2030 год. Зборная Беларусі гуляе з бразыльцамі. На цэнтральнай трыбуне перапоўненага менскага стадыёну “Дынама” сядзіць маленькі хлопчык. Зьдзіўленыя суседзі пачынаюць распытваць малога заўзятара:
— Дзіцятка, а колькі табе гадочкаў?
— Восем.
— А дзе ж ты ўзяў грошыкі на такі дарагі білет?
— Білет бацька купіў.
— А дзе ж сам твой бацька?
— Дома, білет шукае.
Што й казаць, любяць беларусы на футбол схадзіць. А яшчэ болей любяць патрапіць на стадыён на халяву. Прыйдзеш часам на менскі “Дынама” на гульню нашага чэмпіянату — мо зь якую тысячу гледачоў і нашкрабецца. Дый тое, зь міліцыянтамі разам. Але калі ўваход вольны зробяць — тысяч зь 10–15 назьбірацца можа. З жонкамі ды дзецьмі, зь дзяўчатамі ды сяброўкамі, зь семкамі ды цыгаркамі. І стары, і малады прыцягнуліся сюды.
Гляджу на іх ды сам узгадваю, як летась прашчаміўся без квітка на стадыён “Філіпс” у галяндзкім горадзе Эйндховэн. Прайшоў праз лазэрны кантроль, як нож скрозь масла. Пашкадаваў 20 эўра, а так мо беларусы і не прайгралі б тады зборнай Галяндыі.
Згадваючы тую сваю эйндховэнскую прыгоду, успамінаю і пра другі пасьля халявы, надзвычай важны для беларускага паходу на футбол, аспэкт — піва. Злаўчыўся я пранесьці на той матч зборных ажно чатыры банкі галяндзкага “Амстэлу”. На менскім стадыёне “Дынама” такія штукі не праходзяць. Хаця для беларуса, каторы хоча піва, ды ня толькі піва, няма нічога немагчымага.
Адны мае добрыя знаёмцы, футбольныя заўзятары, пранесьлі неяк на галоўную футбольную арэну краіны дзьве бутэлькі... не, ужо ня піва, а таго напою, каторы звычайна ідзе пасьля свайго хмяльнога таварыша — то бок гарэлкі, што таксама, як ні круці, зьяўляецца неад’емным атрыбутам нацыянальнага футболу. П’юць яе і заўзятары, і футбалісты, і трэнэры, і масажысты. Не ўжываюць беленькую хіба толькі сабакі, якія часам прахаджваюцца зь міліцыянтамі па стадыёне падчас гульні. Заўсёды ня мог зразумець: чаго яны там ходзяць? Няўжо труфэлі шукаюць?
Міліцыя — гэта яшчэ адзін кіт, на якім трымаецца традыцыйны беларускі паход на футбол. Безь міліцыі ў Беларусі няма футболу. Часам дзеля сьмеху бяруся падлічваць колькасьць міліцыянтаў на стадыёне, аднойчы атрымалася, што гледачоў аказалася менш за людзей у форме. Дый ня проста яны там боты зьбіваюць. Перад тым, як запусьціць цябе на стадыён, прамацаюць з галавы да ног: ці ж мо ты які хуліган ці дывэрсант ды ў цябе ў трусах мо танк які. А як маеш ты на шыі павязаны шалік, то міліцэйскі кампутар адразу вешае на цябе шыльдачку “Адмарозак” або “Фанат”, што, зрэшты, для іх стопрацэнтовыя сынонімы. І тады стаўленьне да цябе — адпаведнае.
Да прыкладу, на магілёўскім стадыёне “Спартак” менскім фанам нават забаранілі курыць, ня кажучы ўжо пра традыцыйную забарону выхаду ў прыбіральню ў перапынку. От стойце ды цярпіце, фулюганы. У памяці аднавілася карцінка з Кіева, калі на працягу гадзіны пасьля гульні нацыянальных зборных Украіны ды Беларусі на знакамітым “Олимпийском” “беркутаўцы” — тамтэйшы спэцназ — таксама нікога нікуды не выпускалі. Адзін хлапец папрасіў суседзяў па сэктары стаць шчыльней ды наюндзіў проста на сваю плястыкавую сядушку. Праўда, пасьля прыкрыў яе газэткай.
Газэткі, дарэчы, часам таксама ў вачох міліцыянтаў выглядаюць пагрозай парадку на стадыёне. Ва ўсялякім выпадку, на менскі “Лякаматыў” з газэткай мяне ўпарта не пушчалі. Не паложана.
Калісьці мэтанакіравана шукалі бел-чырвона-белыя сьцягі. Разьятрана іх адбіралі, не пускалі нават у майках ды шаліках гэткіх колеравых спалучэньняў. Я памятаю, як забралі мой першы бел-чырвона-белы сьцяг. Гэта было амаль адразу пасьля рэфэрэндуму ў 1995-м. Мы зь сябрам ішлі на знакаміты матч у Менску супраць галяндцаў. Вакол мае падлеткавае худое шыі быў павязаны сьцяг. Мяне спакойна спыніў таўсматы таварыш міліцыянэр, спакойна зьняў зь мяне сьцяг ды спакойна сказаў: “Забярэш пасьля гульні”. Спакойна прапусьціў міма вушэй усе мае пратэсты ды спакойна страціў да мяне ўсялякую цікавасьць. Тады менскі стадыён “Дынама” быў цалкам бела-чырвоны ды п’яніў пераможнай песьняй. Я нават не заўважыў, што майго сьцяга няма. Вакол былі толькі шчасьлівыя твары, вечаровае чэрвеньскае неба ды нашыя колеры. Было.
Як загаварылі пра сымболіку, то абавязкова пагаворым і пра бойкі, то бок каляфутбольную агрэсію — безь яе ў Беларусі, як і ва ўсім сьвеце, цяпер нікуды.
2000-ы год, польскі горад Лодзь, матч нацыянальных зборных Беларусі ды Польшчы. Некалькі соцень беларускіх заўзятараў з рознымі колеравымі гамамі — і чырвона-зялёнымі і бел-чырвона-белымі. Раптам за якіх дзесяць хвілінаў да пачатку гульні некалькі п’яных у дупу хлапцоў з фан-клюбу менскага “Дынама” пачалі зьдзіраць разьвешаныя на агароджы бел-чырвона-белыя сымболі. Адпаведная рэакцыя ў адказ — бойка кароткая, але палякі з суседніх сэктароў пасьпяваюць дасхочу нарагатацца ды напляскацца ў ладкі. Нешта падобнае можна было назіраць і крыху пазьней, у Кіеве, на ўжо прыгаданым матчы.
Апошнім часам, здаецца, крыху паразумнелі: з-за сьцягоў ужо ня б’юцца. Аднак выпаліць пэтардамі ды ракетніцамі добры кавалак футбольнага поля ў чэскім Тэпліцэ яшчэ могуць. Ды так выпаліць, што арбітар змушаны будзе перапыніць гульню ды счакаць, пакуль дым разьвеецца. А яшчэ кажуць, што тэмпэрамэнту беларусам не хапае!
На беларускіх стадыёнах, праўда, звычайна такія фінты не праходзяць: адна маленькая дымавушка — і азьвярэлыя твары АМОНу выбіваюць у фанаў усю ахвоту весяліцца далей.
Футбольныя фулюганы пачынаюць дамаўляцца па тэлефоне з варожай групоўкай на сустрэчу дзеля бойкі — прызначаецца так званая “стрэлка”. Абавязкова мусіць быць роўная колькасьць байцоў з абодвух бакоў — усё цывілізавана.
Вось, бадай, і атрымалася адмысловая страва пад назвай “Беларусы на футболе”. Крыху халявы, паўлітра гарэлкі ды скрыня піва, зьвяз міліцыянтаў ды колькі маладых людзей са шнарамі ды вялікімі кулакамі. Ага, ну і футбольны матч для фону. А на дэсэрт у выпуску спартыўных навінаў на радыё прагучыць звыклая фармулёўка: “Беларускія футбалісты зноў парадавалі заўзятараў. Гэтым разам — аўстрыйскіх...”
