Лідэр руху салідарнасьці «Разам» Вячаслаў Сіўчык у перадачы «Інтэрвію тыдня» распавёў, чым можа быць карыснай для Беларусі палітычная эміграцыя, чаму беларусы ня цэняць пакутнікаў і чаму пасіўны байкот ня мае ніякага сэнсу.
«Супраць Беларусі вельмі шмат працуюць за мяжой»
— 15 верасьня вы вярнуліся ў Менск пасьля амаль пяці гадоў вымушанай эміграцыі ва Ўкраіне. Вы адразу заявілі, што будзеце працягваць займацца грамадзка-палітычнай дзейнасьцю. Што стала непасрэднай прычынай вашых уцёкаў зь Беларусі?
— Крымінальная справа пасьля Плошчы. Мяне спрабавалі ўзяць яшчэ 18 сьнежня першы раз. Потым, пасьля таго як я быў вядучым прэсавай канфэрэнцыі апазыцыі 20 сьнежня, 25 сьнежня супрацоўнікі КДБ прыйшлі на маю кватэру зь ператрусам. Таму я вымушаны быў у лютым часова зьехаць за мяжу.
— Цяпер ваша справа закрытая?
— Улады даўно дэкляравалі, што справа закрытая. Усе пра гэта казалі, нават сам Лукашэнка.
— Вячаслаў, вось адзін зь нядаўніх вяртанцаў — Алесь Міхалевіч — заявіў, што пакуль ня бачыць сябе ў сёньняшняй беларускай палітыцы. Вы лічыце, што ў сёньняшніх рэаліях вам знойдзецца свая ніша ў палітыцы?
— Я проста нічога не зьбіраюся мяняць. За мяжой, і ва Ўкраіне, і ў Польшчы і Чэхіі, я праводзіў акцыі, якія былі патрэбныя Беларусі. Тое самае буду рабіць і тут.
— Як са свайго досьведу вы можаце ацаніць неабходнасьць палітычнай эміграцыі для беларускай справы? Ці сапраўды людзі там, за межамі, могуць прынесьці шмат карыснага краіне — ці для Беларусі было б лепш, каб большасьць зь іх вярнуліся на радзіму?
— Кожны павінен сам адказваць на гэтае пытаньне. Але палітычная эміграцыя вельмі патрэбная сёньняшняй Беларусі. Людзі забыліся гісторыю — як трапіў у Расею Ленін, як прыехаў у Кубу Фідэль Кастра, дый нават прыклад Гарыбальдзі.
Трэба разумець, што супраць Беларусі вельмі шмат працуюць за мяжой. І каб мінімізаваць працу Лубянкі і спэцслужбаў Лукашэнкі, трэба актыўная беларуская дзейнасьць. На жаль, яе не хапае. Таму я проста заклікаў бы тых людзей, якія на эміграцыі, да больш актыўнай дзейнасьці — бо шмат гаворыцца няпраўды пра Беларусь менавіта з маскоўскай падачы.
— Калі не памыляюся, рух «Разам» шмат якія свае акцыі праводзіць асобна, без кааліцыяў зь іншымі апазыцыйнымі структурамі. Чым гэта можна патлумачыць? Вы не давяраеце «статуснай» апазыцыі?
— Рух салідарнасьці «Разам» у свой час уваходзіў ажно ў дзьве кааліцыі — у «Эўрапейскую кааліцыю» Статкевіча і быў адным з заснавальнікаў Беларускага незалежніцкага блёку. Мы проста даволі позна зьявіліся, у выніку Плошчы 2006 году, калі палітыкай у Беларусі ўжо было немагчыма займацца. Таму пры фармаваньні праграмных прынцыпаў мы ўзялі тое, што прымушае нас дзейнічаць, а не мірыцца з рэчаіснасьцю. Тры праграмныя мэты — барацьба з этнацыдам, падтрымка прадпрымальнікаў і вызваленьне палітвязьняў. Гэтыя мэты могуць быць цалкам рэалізаваныя нават ва ўмовах сёньняшняй дыктатуры. І цяперашняе вызваленьне палітвязьняў толькі падкрэсьлівае мае словы.
Унікальнасьць беларускай дыктатуры якраз ляжыць у першай нашай праграмнай мэце. Бо я ня ведаю іншых дыктатарскіх рэжымаў, якія б вынішчалі культуру і мову таго народу, якім яны кіруюць.
Я ня ведаю іншых дыктатарскіх рэжымаў, якія б вынішчалі культуру і мову таго народу, якім яны кіруюць
— У 1996 годзе пасьля Чарнобыльскага шляху вы сталі адным зь першых палітвязьняў у Беларусі, калі вы і Юры Хадыка былі арыштаваныя і трымалі галадоўкі 21 дзень. За гады сваёй палітычнай дзейнасьці вы паспрабавалі розныя варыянты барацьбы. Які зь іх на сёньня вы лічыце аптымальным для Беларусі?
— Толькі негвалтоўны супраціў. Бо трэба цудоўна разумець, што тыя глябальныя працэсы, якія ідуць сёньня ва Ўсходняй Эўропе, могуць прывесьці да таго, што ўся Беларусь можа стаць аб’ектам маніпуляцыяў. Ва Ўкраіне падчас «памаранчавай рэвалюцыі» я быў кіраўніком групы, мы ня толькі назіралі за працэсамі, мы ў іх удзельнічалі.
Тое, што сёньня адбываецца ва Ўкраіне, павінна стаць папярэджаньнем для Беларусі. Мы павінны выкарыстаць гэты месяц для таго, каб беларускае грамадзтва зразумела пагрозы і не дапусьціла паўтору 1994 году, калі ўсе праспалі Лукашэнку. Цяпер беларусы, на жаль, ня бачаць таго, што будзе літаральна празь месяц — а будуць вельмі кепскія падзеі.
«Гэта падкінулі аналітыкам, якія кажуць, што калі будзе Плошча, то будзе страшна, кроў і трупы»
— То бок вы былі ва Ўкраіне і кажаце, што Майдан — гэта ня наш варыянт?
— Не. Якраз усё ня так проста і прымітыўна. Гэта падкінулі аналітыкам, якія кажуць, што калі будзе Плошча, то будзе страшна, кроў і трупы. Насамрэч, калі ня будзе мірнага супраціву, то будуць рэпрэсіі, як у 30-я гады. І паколькі мы ня маем узброеных сілаў, то нічога, акрамя мірнага супраціву, нам ня дадзена. Мы мусім адстойваць свае правы і свабоды. І не даваць сьвету прымаць маніпуляцыі, што беларусы быццам бы самі вінаватыя, самі хочуць дыктатара і Расеі. Вось калі такая маніпуляцыя будзе зроблена, то будзе страшная катастрофа, якая можа панесьці тысячы жыцьцяў. Калі ня будзе вулічных пратэстаў, то менавіта па гэтым сцэнары нас і вядуць.
— У 1996 годзе вы і Хадыка былі першымі палітвязьнямі, і здавалася, што як толькі вы выйдзеце, вам гарантаваныя палітычныя перамогі. Але гэтага не адбылося, і потым тое самае мы назіралі ў выпадку з Казуліным, цяпер — са Статкевічам. Ці азначае гэта, што беларусы ня любяць пакутнікаў?
— Нашы людзі нармальна рэагуюць. Але не забывайце, што грамадзкія ўяўленьні фармуюцца тэлевізарам. Людзі зарабляюць на жыцьцё, і ня так шмат часу дадзена чалавеку, каб пра яго памяталі. А праз пакуты ў беларускіх турмах праходзяць усе.
— Я трошкі пра іншае, пра маральны выбар. Адзін палітык паводзіў сябе бескампрамісна. Вытрымаў, ні ў чым ня здрадзіў, выйшаў з турмы — і ня мае асабліва ніякіх палітычных дывідэндаў. Іншы рабіў сумнеўныя заявы, але пра гэта ўсё забылі, і цяпер ён, умоўна скажам, больш вядомы і папулярны, чым той, які сядзеў. Як гэтую дылему вырашаць беларускім палітыкам — ісьці на кампрамісы ці сьвядома выбіраць самаахвярнасьць і пакуты?
— Вядома, я нікога не заклікаю ісьці на пакуты — гэта было б занадта. Але трэба разумець вельмі простую рэч — калі хтосьці здаецца, ён вельмі моцна пагаршае жыцьцё чалавека ў суседняй камэры. Ён практычна расплочваецца тым, што атрымаў розныя магчымасьці, з тымі людзьмі, якія трымаюцца і якія адзіныя давалі ўсе гэтыя гады пэрспэктыву для беларускай нацыі.
«Пасіўны байкот ня мае ніякага сэнсу»
— Цяпер ідуць моцныя спрэчкі сярод тых апазыцыйных сілаў, якія вырашылі ня браць удзел у гэтых выбарах, наконт варыянту свайго няўдзелу. Ці проста пасіўны няўдзел, як прапаноўвае Ўладзімер Мацкевіч, непрыход на выбарчыя ўчасткі, ці розныя варыянты актыўнага пратэсту, пра што кажуць Мікола Статкевіч і Ўладзімер Някляеў?
— Пасіўны байкот ня мае ніякага сэнсу. Людзі ня ведаюць пра каруселі, якія ў Беларусі прымяняюцца здаўна. Толькі калі беларусы самі здолеюць падняць свой сьцяг, нарэшце прагучыць правільны лёзунг — «беларусы павінны жыць заможна». Пры сёньняшняй уладзе гэтага быць ня можа.
Самая галоўная небясьпека гэтага выбарчага фарсу — наяўнасьць нейкага пляну ў Уладзімера Пуціна наконт Беларусі. Таму я б заклікаў калегаў па апазыцыі падтрымаць нашу кампанію «Не — вайне». І заклікаю да таго, каб мы разам паспрабавалі спыніць гэтае казацтва, якое нечакана зьявілася ў Беларусі. Я вельмі баюся, што гэтыя кандыдаты, якія ўсе невыпадковыя, таксама выконваюць нейкія функцыі, якія вельмі кепска могуць скончыцца ў Беларусі.
