Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Урокі маёй эміграцыі


Пару месяцаў таму мой сябра і зямляк зь Беласточчыны Ян Максімюк напісаў пра сваю 10-гадовую эміграцыю – “Выяжджаць ці не выяжджаць”. Я таксама хачу расказаць пра сваю 20-гадовую “доўгую дарогу дадому”.

Ян пісаў, што любая эміграцыя мае свае мінусы і плюсы. Ягонае матэрыяльнае становішча ў замежжы палепшылася, як і ў пераважнай большасьці эмігрантаў, але пры гэтым ён лічыць, што за ад'езд з Радзімы заўсёды прыходзіцца нечым расплаціцца, што “эміграцыя – ці то палітычная, ці эканамічная – заўсёды зьвязаная з духоўным і сацыяльным выкараненьнем як сваім, гэтак і сваіх дзяцей”.

Першая цана

Мая эміграцыя не была ні палітычнай, ні эканамічнай. Калі ў ліпені 88-га году я зьяжджаў у ЗША, ня ехаў туды дзеля заробку. Як сьвятар у Беластоку я зарабляў няблага і цягам 10-ці гадоў здолеў памяняць тры аўтамабілі. Не зьяжджаў я і з прычыны непрыманьня камунізму, бо я зь ім ніколі і не змагаўся. Ён быў для мяне ідэалягічны чужы, але проста абыякавы, ды і ў самым адыёзным, савецкім вырыянце ў Польшчы яго наагул ніколі не існавала, а да таго ж у канцы 80-х ён ужо канаў. Я проста уцёк ад свайго япіскапа з прычыны асабістага канфлікту зь ім, з прычыны празьмернай эксплюатацыі і адначасовага зьдзеку зь ягонага боку, ня маючы магчымасьці адвязацца ад яго па-добраму. Гэты быў акт роспачы. Я добра ведаў, што за гэтае непаслушэнства прыйдзецца заплаціць забаронай выконваньня сьвятарскіх абавязкаў ува ўсіх так званых “кананічных” цэрквах. Шчыра веруючы, аўтар некалькі падручнікаў для навучаньня рэлігіі, іканапісец, папулярны духаўнік моладзі і з рэпутацыяй добрага прапаведніка, у адзін момант я стаў для сваёй царквы дэзэртэрам ды рэнэгатам і застаюся ім да сёньняшняга дня. Вось тая была першая цана, якую прыйшлося заплаціць за сваю эміграцыю.

Пасьля была разлука з жонкаю і 10-гадоваю дачкою, якія далучыліся да мяне ў Чыкага толькі праз год. Сьвятарская служба ў беларускай царкве (якая, як і большасьць цэркваў у ЗША, не пераймалася аніякімі забаронамі і анафемамі з Польшчы) не давала задавальненьня. Вернікаў мала. Ня было да каго прамаўляць. Сьвятарская служба была непаўнавартасная, заробак сымбалічны. Дзеля ўтрыманьня прыходзілася цяжка і з пачуцьцём прыніжэньня працаваць на фабрыцы свайго ж парафіяніна. Жыльлё горшае, чым у Беластоку, і да таго ж у дрэнным, задрыпаным раёне. Расчараваньне жонкі, пачуцьцё адчужанасьці, дэградацыі і бяссэнсоўнасьці такога жыцьця, маё і ейнае (за выключэньнем дачкі) няўменьне асымілявацца ў чужое асяродзьдзе – гэта тая другая цана, якую прыйшлося заплаціць за сваю эміграцыю.

Думкі пра вяртаньне

Выратаваньнем стаў пераезд у 91-м у Мюнхэн і праца на беларускай "Свабодзе". Стала бліжэй да Беласточчыны, пачасьціліся кантакты са сваякамі і сябрамі. Палепшылася матэрыяльнае становішча. Журналісцкая праца, у прыватнасьці рэлігійныя перадачы, давала мне як чалавеку з літаратурнымі зацікаўленьнямі і пэўным досьведам задавальненьне і адчуваньне, што раблю нешта карыснае і пры тым для беларускай справы, якая была для мяне блізкай зь юнацтва, раблю тое, што люблю і ўмею рабіць. Аднак і жыцьцё ў Мюнхэне, паўсюль чуючы пагардлівае слова “auslender” (чужынец) не давала поўнага задавальненьня. Ужо тады я пачаў думаць, як бы купіць хату на Беласточчыне і вярнуцца дадому.

Яшчэ 13 з 20-ці гадоў эміграцыі я пражыў зь сям'ёю ў Празе. Праца тая ж, што і ў Мюнхэне, толькі больш актыўная і плённая, ва ўзорным калектыве таленавітых, адданаых сваёй журналісцкай прафэсіі і беларускай справе людзей. Прыгожы горад, адсутнасьць моўнага бар'еру і яшчэ бліжэй да Беласточчыны. У Празе мая дачка атрымала англамоўную вышэйшую адукацыю і выйшла замуж. Я зразумеў, што яна ўжо даўно не падзяляе маёй тугі за роднымі мясьцінамі. Яна можа жыць і адчуваць сябе аднолькава камфортна ў любой краіне, што, дарэчы, і адбылося, бо жыла ў Партугаліі, а цяпер жыве ды працуе ў Маямі (ЗША). Затое мы з жонкай далей лічылі, што нават цікавая праца ў прыязным асяродзьдзі і калектыве ды жыцьцё ў Празе ў нас часовыя, што ўсё ж нашае месца на Беласточчыне – з думкай аб чым і загадзя, восем гадоў таму, купілі там хату.

Ці варта было эміграваць?

Уладкоўваючыся “на сваім”, зноў зь цяжкасьцю прызвычайваемся да новых рэаліяў. Цягам 20-ці гадоў усё тут зьмянілася. Шмат хто нас ня памятае. Як пісаў Ясенін, “в стране своей я словно иностранец”. Нават кантакты са сваякамі і жменькай верных сяброў не такія і частыя. Усе занятыя, усе працуюць. Усе скардзяцца на дарагоўлю і малыя заробкі, прапанова відавочна первышае попыт, але вілаў і дарагіх аўтамабіляў безьліч, а традыцыйна бедная Беласточчына ўся выразна багацее. Мае некаторыя знаёмыя са сваімі бізнэсамі жывуць больш заможна, чым мы з жонкай, хаця і ніколі не выяжджалі на Захад. Проста Захад прыйшоў да іх. Зь немалым зьдзіўленьнем назіраю, што агрэсіўны капіталізм з багатымі супэрмаркетамі і назойлівымі рэклямамі адносна лёгка прыжыўся і ўпісаўся ў тутэйшы сялянскі мэнталітэт.

Такая была мая эміграцыя, а насамрэч “доўгая дарога дадому”. Цяпер, падсумоўваючы яе вынікі, неаднойчы думаю: “А можа і ня варта было нікуды зьяжджаць? Праўда, эміграцыя ўзбагаціла жыцьцё, задаволіла прагу пазнаньня сьвету і не была страчаным часам. Асабліва цёпла ўспамінаю працу на “Свабодзе”, але і з улікам гэтага, на падставе уласнага досьведу, за Янам Максімюком магу кожнаму параіць, што, перш чым зьехаць за мяжу, няхай ён добра падумае.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG