Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Ці вытрымае беларуская эканоміка стабільнасьць рубля?


Ілюстрацыйнае фота
Ілюстрацыйнае фота

Ці вытрымаюць беларускія ўлады курс на макраэканамічную стабільнасьць? Якія нэгатыўныя наступствы мае адсутнасьць дэвальвацыі? Ці можа пратрымацца стабільнасьць рубля без структурных рэформаў?

На гэтыя ды іншыя пытаньні ў перадачы Экспэртыза Свабоды адказваюць эканамісты Барыс Жаліба і Леў Марголін. Вядзе перадачу Віталь Цыганкоў.

Цыганкоў: 10 лютага, у пятніцу Аляксандар Лукашэнка правёў нараду на тэму эканамічнага разьвіцьця Беларусі. Абмяркоўвалася, ці заставацца ў рамках макраэканамічнай стабільнасьці ці пайсьці на друкаваньне грошай. Напярэдадні нарады ў прэсы прасачылася інфармацыя, што былы кіраўнік Нацбанку Пётар Пракаповіч напісаў Лукашэнку ліст пра неабходнасьць грашовай эмісіі.

Аднак Лукашэнка на гэтай нарадзе заявіў: «калі нехта разьлічвае на маштабную эмісію, то маё патрабаваньне абсалютна вядомае і сыходзіць з сутнасьці эканамічнага разьвіцьця апошніх галоў – пустых грошай друкаваць ня будзем». Ці сапраўды кіраўніцтву ўдасца вытрымаць курс на стабільнасьць рубля? З улікам таго, што ў гісторыі незалежнай Беларусі часьцей былі іншыя пэрыяды – вялікай інфляцыі і дэвальвацыі.

Жаліба: Тут я падзяляю пазыцыю Лукашэнкі. Уключаць друкарскі станок – гэта мы ўжо праходзілі. І ня толькі мы. І ў Расеі ёсьць прыхільнікі інфляцыйнага шляху разьвіцьця, напрыклад, акадэмік Глазьеў, які раіць Пуціну друкаваць грошы. Але як паказала жыцьцё, лішак грошай сапраўды ажыўляе прадпрыемствы, дае крэдыты – але гэта толькі кароткатэрміновы эфэкт.

Дастаткова ўзгадаць наш 2010 год, калі штучна паднялі заробак да 520 даляраў, але потым атрымалі валютны і фінансавы крызіс. Увогуле за пэрыяд з 2010 за 2017 году мы дэвальвавалі беларускі рубель прыблізна ў 7 разоў, гэта самая высокая дэвальвацыя на постсавецкай прасторы. Прытрымлівацца такога шляху вельмі небясьпечна. Менавіта з Пракаповічам усе гэтыя працэсы і зьвязаныя.

Барыс Жаліба
Барыс Жаліба

Цыганкоў: Але, відавочна, у Пракаповіча ёсьць свая лёгіка. Беларуская эканоміка даволі доўга жыла ва ўмовах эмісіі і дэвальвацыі, і неяк многія прадпрыемствы да гэтага звыкліся. Можа, у цяперашняй стабільнасьці ёсьць і свае нэгатыўныя наступствы?

Жаліба: Ёсьць такія наступствы – ВУП зьніжаецца, бо штучна не падштурхоўваецца, расьце беспрацоўе і гэтак далей. Але дзе шукаць выйсьце? Гэта ўсё даўно прапісана, праграма структурных рэформаў не лічу патрэбным паўтарацца. Тут трэба шукаць выйсьце, а не ўключаць друкарскі станок, то бок наступаць на тыя самыя граблі.

Марголін: Я думаю, гэта была ня першая спроба прыхільнікаў інфляцыйнага шляху і напампаваньня эканомікі таннымі грашыма. Думаю, і Пракаповіч ня сам па сабе выступаў, ён агучваў думку некаторай часткі ўраду і прамыслоўцаў. Яго выкарыстоўвалі як знакавую асобу, якую калісьці вельмі цаніў Лукашэнка і даў яму званьне Героя Беларусі.

Але на сёньня мне здаецца, што гэта пройдзены этап. Па-першае, на сёньня мы ня маем ужо такога падмацаваньня з боку Расеі, якую мелі ў канцы 90-х-пачатку нулявых. Па-другое, сёньня ўжо і чыноўнікі і большасьць насельніцтва разумеюць, што такая палітыка падобная да вавёркі ў коле. Мы друкуем грошы, яны трапляюць на прадпрыемствы, тыя выпускаюць мала каму патрэбную прадукцыю, выдаюць заробкі, людзі ідуць у крамы, – зноў інфляцыя, дэвальвацыя, пачынай спачатку. Заганнасьць такога кола большасьць ужо разумее.

Макраэканамічная стабільнасьць, якую ўдалося дасягнуць, прыводзіць да таго, што можа ўжо ў наступным годзе будуць такія стаўкі па крэдытах, што можна будзе імі карыстацца. І любое прадпрыемства будзе разьлічваць на такія крэдыты, а не на пустыя грошы, якія даюць паводле прынцыпу «хто гучней закрычыць».

Леў Марголін
Леў Марголін

Цыганкоў: Але гэтая ж макраэканамічная стабільнасьць у цяперашніх умовах адсутнасьці рэформаў выклікае спыненьне эканамічнага росту. Да чаго можа прывесьці гэтае спалучэньне стабільнасьці курсу і стагнацыі эканомікі?

Марголін: Тая фінансавая макраэканамічная стабільнасьць, якую ўдалося дасягнуць, гэта неабходная ўмова разьвіцьця эканомікі. Але ні ў якім разе не дастатковая. Гэта ўсё роўна як зрабіць добрыя дарогі ў краіне. Але калі па іх ніхто ня будзе езьдзіць, дык ніякага руху ня будзе. Так і тут, умовы створаныя, але далей трэба рэфармаваць эканоміку – прыцягваць інвэстыцыі, зачыняць прадпрыемствы, якія ня могуць самі існаваць без падтрымкі дзяржавы.

Таму і ідуць такія спробы, бо адчуваецца пэўная непасьлядоўнасьць. Таму хтосьці думае вярнуцца назад. Але я думаю, што гэта этап нават і Беларусь ужо прайшла.

Цыганкоў: Дапусьцім, улады ўтрымаюць стабільнасьць рубля. Але ці зробяць яны наступны крок – ці пойдуць на структурныя рэформы?

Віталь Цыганкоў
Віталь Цыганкоў

Жаліба: Хацеў бы спадзявацца. Але мяне насьцярожваюць словы Лукашэнкі на гэтай нарадзе, што трэба захаваць палітычную стабільнасьць, трэба сацыяльна абараняць насельніцтва і гэтак далей. Гэта знаёмыя словы, якія мы шмат разоў чулі на розных нарадах.

Марголін: Я лічу, што ўсе ўжо дасьпелі да рэформаў – і бізнэс, і чыноўнікі. І нават грамадзтва. Адзіны, хто да гэтага не дасьпеў – гэта Лукашэнка. Але я эканамічны аптыміст, і лічу, што раней ці пазьней абставіны прымусяць яго пайсьці на такія крокі.

Цыганкоў: А хіба няма тут пагрозы для цяперашняга палітычнага ладу?
Марголін: Гісторыя ведае шмат прыкладаў, калі рэформы ў эканоміцы рабіліся аўтарытарнымі кіраўнікамі альбо нават дыктатарамі. На мой погляд, гэта проста страх Лукашэнкі, нічым не падмацаваны. Мне падаецца, што жыцьцё прымусіць яго на гэтыя крокі.

  • 16x9 Image

    Віталь Цыганкоў

    Віталь Цыганкоў скончыў факультэт журналістыкі БДУ. Адзін з двух заснавальнікаў першага недзяржаўнага агенцтва навінаў БелаПАН. Працаваў ў газэтах «Звязда», быў карэспандэнтам у Беларусі расейскай «Независимой газеты», Associated Рress, аглядальнікам у газэце «Свабода». На беларускай Свабодзе ад 1994 году. Карэспандэнт расейскай Свабоды ў Беларусі.
     

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG