Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Андрэй Мельнікаў: Мая функцыя — закідваць песьні ў народ


Андрэй Мельнікаў. Выступ на ўгодках Аршанскай бітвы. Аграсядзіба «Гасьціна» пад Лідай, 2016 год
Андрэй Мельнікаў. Выступ на ўгодках Аршанскай бітвы. Аграсядзіба «Гасьціна» пад Лідай, 2016 год

Апошнім часам ён выступае пераважна ў лесе, дзе канцэрты не рэглямэнтуюцца ідэалягічнымі аддзеламі. Ён вандруе па краіне ад Гомеля, у якім прапісаны, да Талькі пад Асіповічамі, дзе штогод ладзіцца лясны Талькаўскі фэст і дзе на нядаўніх выбарах быў у адной камандзе са Сьвятланай Алексіевіч. Госьцем перадачы — аўтар і выканаўца Андрэй Мельнікаў.

— Андрэй, выступаючы на нядаўнім фэсьце пад Лідай, прысьвечаным угодкам Аршанскай бітвы, ты сказаў, што найчасьцей сьпяваеш у лесе. Ты сапраўды даеш нейкія лясныя канцэрты?

— Так. Людзі, якія мяне запрашаюць і слухаюць, — мае даўнія знаёмцы і сябры, якія прыкладна па тых жа прычынах, што і я, ня могуць выкарыстоўваць афіцыйныя пляцоўкі ў гарадах і мястэчках. У лесе ладзяцца розныя летнікі, асеньнікі. Пад Лідай быў таксама такі асеньнік, умовы там вулічныя — вадаём побач, поле. Цяпер вось яшчэ ў чым парадокс: нядаўна была перадвыбарная кампанія, я быў у камандзе былой настаўніцы з Талькі Натальлі Ільлініч, дык сустрэчы адбываліся ў вялізных залях, але там не было людзей. Народ абсалютна лягічна палічыў, паколькі выбараў няма, то няма сэнсу хадзіць на перадвыбарчыя сустрэчы. Скажам, у Старых Дарогах — вельмі клясная заля, добрая акустыка, рэкамэндую ўсім. Але ці пусьцяць нас туды да чарговай выбарнай кампаніі?

Андрэй Мельнікаў з удзельнікамі Талькаўскага фэсту. 2013 год
Андрэй Мельнікаў з удзельнікамі Талькаўскага фэсту. 2013 год

— А чаму ты вырашыў падтрымаць Натальлю Ільлініч?

— З Натальляй мы знаёмыя даўно — з 2003 году штовосень ладзім Талькаўскі фэст. Яна проста патэлефанавала і сказала, што я патрэбны. А там былі ўсе такія напалоханыя, што калі я зьяўляўся на некалькі хвілінаў на ўчастку, то проста ня ведалі, што рабіць. Можа, яны палохаліся яшчэ і ад таго, што ў нашу каманду з 11 чалавек уваходзіла Сьвятлана Алексіевіч? Мабыць, думалі, што яна сама будзе паўсюль езьдзіць і выступаць.

— А як у вашай камандзе апынулася нобэлеўская ляўрэатка?

Першай прыйшла на дапамогу і найбольш дапамагала якраз Сьвятлана Алексіевіч.

— Калі пасьля Плошчы 2010 году на Натальлю пасыпаліся санкцыі і артыкул пра пра яе надрукавала «Народная воля», то яе пазбавілі працы, і яна засталася бяз сродкаў на жыцьцё. І першай прыйшла на дапамогу і найбольш дапамагала якраз Сьвятлана Алексіевіч. Між імі завязаліся зносіны. У іх, вядома ж, розны жыцьцёвы досьвед, але абедзьве жанчыны, скажам так, буйнакалібэрныя. Пра творчасьць Алексіевіч ведае ўвесь сьвет. Але калі ўзяць кнігу Натальлі Ільлініч «Талька і навакольле» — гэта выдатнае краязнаўчае дасьледаваньне, праца сапраўднага гісторыка. Да таго ж, Натальля вельмі сьмелая жанчына. Гэта выклікае велічэзную павагу.

— Многія ведаюць тваю песьню «Гэта мы!»: «Калі нехта скажа — бывай, / гэта яшчэ ня значыць канец. / І хаця ў канвульсіях Край, / рана канстатаваць сьмерць». Песьні гэтай, калі не памыляюся, гадоў дваццаць. А ў якім стане гэты самы Край сёньня?

Сучасная Беларусь апанаваная лукашызмам больш, чым у 90-я гады.

— На жаль, у тым самым стане — у канвульсіях. Калі я ўпершыню выканаў гэтую песьню на сцэне Дому літаратара ў 1995 годзе, адзін нябедны мастак, цяпер ужо нябожчык, нават прылюдна паабяцаў мне за яе катэдж, так яна яго зачапіла... Сучасная Беларусь апанаваная лукашызмам больш, чым у 90-я гады. Тады Валер Булгакаў напісаў у «Аrche», што Беларусь — гэта такі калектыўны Лукашэнка. Цяпер гэта яшчэ больш выразна відаць. У нас лічыцца нармальным «стукаць» на чалавека, лічыць яго правакатарам, ворагам. Чалавека судзяць, садзяць у турму, хоць потым высьвятляецца, што ён невінаваты. У сярэдзіне 90-х такога ўсё ж не было.

Андрэй Мельнікаў
Андрэй Мельнікаў

— Даволі блізка ад твайго Гомеля, адразу за мяжой, неўзабаве будуць дысьлякавацца некалькі расейскіх дывізіяў. Па тваіх адчуваньнях, ці магчымая Гомельская народная рэспубліка — на ўзор ДНР ва Ўкраіне?

У Беларусі нават большыя маштабы анэксіі могуць быць, чым ва Ўкраіне.

— Па маіх суб’ектыўных адчуваньнях, у Беларусі нават большыя маштабы анэксіі могуць быць, чым ва Ўкраіне. Прафэсар Акулаў у свой час пісаў, што толькі 18% Беларусі належыць Захаду, астатняя частка належыць Усходу. Мяне непакоіць, як сёньня некаторыя дзеячы, якія могуць выдаваць сябе прыхільнікамі беларусаў, падстрахоўваюцца. І гэта асабліва было відаць падчас выбарчай кампаніі. Скажам, хтосьці выдаў каляндарык са словамі «За единое Отечество!», хтосьці выдаліў мяне зь сяброў у фэйсбуку. Дужа актывізаваліся праваслаўныя сьвятары. Такім чынам, закідваюцца такія абярэгі на карысьць «русского мира», якія ў выпадку чаго можна будзе прад’явіць, маўляў, мы на вас працавалі. Мяне гэта непакоіць. Хоць, калі разважаць лягічна, навошта Расеі праводзіць тую анэксію, навошта дзейнічаць як у Данбасе. Ёй гэта непатрэбна, ёсьць іншыя спосабы, каб авалодаць нашымі тэрыторыямі.

— А што патрэбна, каб спыніць імпэрскія памкненьні Расеі?

Прадстаўнікі ўладнай эліты адданыя Лукашэнку, але пры гэтым яны ўсё ж беларускія патрыёты.

— Яднаньне. Людзям неабходна яднацца. У 1989 годзе, калі мы ішлі на выбары, калі БНФ пра сябе моцна заявіў, мы ладзілі ў Воршы мітынгі пад абодвума сьцягамі — бел-чырвона-белым і бээсэсэраўскім. І гэта ўспрымалася рознымі людзьмі абсалютна нармальна. Зразумела, знакамітыя відэакадры, на якіх бел-чырвона-белы сьцяг рвецца на кавалкі, падштурхнулі шмат каго называць чырвона-зялёны сьцяг анучай. Але за дваццаць пяць гадоў зьявілася даволі шматлікая беларуская эліта. Прадстаўнікі ўладнай эліты адданыя Лукашэнку, але пры гэтым яны ўсё ж беларускія патрыёты. Яны значна больш згубяць, калі сюды прыйдзе Расея. Папросту стануць нейкімі шаўкамі. Таму з гэтымі людзьмі трэба наводзіць масты. Каманда з таго боку стала больш інтэлектуальная, хоць інтэлектуалы там па-ранейшаму складаюць невялікую частку.

— Кажучы пра інтэлектуалаў ва ўладзе, ты каго маеш на ўвазе?

— А што, Павал Якубовіч не інтэлектуал? Генадзь Давыдзька — таленавітая, цікавая асоба. Фёдар Поўны — таксама вельмі цікавая асоба. Георгі Латушка, наш знакаміты сьвятар, ён цалкам за гэтую ўладу, і пры гэтым беларускі патрыёт.

— У тваіх песьнях часам пераплятаюцца тэксты розных аўтараў, скажам, Леаніда Галубовіча і Віктара Цоя. А хто зь беларускіх паэтаў на 100% твой аўтар?

— Няма такога. Але ёсьць агульная спадчына. Вось Рух «За свабоду» стварыў «Школу Быкава» — школу праўды. Паколькі асноўны мэсыдж Быкава — праўда. Можна ставарыць «школу Караткевіча» — школу чалавечнасьці і беларускай радасьці (блізка да нацыянальнага аптымізму). Прыдалася б нам і «школа Бураўкіна» — школа нацыянальнай дыпляматыі. Бураўкін — беларускі нацыянальны дыплямат, які не згубіў талент. І знаходзячыся на дзяржаўных пасадах, ён выдаваў проста выдатныя рэчы. Ідзём далей. «Школа надзеі» — гэта школа Якуба Коласа. Якуб — апостал надзеі. Цікава, што Колас перабраў каля дваццаці псэўданімаў і спыніўся на Якубе. Коласава надзея блізкая звычайнаму чалавеку, жыцьцю, якое мае пэрспэктыву. Колас мне менавіта такім бачыцца.

З мастаком Алесем Пушкіным на Крапівенскім полі пад Воршай. 2012 год
З мастаком Алесем Пушкіным на Крапівенскім полі пад Воршай. 2012 год

— На тым жа Лідзкім фэсьце ты выступаў у суправаджэньні дзіцячага калектыву, які старанна табе падпяваў. Калі заля падхоплівае твой сьпеў, гэта цябе акрыляе?

— Я ўвогуле лічу, што мая функцыя — закінуць песьню ў народ, потым доўга не выходзіць на сцэну, а хтосьці будзе сьпяваць. Пэўны час так і было. Я ў беларускім арганізьме выконваў функцыю песьнестваральніка. Але камусьці падабаўся мой тэмбр, мая энэргетыка, нейкія іншыя якасьці, і людзі ўсё ж жадалі слухаць мае песьні менавіта ад мяне. Сцэна для мяне — гэта работа. Не рэляксацыя, не асалода, а работа, пасьля якой трэба доўгі час узнаўляцца.

— У цябе ўнівэрсытэцкая адукацыя, але афіцыйна ты — беспрацоўны. А не спрабаваў прыйсьці, скажам, у Гомельскае гарана і сказаць: вось мой дыплём, я настаўнік, дайце працу?

— Найбольш верагодна для мяне ўладкавацца на працу, якая не зьвязаная зь людзьмі. А пры ўладкаваньні ў школу адназначна спрацоўвае кантроль. Можа быць, не адразу, але спрацоўвае. Апошняя мая праца — гурток «шахматы-шашкі» ў адным з раёнаў Гомеля. Некалькі месяцаў папрацаваў. Але як толькі пабыў у летніку з Паўлам Севярынцам, як толькі нашыя фота недзе зьявіліся, мне званок: «Андрэй Міхайлавіч, зайдзіце». І звольнілі. Я філёляг, а сёньня гэта самая незапатрабаваная катэгорыя настаўнікаў. Быў у мяне такі варыянт — стаць прыватным прадпрымальнікам. Пагаварыў са знаёмымі прадпрымальнікамі. Аказваецца, ІП, зарэгістраваныя яшчэ ў 1997 годзе, здаюць справаздачу пачынаючы з таго ж 1997 году і плацяць штрафы. Аднаму майму калегу па БХД таксама прыгадалі 90-я гады, калі ён быў прадпрымальнікам, і выпісалі шматмільённы штраф. Ён вымушаны быў сысьці з палітычнай сцэны. Так што прадпрымальніцтва сёньня дужа абмяжоўвае чалавека. Наедуць і грошай зьдзяруць па максымуме. Таму я вымушаны жыць сёньняшнім днём, без адчуваньня пэрспэктывы. Але ў гэтым ёсьць плюс: калі няма пэрспэктывы — страху менш.

— «Для гітарыста краіна — струна», — сьпявае Лявон Вольскі. А што ў тваім жыцьці ёсьць апрача гітарнай струны?

— Дзясяткі справаў, якія мяняюцца. Калі ёсьць справа, дзе патрэбна мая дапамога, я ў гэтую справу ўваходжу, пачынаю рабіць, пачынаю яе любіць. Прасьцей сказаць, чаго я не люблю. Напрыклад, работы пабытовай — кватэру даводзіць да ладу ці нешта падобнае. Напэўна, тут праяўляюцца мае небеларускія карані — усё ж Мельнікавы паходзяць з казакаў-старавераў, якія прыйшлі ў Беларусь у ХVIII стагодзьдзі. Мусіць, мне наканавана дарога. Сёньня я спрабую асэнсаваць стан адзіноты. Дваццаць гадоў таму я мог пахваліцца — у мяне ёсьць хата ў Воршы, кватэра ў Гомелі, абяцаны катэдж пад Менскам, мяне шмат дзе прымаюць і запрашаюць. Сёньня я не адчуваю запатрабаванасьці ні з таго, ні з другога лягеру. І калі мяне клічуць кудысьці, дзе я патрэбен не як функцыя, а проста як блізкі чалавек, для мяне гэта — як выратаваньне.

  • 16x9 Image

    Міхась Скобла

    Міхась Скобла нарадзіўся ў 1966 годзе на Гарадзеншчыне. Скончыў філфак БДУ, працаваў у Міністэрстве культуры і друку, у рэдакцыі часопіса «Роднае слова», у выдавецтве «Беларускі кнігазбор». Сябра СБП і БАЖ.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG