Новы навучальны год распачаўся ў Беларускім гуманітарным ліцэі імя Якуба Коласа. Гэта ўжо дванаццаты сэзон, які калектыў ладзіць ва ўмовах «партызанскай школы» — у 2003 годзе Міністэрства адукацыі зьліквідавала навучальную ўстанову з ідэалягічных матываў.
Адзін з заснавальнікаў і нязьменны кіраўнік ліцэю Ўладзімер Колас кажа, што чарговы год не прынёс нічога новага: спадзяваньняў на легалізацыю на радзіме няма, а значыць, спасьцігаць навукі і далей давядзецца ў падпольлі:
«Ну які тут можа быць „прасьвет“? Мы ўжо прызвычаіліся да гэтага стану і ня думаем, што нешта памяняецца, калі ня будзе нейкіх глябальных пераменаў ва ўладных структурах. Таму гэты стан мы лічым абсалютна нармальным у такой сытуацыі. Дый увогуле, напэўна, было б непрыстойна неяк паляпшаць свае ўмовы на фоне таго, што робіцца навокал».
Калісьці конкурс у Коласаўскі ліцэй быў параўнальны з самымі прэстыжнымі факультэтамі ВНУ, установа ў кароткі тэрмін стала флягманам перадунівэрсытэцкай адукацыі на беларускай мове. На пачатку 1990-х не бяз цяжкасьцяў, але ўдалося прыдбаць добры будынак на вуліцы Кірава. Цяпер там суд Цэнтральнага раёну Менску, празь які, па іроніі лёсу, прайшлі ў тым ліку і некаторыя былыя ліцэісты.
А калі пасьля фактычнага зьнішчэньня ліцэю перад выкладчыкамі паўстала пэрспэктыва апынуцца на вуліцы без гарантыяў працаўладкаваньня, было прынятае рашэньне не капітуляваць. Заняткі ў офісах партыяў і арганізацыяў, на найманых кватэрах і ў катэджах не адбілі ахвоты працягваць справу, пачатую на мяжы 1980–90-х.
Як адзначае спадар Колас, цешыць, што за 10 прамінулых гадоў цікавасьць да ліцэю ня толькі ня зьменшылася, а наадварот, мае ўстойлівую тэндэнцыю да росту. Многія выпускнікі паступілі і ўжо адвучыліся ў каледжах і ВНУ Армэніі, Босьніі і Герцагавіны, Вялікай Брытаніі, ЗША, Індыі, Італіі, Літвы, Нарвэгіі, Нідэрляндаў, Польшчы, Сынгапуру і г.д.:
«Так, што нас зьдзівіла і парадавала адначасова, гэта значна большая колькасьць ахвотных вучыцца ў ліцэі і ўвогуле прыкметна большая ўвага да нашай справы з боку самых розных людзей. У прынцыпе, мы набываем усё большую папулярнасьць — прычым ня проста як навучальная ўстанова, вабяць людзей самі па сабе пытаньні беларускай мовы, нашай гісторыі, тоеснасьці, гэтыя моманты зноў выклікаюць хвалю цікавасьці. Нас гэта, зразумела, радуе, бо выяўляецца ў колькасьці тых, хто жадае да нас паступіць, вучыцца па нашых праграмах. Хачу сказаць, што вельмі добрыя сёлета дзеці прыйшлі, так што ўсё добра».
Традыцыйна акліматызацыя ліцэйскіх навічкоў пачынаецца падчас выязной летняй сэсіі за межамі Беларусі. Прычым, як удакладняе Ўладзімер Колас, сёлета да традыцыйнага навучальна-экскурсійнага падарожжа ў Польшчу дадалася яшчэ і Ўкраіна:
«Летняя школа была надзвычай цікавая, вельмі насычаную праграму арганізавалі нашы калегі з Клюбу каталіцкай інтэлігенцыі. Як заўсёды, добрыя азнаямленчыя экскурсіі былі ў гістарычны музэй, у мастацкую галерэю, у музэй габрэйскай культуры, у каралеўскі палац. Таксама былі выбітныя сустрэчы: зь першай лэдзі Польшчы пані Камароўскай, жонкай прэзыдэнта Камароўскага, пасьля вузкім колам нават пабывалі на імпрэзе, дзе павіталіся з самім прэзыдэнтам. Таксама была сустрэча ў канцылярыі прэм’ера зь яе загадчыкам. І ўжо зусім нечаканым пунктам праграмы была вандроўка ў Львоў».
Спадар Колас не хавае, што нават спакойны Львоў выклікаў трывогу ў многіх бацькоў ліцэістаў. Аднак арганізатары запэўнілі, што бяруць на сябе ўсю адказнасьць за бясьпеку дзяцей і выкладчыкаў:
«Шчыра скажу: калі абмяркоўваліся пэрспэктывы такой вандроўкі, прынята гэта было далёка не без ваганьняў, многія бацькі баяліся выпраўляць дзяцей у краіну, дзе, як яны казалі, ідуць ваенныя дзеяньні. Кіраўніцтва ліцэю таксама да апошняга вагалася, але польскія сябры запэўнілі, што ў Львове ўсё спакойна, што яны самі ня раз туды наведваліся, што гарантуюць нам бясьпеку і калі сытуацыя раптам будзе мяняцца, безумоўна, такая паездка не адбудзецца. Паездка ўсё ж адбылася, і ўражаньні ад яе самыя лепшыя. Гэта цудоўная краіна, цудоўны народ, які кансалідаваўся ў барацьбе за адстойваньне сваёй незалежнасьці. Мы там не адчулі ніякай ксэнафобіі, ня бачылі ніякага экстрэмізму; людзі жадаюць спакойна жыць у сваёй дзяржаве, будаваць сваю будучыню. А тое, што мы там былі, гэта таксама сьведчаньне і нашай салідарнасьці ў справе нашых сяброў. Былі завязаныя цікавыя кантакты, якія, хочацца верыць, будуць працягвацца. Дзеці, зразумела, пераказалі свае ўражаньні бацькам, і гэта таксама важна, бо разбурае стэрэатыпы, якія будуюцца прапагандай нашага ўсходняга суседа».
Некалькі гадоў таму Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа здолеў часткова легалізавацца. Праўда, дзякуючы зусім не беларускім уладам, а польскім партнэрам — пры Гданьскай міжнароднай школе на дадатак да ангельскага аддзяленьня запрацавала беларускае. Дзякуючы гэтаму выпускнікі ліцэю маюць магчымасьць атрымаць дакумэнт аб адукацыі польскага ўзору, што дае права на паступленьне ў любую эўрапейскую ВНУ. У сваю чаргу, польскія дакумэнты аб адукацыі дазваляюць падавацца ў навучальныя ўстановы па ўсёй Беларусі.