Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Што добрага ёсьць у Беларусі?


Ці патрэбныя нейкія практычныя перавагі «каб любіць Беларусь нашу мілую»? Ці павінная быць крытычнай любоў да сваёй айчыны? Ці можа быць нешта добрае ў дыктатарскай краіне?

Гэтыя пытаньні ў «Праскім акцэнце» абмяркоўваюць намесьнік галоўнага рэдактара газэты «Наша ніва» Зьміцер Панкавец, юрыстка Дарʼя Каткоўская і журналіст тэлеканалу «Белсат» Сяргей Пеляса. Вядзе перадачу Юры Дракахруст

За што любіць Беларусь?

Дракахруст: Зьміцер Панкавец апублікаваў у НН, дзе ён намесьнік рэдактара, невялічкі артыкул «Сем рэчаў, якія робяць Беларусь камфортнай для жыцьця краінай».

Да гэтых перавагаў Беларусі Зьміцер аднёс даступную мэдыцыну, высокі ўзровень бясьпекі, наяўнасьць сацыяльных ліфтаў, даступнасьць пітной вады, добрую інфраструктуру і танны транспарт, адносна малую колькасьць стыхійных бедзтваў і прыгажосьць людзей (зразумела ж, жанчын, але гэта асобная тэма).

Тэкст журналіста выклікаў палкую дыскусію ў Байнэце. Некаторыя яго апанэнты аспрэчвалі ўласна станоўчыя ацэнкі тых ці іншых сфэраў айчыннага жыцьця, іншыя — канцэптуальны падыход — што нешта ў дыктатарскай краіне можа быць добрае. Ці зь іншага боку — а ці патрэбныя нейкія практычныя перавагі, «каб любіць Беларусь нашу мілую», кажучы словамі клясыка?

Юры Дракахруст
Юры Дракахруст

Дарʼя, вы палемізавалі з тэкстам Панкаўца. А ў чым вашы пярэчаньні? У нечым канкрэтным, у тым, што ён ня мае рацыі ў гэтых сваіх 7 пунктах? Ці ў нечым іншым? Панкавец піша, што хоць нешта някепска прынамсі, а вы катэгарычна супраць?

Каткоўская: У мяне два накірункі пярэчаньняў.

Пачнём з другога. Я пачала палеміку напэўна не ўласна з Панкаўцом, а больш з працягам дыскусіі. Таму што ў Панкаўца не самы благі зачын, калі ён кажа, чаму камфортна жыць у Беларусі. Але вельмі хутка з гэтага «камфортна» скацілася да пытаньня «чаму мы любім Беларусь?».

я люблю Беларусь, але ў Беларусі мне некамфортна

І ўсе пачалі чытаць гэты артыкул як артыкул пра тое, за што мы любім Беларусь — таму што тут добрая мэдыцына, добрая вада і танны транспарт. Відавочна можна казаць, што ня надта добрая мэдыцына, ня надта добрая вада, але любім Беларусь наагул не за мэдыцыну і не за ваду.

Яшчэ быў такі накірунак дыскусіі, які мне вельмі не падабаецца, маўляў, калі табе ў Беларусі некамфортна, значыць, ты яе ня любіш. Вось з гэтым я дакладна нязгодная: я люблю Беларусь, але ў Беларусі мне некамфортна.

Ну і па канкрэтных пытаньнях я шмат у чым я не магу згадзіцца з тым, што напісаў аўтар у артыкуле. Зараз я не жыву ў Беларусі, але апошні год я жыла ў Сухараве і, напрыклад, у Сухараве вельмі дрэнная вада, яе немагчыма піць з-пад крана, я ня ведаю, дзе там аўтар напіўся добрай вады.

Наконт мэдыцыны таксама ў мяне вялікія заўвагі. Асабліва, напрыклад, таго, што тычыцца нараджэньня. Я б ніколі не хацела патрапіць у беларускую радзільню казаць, што гэта добрая мэдыцына — ну, у мяне нават язык не павернецца.

Сацыяльныя ліфты — з гэтым таксама кепска. Сацыяльныя ліфты — яны зьвязаныя з адукацыяй. Я лічу, што ў Беларусі вельмі дрэнная адукацыя, прычым ня столькі ў сэнсе ведаў — нейкія даюць і можа не такія дрэнныя, але ў сэнсе вельмі кепскай псыхалягічнай сытуацыі ў навучальных установах.

Дзеці прызвычайваюцца падпарадкоўвацца, ад іх гэтага патрабуюць, няма крытычнага мысьленьня, і вось гэта страшна.

І апошні аргумэнт — наконт прыгажосьці людзей — мяне ўвогуле пакрыўдзіў. Я жыла ў шмат якіх краінах і паўсюль людзі былі прыгожыя. І таму казаць, што вось тут людзі прыгожыя — гэта нездаровы аргумэнт. Хаця людзі ў Беларусі сапраўды прыгожыя. Хаця, зь іншага боку, калі вяртаесься ў Беларусь, ідзеш па Сухараве ранкам, то вось гэтыя, прабачце, прапітыя твары вельмі кідаюцца ў вочы, больш чым у Ізраілі ці ў Цэнтральнай Эўропе, дзе я зараз жыву.

Дракахруст: Сяргей, мы з вамі жывем ужо ня першы год за мяжой. Жывем у іншых умовах, чым тыя беларусы, якія засталіся, застаюцца на Бацькаўшчыне. У чым Вашы пярэчаньні тэксту Панкаўца? Вы ўзялі даволі чынны ўдзел у гэтай дыскусіі. Дык у чым не мае рацыю Панкавец?

Пеляса: У цэлым я лічу, што такі артыкул мае падставы, мае сэнс, зразумела, варта падкрэсьліваць тыя плюсы, тыя пазытывы, якія ёсьць у Беларусі, нягледзячы на той палітычны лад, які пануе там.

То бок я ня маю прэтэнзіяў да самога падыходу, але да формы і да зьместу можна мець прэтэнзіі. Да формы: мне здаецца, што гэты тэкст быў рэакцыяй на кліп, ролік, які зрабілі ў Польшчы, здаецца, беларус яго зрабіў, з падборкай пазытыўных фактаў пра Беларусь — толькі пазытыўных.

варта падкрэсьліваць тыя плюсы, якія ёсьць у Беларусі, нягледзячы на той палітычны лад, які пануе там

Мне здаецца, што Зьміцер падабраў пэўныя факты пад гатовую тэзу, у прыватнасьці, гісторыя з Франакам Вячоркам, зь яго дарагім лячэньнем у ЗША. Калі гэты матэрыял зрабіць больш грунтоўна, напрыклад, сабраць афіцыйныя зьвесткі па розных тэмах і атрымаць камэнтары экспэртаў, то, напэўна, не было б такога рэзанансу. Але не было б і гэтай размовы.

Што тычыцца канкрэтных пунктаў: мне больш за ўсё кінуліся ў вочы пункты, зьвязаныя з мэдыцынай і з сацыяльнымі ліфтамі. Чаму з мэдыцынай? Таму што кожны, хто сурʼёзна сутыкнецца зь беларускай мэдыцынай, напрыклад, ляжа ў шпіталь, пабачыць, як гэта ўсе выглядае ўнутры.

Зразумела, ёсьць цудоўная праца амаль што гераічных нашых лекараў і ўвогуле мэдычнага пэрсаналу, але стан, у якім знаходзіцца наша мэдыцына, ён фатальны — вельмі нізкія заробкі, я ўжо не кажу пра карупцыю, патрэбу даваць там нейкія бутэлькі, хабар і гэтак далей, шукаць знаёмствы. Гэта далёка ад цывілізаванага стандарту мэдыцыны.

Што тычыцца сацыяльных ліфтаў, у артыкуле быў прыведзены прыклад Лукашэнкі. І гэта найлепшы прыклад? Ёсьць, напэўна, добрыя прыклады сацыяльных ліфтаў, якія працуюць, але мы ведаем пра тое, што ўлада беларуская досыць гермэтычная, ёсьць пэўная клянавасьць, асабліва ў рэгіёнах, вельмі цяжка трапіць нават на самы ніжэйшы ўзровень улады.

Сяргей Пеляса
Сяргей Пеляса

Чаму? Ну, напэўна, таму, што ў Беларусі дыктатура: няма дэмакратычных выбараў, адсутнічае самакіраваньне, нават дэпутатаў гарадзкога савету. Стаць дэпутатам нават мясцовага савету чалавеку зь іншымі поглядамі, які не мае сувязяў зь мясцовымі ўладамі, практычна немагчыма.

Але я згодны з тым, што ў Беларусі чыстая вада і добрая досыць сыстэма транспарту — тут пярэчаньняў з майго боку няма.

Дракахруст: Зьміцер, вам слова адказаць на крытыку і з боку Дар’і, і з боку Сяргея, і з боку шматлікіх іншых крытыкаў, якія таксама абмяркоўвалі ваш артыкул. Якія вузлавыя аргумэнты супраць вас вы самі б вылучылі? І як бы ім запярэчылі?

Панкавец: Ну напачатку — маленькае ўдакладненьне да словаў Дарʼі. Пра добрую адукацыю ў мяне не было напісана нічога і дзе Дар’я ўбачыла, што я напісаў пра добрую адукацыю? Я таксама схіляюся да той думкі, што адукацыя ў Беларусі вельмі слабая.

Мне хацелася б закрануць трошкі іншыя аспэкты усёй гэтай дыскусіі. Я пісаў пра свой прыватны досьвед, гэта досьвед мяне як чалавека, публікацыя выйшла ў рубрыцы «Меркаваньне», а не ў рубрыцы «Грамадзтва», «Краіна» ці штосьці іншае.

сёньняшняя Беларусь выглядае ня тое, што надта прывабнай, але на ўзроўні сваіх суседзяў

У адказ пасыпаліся абвінавачваньні, часам нават абразы. Мне не падабаецца, што дыскусія выйшла ў такое рэчышча, што з пытаньня «што ў Беларусі добра» яна ператварылася ў «што ў Беларусі кепска». І ўсе як адзін мае апанэнты кажуць пра кепскае-кепскае-кепскае. Я так і не ўбачыў ні ў каго нейкага канцэптуальнага адказу, маўляў, вось канкрэтна Панкавец напісаў лухту, а насамрэч у нас добрае тое, тое і тое.

Зьміцер Панкавец
Зьміцер Панкавец

Дайце, калі ласка, вашы 7 пунктаў таго, што ў Беларусі добра. І ніводнага такога тэксту няма. Я цудоўна ведаю тыя адмоўныя бакі, якія існуюць у нашай краіне, давайце я раскажу вам пра сваю маму, якая працуе за 180 даляраў, ці пра тое, як сьпіваюцца людзі ў маёй роднай вёсцы. Лёгка магу расказаць, але пытаньне было пастаўленае «што ў Беларусі добрага» і яно вельмі рэдка ставіцца і фактычна не ўзьнікае.

Мне здаецца, што сёньняшняя Беларусь выглядае ня тое, што надта прывабнай, але на ўзроўні сваіх суседзяў. Апроч, натуральна, Польшчы, якая далёка наперад адышла ад Беларусі. Але зь іншымі суседзямі параўнаньне можа і на карысьць Беларусі.

Мне ў аргумэнтах апанэнтаў не хапала нейкай стваральнасьці. Ну і, можна сказаць, любові. Усё гаварылася празь нейкую прызму кепскага, чорнага, нядобрага. Я апошнім часам часта кажу — якім файным стаў Менск за апошнія 10 гадоў, якія тут зьмены адбываюцца. А мне адказваюць — гэта ўсё муляжы. А можа муляжы не вакол нас, а ўнутры кагосьці з нас?

Што можа быць добрае пры дыктатуры?

Дракахруст: Зьміцер, прыгадваецца расейскі клясык Някрасаў, яго радкі «То сердце не научится любить, которое устало ненавидеть». Вашае сэрца стамілася ненавідзець? А можа дарма? Вы забыліся пра дыктатуру, пра галечу, пра зьдзекі з людзей? А вы нібыта ў «Советской Белоруссии» працуеце — ўсё ў нас добра. Што скажаце ў сваю абарону на такі аргумэнт?

Панкавец: Абараняцца — гэта слабая пазыцыя. Але як я магу быць быццам за дыктатуру, калі я тут у Беларусі сядзеў на сутках, калі мяне забірала міліцыя, калі пасьля Плошчы 2010 году мае мама і сястра сядзелі ў турме на сутках, калі былі ператрусы ў рэдакцыі «Нашай Нівы» — прыходзілі і забіралі ўсю тэхніку? Маці год пасьля зьняволеньня не магла знайсьці працу.

давайце і не ачарняць нашу краіну

Цікава — у маіх апанэнтаў ва ўсіх ёсьць такія нагоды казаць, што яны сапраўды з гэтай дыктатурай сутыкнуліся так, як я?

Тут не павінна сэрца залівацца нянавісьцю, бо гэтая сіла разбуральная, неканструктыўная. Я пагаджуся са сваімі апанэнтамі, што трэба глядзець на Беларусь без ружовых акуляраў. Трэба. Але давайце і не ачарняць нашу краіну. Тая ж мэдыцына, Дар’я расказвае, якая ў нас кепская мэдыцына, але я хачу спытаць у яе — у вас ёсьць знаёмыя мэдыкі?

Каткоўская: Так, мала таго, мая праца была зьвязаная з мэдыцынай у Беларусі.

Панкавец: Яны — кепскія спэцыялісты?

Каткоўская: Яны — добрыя спэцыялісты.

Панкавец: І спытай у любога беларуса пра ягоных знаёмых мэдыкаў — любы скажа, што яго знаёмыя мэдыкі — добрыя спэцыялісты.

Каткоўская: Я магу пра незнаёмых мэдыкаў сказаць, што яны ня вельмі добрыя спэцыялісты.

Панкавец: Ну, у любога спытайце — ці добрыя ў Беларусі мэдыкі? Яны скажуць, што іх знаёмыя мэдыкі — добрыя, што яны робяць усё, што магчыма, робяць у тых умовах, якія ёсьць, робяць выдатныя рэчы.

Каткоўская: Вось я захварэла ў Беларусі, мне патрэбны эндакрыноляг, я не іду ў лякарню, я шукаю тэлефон знаёмага мэдыка, добрага мэдыка. Калі я ў Ізраілі захварэла, то я іду ў лякарню і іду да любога мэдыка.

любіць — гэта бачыць цалкам, прымаць такой, якая ёсьць, а не рабіць нейкую цукерку

Вось у гэтым і розьніца, што там я не пачынаю шукаць знаёмага мэдыка, які будзе ставіцца да мяне добра, пра якога мне мая сяброўка сказала, што ён добры, што ён працуе ў добрым цэнтры, што там ёсьць патрэбнае абсталяваньне.

Панкавец: Дар’я, Вы блытаеце гарачае і мяккае, я кажу, што вашыя знаёмыя мэдыкі — добрыя спэцыялісты.

Каткоўская: Гэта маніпуляцыя, Зьміцер. Я ня мэдык, каб ацаніць якасьць мэдыкаў. Яны добрыя людзі«.

Дракахруст: У мяне таксама ёсьць досьвед жыцьця за мяжой Беларусі. Дык вось я, па сваім досьведзе ў Чэхіі, ня ўпэўнены, што лепшы такі фармальны падыход, пра які вы, Дарʼя, кажаце: ты ідзеш да любога лекара і ён цябе добра лечыць. Так далёка не заўсёды. У Чэхіі, прынамсі. І наш беларускі «блатны» спосаб, калі ты знаходзіш добрага чалавека і ён цябе лечыць — мне асабіста больш па душы.

Каткоўская: Але добраму чалавеку альбо плацяць у капэрце альбо цукеркі носяць.

Панкавец: Гэта прыклад таго, што гэтая сыстэма, у тым ліку і мэдычная, у маім разуменьні добрая не дзякуючы рэжыму, а як раз насуперак. Сяргей правільна сказаў, што гэтыя людзі вымушаны працаваць за вельмі-вельмі малыя грошы. Але разам з тым, я яшчэ раз паўтараю, яны робяць вельмі карысную і якасную працу.

І адначасова адказваючы на вашае, Юры, папярэдняе пытаньне, мне вельмі прыемна, што шмат людзей, якія жывуць у Беларусі, якіх немагчыма абвінаваціць у калябарацыі з рэжымам, салідарызаваліся з маім тэкстам. У Беларусі можна жыць і можна нават не пакутаваць. У нас ёсьць адна краіна, у нас няма выбару.

Дракахруст: Дар’я, ці можна сказаць, што стрыжань аргумэнтаў супраць Зьмітра, іх агульны назоўнік — як ты можаш нешта хваліць, калі ў нас дыктатура? Я думаю, што ў 1991-1993 гадах у Беларусі наўрад ці вал крытыкі абрынуўся б на нейкага журналіста, які напісаў бы, што ў нас у прынцыпе някепска ці шмат што някепска. Не было тады ў Беларусі зямнога раю і жыцьцё было, хутчэй за ўсе, горшым, чым зараз, шмат у чым, заробкі былі прынамсі меншымі. Ці можна сказаць, што стрыжань гэтай крытыкі — ў тым, што Зьміцер забыў, што ў Беларусі дыктатура?

Каткоўская: Не, мне так не падаецца. Я прачытала шмат тэкстаў у межах гэтай дыскусіі. І не пагаджуся з вашым меркаваньнем. Тое, што мне падалося галоўным у крытыцы — любіць не значыць падманвацца. Калі ты нешта любіш, то скажы, што ёсьць плюсы, што ў мэдыцыне шмат добрага, але і шмат кепскага.

То бок любіць — гэта бачыць цалкам, прымаць такой, якая ёсьць, а не рабіць нейкую цукерку, якой насамрэч не існуе. Шмат было жартаў пра тое, што «я хачу жыць у такой Беларусі, у якой жыве Панкавец» па аналёгіі з анэкдотам «хачу жыць у той Беларусі, якую паказвае БТ».

Мяркую, што калі б Зьміцер у сваім сьпісе не прыгадаў мэдыцыну, то крытыкі было б значна менш. Таму што ён зачапіў за хваравітыя кропкі. Я мяркую, што гэта ў любой краіне балючае пытаньне, што ні ў якай краіне людзі ня скажуць, што ў іх добрая мэдычная сыстэма. Вось з расповеду Франака Вячоркі вынікае, што і ў ЗША ў гэтай сфэры ёсьць праблемы.

Я ведаю, што і ў Ізраілі ёсьць свае хібы мэдычнай сыстэмы таксама. Таму нельга казаць так аднабока, маўляў, у нас выдатна, а тыя, хто ня згодныя, проста ня любяць Беларусь.

Дар'я Альпэрн-Каткоўская
Дар'я Альпэрн-Каткоўская

А пра дыктатуру бачыла вельмі мала меркаваньняў, значна больш бачыла крытыкі канструктыўнай — што журналіст мусіць напісаць погляд з розных бакоў. Я бачу, што былі пытаньні да журналісцкай працы, што яна была вельмі аднабокая і рэакцыя на крытыку — таксама аднабокая.

Дракахруст: Сяргей, вы можаце параўноўваць беларускі досьвед з польскім. У нечым лепшым. Але з чаго вынікае, што нават у выпадку кардынальных палітычных зьменаў беларусаў чакае досьвед польскі? А ня рускі? Ці малдаўскі? Ці досьвед Банглядэшу?

Можна прыгадаць наш уласны досьвед гістарычны, калі 1991 годзе скончыўся Савецкі Саюз і здавалася, што пачнецца «неба ў дыямэнтах». Ну а пачалося тое, што ёсьць. І з чаго вынікае, што ня будзе дыктатуры, скажам, і мэдыцына і адукацыя расквітнеюць?

Пеляса: Неабавязкова так будзе. Мы бачым на прыкладзе Польшчы, што праз 28 гадоў пасьля «круглага стала» і шматлікіх рэформаў праблемы аховы здароўя і адукацыі застаюцца аднымі з асноўных у Польшчы.

Да гэтага моманту палякі не вырашылі праблему мэдычных страховак да канца, гэта ня вельмі добрая функцыянуючая сыстэма. Што тычыцца адукацыі, то ў дадзены момант у Польшчы ідзе велізарная дыскусія пра тое, ці трэба ліквідаваць сыстэму гімназіяў, гэта такія школы другога ўзроўню: ёсьць пачатковыя, потым гімназія, а потым ліцэй — трохузроўневая сыстэма. Шмат хто «за», шмат хто «супраць», бо кожная рэформа выклікае велізарныя страты, звальненьні і так далей.

Я думаю, што Беларусь ня можа пайсьці, нават як бы мы не хацелі, шляхам Польшчы ці Літвы па простай прычыне, што ўжо прайшло амаль 30 гадоў з пачатку рэформаў у Польшчы, ужо ёсьць велізарны досьвед памылак, плюсаў і мінусаў гэтых рэформаў. Ёсьць пэўныя моманты, якія ў палякаў трэба проста запазычыць, а гэта — дэцэнтралізацыя ўлады, самакіраваньне, калі людзі самі выбіраюць, хто імі будзе кіраваць, зьмяняльнасьць улады, моцны парлямэнтарызм. Гэта тое, што варта пазычыць.

Але напэўна ў нас няма ані шансаў, ані падставаў для таго, каб ісьці польскім шляхам асабліва ўсьляпую, бо гэты шлях Польшча прайшла індывідуальна, а мы знаходзімся крыху ў іншай пазыцыі. Я думаю, што Беларусь будзе нават пасьля зьмены ўлады — такой ці іншай — ісьці больш эвалюцыйным шляхам, не такім рэвалюцыйным, як Польшча.

З-за чаго беларусы спрачаюцца?

Дракахруст: Калегі, мне цікавая вашая рэфлексія наконт самой дыскусіі, якая разгарэлася вакол тэксту Панкаўца. Ну напісаў чалавек, што нешта ў Беларусі ну ўжо ня самае жахлівае і бязладнае ў сьвеце. Чаму вы на гэта адрэагавалі гэтак эмацыйна? Чаму публіка так адрэагавала? У што патрапіў Панкавец?

Пеляса: Па-першае, я лічу, што такія матэрыялы патрэбныя, каб падкрэсьліваць пазытыўныя моманты ў Беларусі, бо яны відавочна ёсьць. І іх нават ня столькі, колькі пералічыў калега Зьміцер — іх больш. Але мне здаецца, праблема была ў тым, якія ацэнкі былі пастаўленыя і якім чынам.

Плюс у тым, што разгарэлася дыскусія, бо ў дыскусіі заўсёды можна дайсьці да нейкіх высноваў, падсумаваць гэту сытуацыю, але мінус, што пачаўся такі непрыемны падзел беларусаў. Падзяліліся нават не на дзьве групы — тых, хто жыве ў Беларусі, і тых, хто жыве за мяжой, а нават тыя, хто жыве ў Беларусі, таксама падзяліліся.

Мы павінны ўсьведамляць, што кожная такая публікацыя — гэта велізарная адказнасьць, што яна можа выклікаць ня толькі дыскусію, якая вельмі цікаўная, пазытыўная, але і такі падзел.

Дракахруст: Дар’я, а які ў Вас погляд? Чаму гэтая публікацыя выклікала такую рэакцыю? Можа насамрэч гэта рэакцыя не на тое, насамрэч людзі спрачаліся зь нечым, што яны ў гэтай публікацыі ўбачылі, магчыма нейкія важныя для іх рэчы, якія наўпрост не аказаліся зьвязаныя з публікацыяй, што публікацыя выступіла проста як дэтанатар чагосьці іншага, спрэчкі пра штосьці іншае?

Каткоўская: Я думаю, што яна каталізавала спрэчкі, развагі па вострых пытаньнях кшталту мэдыцыны і нехта адказваў на гэта. Шмат хто рэагаваў на тэзу, якую ўбачыў — «я люблю Беларусь вось так, а калі вы не так, то значыць вы яе ня любіце». Зьміцер гэтага не хацеў сказаць, але так яго пачулі многія.

Я больш адчуваю Беларусь, калі я зь яе зьяжджаю, бо больш па ёй сумую.

Я думаю зачапіла ўсіх таму, што мы ўсе любім Беларусь, але мы ўсе любім яе па-рознаму, бачым па-рознаму, жывем у розных месцах, хто зьяжджае зь Беларусі, хто вяртаецца, але гэта балюча, балюча любіць нешта, што ня вельмі адпавядае тваім чаканьням.

І можна тады пачынаць трошкі падманвацца, напрыклад, у сваёй сьвядомасьці паляпшаць гэтую рэальнасьць, адзначаць 7 клёвых рэчаў, якія я люблю, неадназначна, канешне, 7 клёвых.

Вось гэтае пытаньне любові да Радзімы, хто як яе разумее — мне падалося, што дыскусія атрымалася менавіта пра гэта. І таму вельмі шмат беларусаў замежных у гэта ўцягнуліся, бо ў іх любоў да Беларусі больш вострая. Я больш адчуваю Беларусь, калі я зь яе зьяжджаю, бо больш па ёй сумую.

Дракахруст: Зьміцер, у што вы патрапілі? А можа памыліліся? Я нядаўна рабіў перадачу як раз пра беларускі халівары, беларускія «канапныя войны», у мяне там удзельнічалі вядомыя людзі ў мэдыйнай сфэры — Марына Золатава і Віктар Малішэўскі. І я задаў ім пытаньне — вы часта прагназавалі дакладна, ці выкліча тая ці іншая тэма выбух жарсьцяў, спрэчак?

І яны мне адказалі, можа не зусім шчыра — не. Невядома, што выбухне. Вы чакалі, што ваш тэкст выбухне?

Панкавец: Натуральна чакаў, што выбухне. Я тут крывіць душой ня буду, але не чакаў, што настолькі моцна. Пару гадоў таму «Наша Ніва» друкавала тэкст «9 фактаў чаму Беларусь некамфортная краіна для жыцьця». І тады я ня чуў ад Дар’і абвінавачваньняў, што гэта аднабокая праца, што так нельга рабіць, што трэба з двух бакоў паказваць.

Гэты артыкул нікім не быў заўважаны проста. А тут відаць самая пастаноўка пытаньня многімі ўспрымалася як нейкае блюзьнерства, што нельга казаць пра добрае ў краіне, пакуль тут «крывавы рэжым».

азвольце таксама і нам любіць Беларусь, тым, хто жыве ўнутры, у ёй

У што яшчэ я патрапіў і чаго абсалютна не чакаў — гэта ў нечакана для мяне ўскрыты пласт эміграцыі. Ніякага «наезду» на эміграцыю ў маім тэксьце не было. І мне вельмі дзіўна чытаць пасты людзей, якія жывуць па-за Беларусьсю і пачынаюць апраўдвацца, чаму яны не жывуць у Беларусі.

Я паважаю права людзей на самавызначэньне, на месца, дзе яны могуць жыць, і ніякіх пытаньняў не ўзьнікае. Але прабачце, дазвольце таксама і нам любіць Беларусь, тым, хто жыве ўнутры, у ёй.

А то мне даводзіцца тлумачыцца, чаму мне падабаецца Беларусь. Трошкі дзіўна сама пастаноўка пытаньня.

І апошняе, мне прыгадалася кніга вугорскага нобэлеўскага ляўрэата Імрэ Кертэса «Страчаны лес». Гэта такі паўбіяграфічны раман і галоўны герой, як і сам Кертэс, прайшоў праз канцлягеры Асьвенцым і Бухэнвальд. І ў канцы, калі ён вяртаецца ў Будапэшт, ён сустракаецца з журналістам і журналіст просіць яго расказаць пра жахі канцлягераў. Але герой кнігі адказвае, што ня будзе расказваць пра жахі, а толькі пра добрае, што было ў тым часе. І мне здаецца, што такога Імрэ Кертэса ў сёньняшняй Беларусі многія б не зразумелі.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG