Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Вынікі пятага тыдня фатаконкурсу «Незалежнасьць — гэта...»


Беларускай незалежнасьці ў жніўні споўніцца 25 год. Незалежнасьць — гэта?.. Прапануйце свой фотаадказ! Прысылайце свае здымкі, новыя і архіўныя, пра розныя бакі жыцьця ў незалежнайБеларусі на працягу апошняй чвэрці стагодзьдзя, пра герояў і антыгерояў, здабыткі, страты і надзеі на адрас svаbodаphoto@gmаіl.сom.

Фататыдзень камэнтуе вядучы Валер Дранчук.

Удзельнікі:

Чарнобыльскі кантрапункт
(1 здымак ад вядучага)
Ігар Кірын
Воля Дольная-Валошка
Тацьцяна Трухановіч
Кастусь Сырэль
Ільля Копыл
Уладзімер Бакаў

Чарнобыльскі кантрапункт, або Адзін здымак ад вядучага

Даты мінаюць, пытаньні застаюцца... Чарнобыльскі тыдзень пакінуў шмат пытаньняў. Асьцюком у горле Астравец — месца будоўлі першай беларускай АЭС. На Чарнобыльскім Шляху-2016 тры словы «Астравец — другі Чарнобыль» як бы значылі момант ісьціны: гэта магчыма... Сілюэты чорнай пачвары запаўняюць нашы белыя, чыстыя краявіды. І гэта ня сон...

Цяпер, кажучы пра Чарнобыль, мы мусім думаць пра Астравец, бо там закладваецца Чарнобыль пад нумарам два. Гэта не абавязкова выбух, не абавязкова так званыя малыя дозы, а найперш і пакуль — фінансава-эканамічны цяжар, высілкі, калі ня сёньняшнія, дык заўтрашнія, каб гэтую фабрыку сьмерці ўтрымліваць і абслугоўваць, а затым (калі дажывём) дэмантаваць «пад зялёны лужок». Нарэшце, а можа і найперш, гэта здрада — вяроўка ў доме павешанага... Алесь Адамовіч неяк сказаў: прымяншаць наступствы Чарнобыля, значыць, прымяншаць боль і пакуты яго ахвяраў, соцень тысяч тых, хто пацярпеў.

Здымак, які я прапаную, называецца «Мой чарнобыльскі кантрапункт». Гэта Асьвеньцім. Павільёны музэя, па якіх я хадзіў, проста рвалі мяне на часткі. Я бачыў сваю Беларусь, і, паверце, не адно ваенную, партызанскую, ахвярна-пакутную, якую ўсьвядоміў з розных крыніц, але чарнобыльскую, рэальна сучасную, сваю асабістую, якую перажываў сам... У тым жа 2006, памятаю, «Чарнобыльскі шлях» ператварыўся ўжо ў падканвойную працэсію ўдзельнікаў... Супраць людзей, свайго народа, які адзначаў 20-годзьдзе трагедыі, чыніўся маразм улады, які чыніцца і сёньня.

МОЙ ЧАРНОБЫЛЬСКІ КАНТРАПУНКТ. Асьвеньцім, 2006
МОЙ ЧАРНОБЫЛЬСКІ КАНТРАПУНКТ. Асьвеньцім, 2006

Незалежнасьць — гэта... калі ў кожнага беларуса дазімэтар, і народ вырашае, будаваць АЭС ці не будаваць

Дэмакратычны актывіст з Глуску, настаўнік фізікі паводле адукацыі Ігар Кірын дзеліцца сваім багатым архівам, жанрам так званай вулічнай фатаграфіі, рэпартажам з месца падзеі. «Чарнобыльскі шлях» тых гадоў, — сьведчыць Ігар, — быў сапраўднай падзеяй, калі яшчэ сьмела і навырост людзі выходзілі на вуліцу, каб гаварыць праўду, заяўляць свае правы і высьмейваць асобных пачварападобных палітыкаў. Я здымаў і быў упэўнены, што гэта — для нашчадкаў, прыйдзе час, і мае кадры будуць запатрабаваныя».

Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.
Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.

Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.
Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.

Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.
Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.

Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.
Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.

Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.
Чарнобыльскі шлях. Менск. 25 красавіка 1998.

Чарнобыльскі шлях. Менск. 26 красавіка 2000.
Чарнобыльскі шлях. Менск. 26 красавіка 2000.

Чарнобыльскі шлях. Менск. 26 красавіка 2000. Выступае Генадзь Грушавы, побач Іван Нікітчанка. З мікрафонам Уладзімір Кармілкін. Усім — сьветлая памяць!
Чарнобыльскі шлях. Менск. 26 красавіка 2000. Выступае Генадзь Грушавы, побач Іван Нікітчанка. З мікрафонам Уладзімір Кармілкін. Усім — сьветлая памяць!

«...Не дакрычаліся пакуль да Беларусі». У вянок памяці Нілу Гілевічу

Пошта ад Волі Дольнае-Валошкі. Гэта яна на самым пачатку прапанавала ўдзельнікам конкурсу далучыцца да цыклю памяці паэта. Сёньня Воля Дольная-Валошка працягвае тэму двума фатаздымкамі і сваімі развагамі:

«Незалежнасьць — гэта... ЖЫТА, СОСНЫ і ВАЛУНЫ. Менавіта ў гэтым вершы паэт пазначыў свае вечныя арыенціры: хараство і надзейнасьць, волю і мужнасьць, трываласьць і моц. Працытую дзьве заключныя страфы:

І па самай высокай мерцы
Мне ўжо ясна, што да труны
Данясу я няшмат у сэрцы —
Жыта, сосны і валуны.

О, сябры! Калі нешта значыць
Мой усім вам паклон зямны —
Хай і цень мой з пагорка бачыць
Жыта, сосны і валуны.

Сасна на пагорку. Меншчына, 27 красавіка 2016.
Сасна на пагорку. Меншчына, 27 красавіка 2016.

Краявід. Меншчына, 27 красавіка 2016.
Краявід. Меншчына, 27 красавіка 2016.

«У верша ёсьць істотная асаблівасьць — дадае Воля Дольная-Валошка, — ён напісаны акурат у чарнобыльскі 1986-ы, трыццаць гадоў таму. Апошнія дні, абдумваючы фотасюжэты, я літаральна шаптала радкі напамяць, яны жылі ўва мне сваім рытмам і жывым пульсам. Доўга не ставала сонца, дні былі шэрыя і халодныя. Хацелася сфатаграфаваць задуманы краявід на сходзе дня і менавіта з сонцам. На шчасьце, такі момант надарыўся. З сонцам і чаканым цяплом... Сьветлая вечная памяць, Народны паэт!»

Фатахоку з аднае вандроўкі

Тацьцяна Трухановіч жыве ў Менску, працуе выкладчыцай. Ёй за трыццаць.

«Часта сваім навучэнцам, — піша яна, — даю заданьне напісаць эсэ, у якім свае веды і думкі трэба выкласьці ў дзясятку сказаў... Калі б сама ўзялася пісаць эсэ на тэму «Незалежнасьць — гэта... », яно пачыналася б так.

«Незалежнасць — гэта... калі ты стаіш пасярэдзіне залі рэгістрацыі вялікага замежнага лётнішча, зь сінім пашпартам, на якім залатымі літарамі напісана Rеpublіс of Bеlаrus, шукаеш стойкі з надпісам Мінск і Bеlаvіа, а потым праз шкло залі вылетаў бачыш, як тэхнічныя службы рыхтуюць да рэйсу самалёт з сымболікай Bеlаvіа, што прыляцеў за табою...»

Аэрапорт у горадзе Ціват (Чарнагорыя). Да адлёту ў Менск застаюцца хвіліны. 2005.
Аэрапорт у горадзе Ціват (Чарнагорыя). Да адлёту ў Менск застаюцца хвіліны. 2005.

Шаноўная Тацяна, з двух здымкаў я выбраў адзін, бо менавіта ён стварае пэўны патрыятычны ці той настраёва-псыхалягічны вобраз незалежнасьці, якім Вы наважыліся падзяліцца. І хіба зрабіў бы маленькую ўвагу на так званы брэнд, які варта запабягаць аўтару, каб гэта не выглядала на схаваную рэкляму. Сам я ўспрыняў безумоўна Вашыя адчуваньні, яны падаліся мне шчырымі і сяброўскімі. Што да другога здымка, ён цалкам пазбаўлены вобразнай інфармацыі і наўрад ці быў бы цікавы чытачу (хоць нагода пэўным чынам стасуецца з Вашай «дэклярацыяй незалежнасьці»...).

Дасылайце яшчэ, і ня толькі ранейшае, але паспрабуйце стварыць новыя матыватары на актуальную тэму. Далучайце да конкурсу і сваіх навучэнцаў, сяброў і знаёмых.

Згадкі паўзабытых камянёў

«Сёньня я пасылаю на конкурс радыё Свабода два фатаздымкі магільных камянёў, — чытаем пошту ад нашага сталага аўтара Кастуся Сырэля з Вушачаў. — Ведаю, што з такімі здымкамі я ня маю аніякіх шанцаў, але ўсё ж пасылаю, бо камяні, як вядома, ўмеюць гаварыць.

Вы спытаеце: што магуць могільныя камяні сказаць пра незалежнасьць?

Многае, шаноўнае спадарства, многае. Вось адзін з камянёў, які ляжыць на старых каталіцкіх могілках, што месьцяцца каля касьцёла Сьвятога Лаўрэна ў нашым мястэчку.

«Давялося добра папрацаваць, каб зрабіць гэты здымак, бо камень зарос мохам і ніякіх літар не было відаць». Вушачы, 2016
«Давялося добра папрацаваць, каб зрабіць гэты здымак, бо камень зарос мохам і ніякіх літар не было відаць». Вушачы, 2016

Ён незвычайны перш за ўсё сваімі памерамі — 200 на 140 і на 50 сантымэтраў. 1,4 кубамэтры граніту вагой каля 3,8 тоны! Эпітафія, напісаная па-польску, абвяшчае:

П О М Н І К
АД МУЖА НАД
ТРУНОЙ ЖОНКІ
ЮЗЭФЫ...(неразборліва)
ПЫЛІНСКАЙ
І ТРЫМА ЯГО ДЗЕЦЬМІ
Р. 1842 ПАЗД. 11
ПРОСІЦЬ...

Перадапошні радок азначае дату сьмерці — «Р. 1842, пазьдзерніка 11», г. зн., 11 кастрычніка 1842 года. Апошні радок — «ПРОСІЦЬ...» (далей неразборліва, магчыма, гэта просьба «...аб малітве», але пэўнасьці няма).

Што за трагедыя адбылася 11 кастрычніка 1842 году ў Вушачах, праз якую адразу загінулі жонка і трое дзяцей нейкага пана Пылінскага? Эпідэмія? Пажар? Ці патанулі ў адным са шматлікіх вушацкіх азёраў? Ці былі забітыя? Пра гэта мы ўжо ніколі не даведаемся, таму накіруемся ў ХХ стагодзьдзе.

Вушачы, 1937 год. Падчас правядзеньня так званай «польскай апэрацыі НКВД» большасьць палякаў, якія жылі ў нашым раёне, а таксама шмат беларусаў былі рэпрэсаваныя. Зь іх 189 беларусаў, 101 паляк і 20 прадстаўнікоў іншых нацый былі расстраляныя ў турмах Полацку, Віцебску, Оршы, Менску ды іншых. Размаўляць, а тым больш пісаць на сваёй мове ў Вушачах (і ня толькі ў Вушачах) стала небясьпечна — цябе маглі арыштаваць, як польскага, латыскага, літоўскага або нават эстонскага шпіёна.

У нашым мястэчку дагэтуль няма ніякага памятнага знаку па людзях, нявінна расстраляных катамі з НКВД.

Акрамя каталіцкіх, у Вушачах недалёка ад цэнтру мястэчка ёсьць таксама закінутыя і занядбаныя габрэйскія могілкі. Да 50-х гадоў іх было двое, па абодва бакі рэчкі Вушачкі: па габрэйскім звычаі нябожчыка нельга пераносіць або перавозіць праз раку ці возера. Надпісы на могільных камянях габрэі рабілі на сваёй мове.

Мястэчка яны называлі ўшоц.

У 1941 прыйшлі фашысты і найперш арганізавалі гета, куды сагналі амаль усіх габрэяў з раёну. 12 студзеня 1942 году габрэяў зь гета (925 чалавек) вывелі за мястэчка і расстралялі.

Цяпер на гэтым месцы стаіць памятны знак.

А на старыя габрэйскія могілкі даўно няма каму прыйсьці, каб прыбраць сьмецьце, скасіць пустазельле і па габрэйскаму звычаю пакласьці на магілы — не, ня кветкі — каменьчыкі. Потым пастаяць, разважаючы аб тленнасьці зямнога быцьця і ціхенька пайсьці.

Надпісы на могільных камянях габрэі рабілі на сваёй мове. Вушачы, 2016
Надпісы на могільных камянях габрэі рабілі на сваёй мове. Вушачы, 2016

Надпіс на камяні справа спрабую прачытаць:
дзьве літары ў кружку (?)
жонка...........
............ МІР’ЯМ......... ФУРМАН

Пасьля слова «жонка» шматкроп’е — слова не на іўрыце; магчыма, на ідыш. Такое магло быць. Шматкроп’і перад «Мір’ям» і «Фурман» — словы відаць ня цалкам. Увага: у іўрыце словы пішуцца справа налева.

Вось так прышэльцы з захаду і ўсходу зьнішчалі нашую незалежнасьць. Працэс працягваецца й па сёньня. Толькі ідзе ён марудна, не сьпяшаючыся, як удаў глытае труса. З усходу зноў цягнуцца кіпцюры й іклы апалягетаў так званага «рускага міру». Мала дзе ў маім мястэчку сустрэнеш надпіс не па-расейску. Беларуская мова, якая фармальна зьяўляецца дзяржаўнай, пад пагрозай зьнікненьня, і найбольш намаганьняў дзеля гэтага прыклаў, як ні дзіўна, прэзыдэнт нашай краіны. Пра іншыя мовы, якія калісьці звыкла гучалі ў Вушачах, няма чаго і казаць.

Мы, беларусы, вядома ж, ня супраць, каб у нашай гасьціннай краіне гучалі розныя мовы, у нас заўсёды знаходзілі прытулак прадстаўнікі розных нацыянальнасьцяў. І гэта вельмі добра — хай на нашым небе зьзяюць вясёлкі ўсіх колераў, а на нашай зямлі квітнеюць розныя культуры, бо яны дапаўняюць і абагачаюць адна адну.

Але мы супраць таго, каб гэта адбывалася цаной грэбаваньня нашай незалежнасьцю, нашай мовай і нашай культурай».

Ваша рацыя, спадар Кастусь! Дзякуй за тэму, выразныя цікавыя здымкі і такі дасьледаваны краязнаўчы матэрыял — няхай гэта будзе і нашым напамінкам пра блізкую Радаўніцу. Вы слушна кажаце, што ў мястэчку няма аніякага памятнага знаку ахвярам, нявінна расстраляным НКВД. Пэўна, лягчэй сказаць, дзе яны ёсьць або зьявіліся ў Беларусі, тут гаворка, як кажуць, асобная, спадзяюся на працяг тэмы ахвяраў рэпрэсій і адзнакаў іх ушанаваньня. І яшчэ. З Вашай другой фатаграфіі, Кастусь, усё ж бачны сьляды прыбіраньня і догляду на габрэйскіх могілках: сьпілаваныя і высечаныя зарасьнікі, паміж плітаў няма сьмецьця. Калі гэта пачатак, Бог у помач! І Вам — таксама.

«Сьведчу каштоўнасьць свабоднага слова»

Піша наш сталы ўдзельнік Ільля Копыл:

«Незалежнасьць — вельмі ёмістае паняцьце, — пачынае ён. — Крытэр незалежнасьці — калі ў краіне існуе СВАБОДА СЛОВА, магчымасьць выказваць думку зь любой нагоды ў вуснай ці пісьмовай форме і калі твае выказваньні, прапановы заўважаны і разгледжаны. Незалежнасьць — калі ў краіне ёсьць свабода СМі, калі ні журналісты, ні газэты, ні часопісы, ні тэлеканалы, ні сайты не перасьледуюцца за публікацыі, за крытыку ўладных структураў. Незалежнасьць — і калі ў грамадзтве свабодна дзейнічае апазыцыя, і не зьнікаюць бясьсьледна апанэнты ўлады. А што мы бачым у нашай краіне?.. Ёсьць прыклады, калі незалежныя газэты пазбаўляюцца права падпіскі на сваё выданьне праз паштовыя аддзяленьні або продажу праз шапікі Белпошты і Белсаюздруку. Некаторыя газэты былі зачыненыя ўладай. Не спыняюцца выпадкі перасьледу журналістаў. Няма адказаў на пытаньні: Дзе Захаранка? Дзе Ганчар? Дзе Красоўскі? Дзе Завадзкі?

Цану незалежнай прэсы, незалежнай трыбуны выказваньня думак я добра і ўдзячна ведаю, бо шмат разоў друкаваўся ў газэтах „Свабода“, „Навіны“, „Народная Воля“, „Наша слова“. Браў удзел у nеpадачах Радыё Свабода, тэлеканалу Белсат і радыё Рацыя. За публікацыю маёй кнігі „Акупацыя вачамі падлетка“ газэта „Народная Воля“ атрымала папярэджаньне і зазнала судовы ўціск.

Сваімі фотаадбіткамі, якія дасылаю сёньня на конкурс, я наўпрост, ад свайго імя хачу засьведчыць вялікую вагу і каштоўнасьць свабоднага слова, яго неадольную сілу і доступ, нягледзячы на перашкоды і абмежаваньні».

Адзін з нумароў незалежнай газэты «Наша слова».
Адзін з нумароў незалежнай газэты «Наша слова».
З «Народнай воляй».
З «Народнай воляй».

«На прэзэнтацыі першага выданьня маёй кнігі «Акупацыя вачамі падлетка» («Нябышына. Вайна», на вокладцы — фота майго бацькі, сьведчыць аўтар).
«На прэзэнтацыі першага выданьня маёй кнігі «Акупацыя вачамі падлетка» («Нябышына. Вайна», на вокладцы — фота майго бацькі, сьведчыць аўтар).

Уладзімер Бакаў: «Птушкі, як і зоркі, — наша адвечная незалежнасьць»

«Крыху пра сябе, — піша Уладзімер. — Мне 62 гады. Першы здымак зрабіў у 1966, калі за два рублі набыў зламаны фотаапарат «Смена-2», адрамантаваў яго і пачаў здымаць. Я вучыўся тады ў шостай клясе і запісаўся ў фотагурток на станцыі юных тэхнікаў у Гародні. Удзельнічаў у чатырох конкурсах «Свабоды», двойчы быў пераможцам: «Людзі і выбары» і «Такое жыцьцё».

У адным з фататыдняў, — чытаем далей, — мяне ўразілі словы Кастуся Сырэля, які кажа, што «незалежнасьць — гэта... калі ад цябе нічога не залежыць». Тут напраўду нельга не пагадзіцца, калі паглядзець на нашы суды, сілавыя ведамствы, урадавыя СМІ. А чаго вартыя такія факты, калі памежнікі са спасылкай на расейскія ўказкі не пускаюць у Беларусь украінскага нардэпа і віцэ-сьпікера Вярхоўнай Рады?..

Але ў адвечна незалежным ёсьць тое, што зачароўвае нас сваёй незалежна-прыцягальнай красой. У Кастуся — гэта прыгажосьць зорнага неба над родным мястэчкам. Дзякуй, Кастусь, за адметныя фатаздымкі, асабліва за ранішняга Мэркурыя!

Калі фармат нашага конкурсу дазваляе часам глянуць шырэй — скажам, і на прыгожыя зорныя краявіды, і недагледжаны, «залежны» ад карпарацый ці гаспадарнікаў лес, дык чаму не знайсьці месца і для маіх птушак?

Чаму? Патлумачу. Пасьля нэгатыву, пра які распавёў спадар Сырэль, хочацца выказаць і колькі сваіх меркаваньняў. Часам, калі даводзіш, як добра жывуць галяндцы альбо скандынавы, чуеш у адказ: дык тое ж у іх, а мы, маўляў, не такія... У чым такая непадобнасьць беларусаў да іншых, я гадаў неаднойчы, пакуль не прыйшла падказка з гарадзкой клюмбы: мы павінны быць такімі ж арыгіналамі, як вось гэтая белая варона!

Я назіраў за ёй два тыдні і магу сьцьвярджаць: яна мае права быць нашым сымбалем, гэтаксама як панда для кітайцаў, альбо каала для аўстралійцаў! Яна не хавае сваё пачуцьцё годнасьці і незалежнасьці і можа даць здачы кожнаму, хто паквапіцца на яе інтарэсы. А можа даць і... цудоўны майстар-кляс тым, хто чаго-небудзь ня ўмее.

Варона зь белым апярэньнем.
Варона зь белым апярэньнем.

Як сымбалі нашай непаўторнай прыгажосьці, а значыць, і незалежнасьці прапаную таксама выявы сойкі, журавоў і кнігаўкі, якія ўсе мне аднолькава любыя сэрцу.

Сойку фатаграфаваў на бальконе «генэральскага» катэджа ў санаторыі «Энэргетык» з адлегласьці 5 мэтраў. Птушка паводзіла сябе стрымана і без напружаньня, як і належыць, калі табе не пагражаюць, але разумна і пільна кантралявала сытуацыю. Ну чым ня сымбаль незалежнасьці?

Сойка на гнязьдзе
Сойка на гнязьдзе

Журавоў фатаграфаваў за паўкілямэтра ад свайго лецішча на адлегласьці каля 300 мэтраў у аўтаматычным рэжыме з рукі фотаапаратам Cаnon PowеrShot SX130іS. Раней гэтым журавам жылося добра — калі берагі арашальнай канавы ўздоўж рэчкі Татаркі былі парослыя хмызам. А калі канал пачысьцілі, птушкі зьніклі на два гады. І толькі летась зьявіліся зноў і выгадавалі адно птушаня.

Журавы на балоце
Журавы на балоце

Кнігаўка
Кнігаўка

А што да зорнага неба... Клясык нямецкай філасофіі Кант казаў так: мяне захапляюць дзьве рэчы — гэта зорнае неба нада мною і маральны закон ува мне. Вось пра гэтае другое — у наступны раз».

Колькі водгукаў з форуму сайта

Імя:: лаві мамэнт Горад:: Ліда
24.04.2016 23:27
Шчыры фотаконкурс, можна толькі пажадаць, каб удзельнікаў станавілася больш і больш, бо адгукаюцца людзі з пазыцыяй, жыцьцёвым багажом, хай сабе і не такія яны фатаўмекі. Шчырасць публікацый пакуль прыкметна дамінуе.

Імя:: Вісарыён Горад:: Паўночны
25.04.2016 10:38
Добрая адметнасьць конкурсу ў тым, што фоты дапаўняюцца аўтарскімі развагамі, разуменьнем, што такое для нас Незалежнасьць. І раней, і ў гэтым выпуску, апроч фотаў, знаходзім самабытныя фармулёўкі, хоць самыя цікавыя адкрыцьці, спадзяюся, наперадзе. З усіх вылучаю два:

«Незалежнасьць — гэта... гісторыя краю ў родных назвах і словах».
«Незалежнасьць — гэта... абарона асобы і свабода шчасьлівага выбару»

(абодва: чацвёрты тыдзень — рэд.).

Імя:: Кастусь Горад:: Мінск
25.04.2016 16:25
Код беларускай Незалежнасьці — дзе ён, сапраўды? Ня ведаю, як далей пакіруе конкурс, гэта залежыць ад аудыторыі, рэдакцыі, вядучага, але ўжо сёньня цікава ўсё гэта бачыць.

Імя:: Паўліна Горад:: Пінск
25.04.2016 22:27
Праглядаю выпускі ад самага пачатку конкурсу. Цікава ўсё; і фотаработы, і камэнтары аўтараў. Такія мілыя і р о д н ы я людзі. Асаблівая падзяка вядучаму за бліскучае ўмельства ператварыць у суладную плынь такую непрадказальна стракатую пошту.

Дзякуй усім, хто даслаў фатаздымкі і хто нас глядзіць. Не прапускайце фотасуботы, заходзьце штодня, дзяліцеся і бярыце ўдзел. Хрыстос уваскрос!

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG