уплыў над ім. Для журналістаў дэмакратычнай краіны
гэта проста непрымальна. Супраць гэтага мы змагаемся і ў гэтым змаганьні
выстаім”.
На сувязі ў будынку Чэскага тэлебачаньня, дзе працягваецца акцыя непадпарадкаваньня
журналістаў быў Адам Комэрс.
Канфлікт працягваецца. Прэзыдэнт Чэхіі Вацлаў Гавэл патэлефананаваў
журналістам у студыю і павіншаваў іх з Новым Годам…Віцэ-прэм”ер краіны
Павал Рыхэцкі заявіў, што новапрызначаны кіраўнік чэскага грамадзкага тэлебачаньня
Іржы Годач мусіць пайсьці ў адстаўку.
3-га студзеня будзе скліканае адмысловае паседжаньне Сэнату Чэхіі дзеля
абмеркаваньня канфлікту на тэлебачаньні.
Вольга Караткевіч, Прага
Самае папулярнае
1