Нямала пэнсіянэраў выходзяць на ажыўленыя вуліцы гарадоў, каб прадаць назапашаную для сябе кансэрваваную садавіну, гародніну ды іншыя свае рэчы. Апошнім часам такіх нелегальных гандляроў заўважна паболела. Магілёўскі карэспандэнт Свабоды пацікавіўся ў старых, што змушае іх выбірацца з двара на такі занятак.
Свой някідкі тавар пэнсіянэркі выстаўляюць на скрынках ля крамаў спальных раёнаў. Невялікімі групамі яны прастойваюць па некалькі гадзінаў, чакаючы свайго пакупніка. Кожная з гандлярак па-свойму тлумачыць, чаму наважылася на распродаж прыпасаў.
«Я шмат год адпрацавала на заводзе „Строммашына“ майстрам, а цяпер даводзіцца гандляваць з гэтых скрынак, — апавядае пэнсіянэрка зь мікрараёну Мір-2. — А што вы думаеце, цяпер жа ўсё дорага. Пайшла зубы ставіць, дык сказалі шэсьць мільёнаў. Вось і трэба прытаргоўваць. У мяне слоік з кансэрваванай гароднінай, мо на якіх пяць тысяч даражэй, чым у краме. Але ў мяне ж свойскае ўсё, для сябе робленае».
У суразмоўніцы свае сталыя кліенты, якія часам скупляюць гуртам ейныя закаткі. Нараканьняў да набытага ў яе, цьвердзіць, не было.
«Вось у мяне свойскі часнык, а ў крамах жа кітайскі — увесь сіні. Яго паспрабуй закансэрваваць. Там жа столькі ўгнаеньняў, а наш чысьценькі», — нахвальвае свой тавар кабета.
Каляжанка суразмоўніцы, таксама жанчына сталага веку, у гаворку ня ўмешваецца, але ўхвальна ківае галаваю. Жанчыны ня раз прасілі ўладу паставіць прылаўкі для гандлю, але марна.
Часам са сваім таварам зьбіраецца немалая грамада пэнсіянэрак, і ў кожнай свая скрынка, а былі б прылаўкі, дык гандаль выглядаў бы цывілізана. «Нават гатовыя плаціць за месцы», — заяўляюць суразмоўніцы.
Бывае, кажуць жанчыны, што міліцыя праганяе іх.
На пытаньне, ці ня крыўдна, што пэнсіянэры ў Нямеччыне ці Францыі разьяжджаюць па сьвеце, а нашым даводзіцца прытаргоўваць, суразмоўніцы адказалі: «А што мы на сваю пэнсію можам? У нас яна па два мільёны сямсот. За кватэру аддай, нешта сабе прыкупі — і нічога не застаецца. Унукам трэба нешта адкласьці. Многа цяпер пэнсіянэраў, у якіх дачы і застаюцца лішкі прыпасаў, вось і гандлююць імі».
На разьвітаньне жанчыны зазначылі: бывае, што і нічога не прадасі, дык хоць нагаворысься — адным у хаце сумна.
«Па-першае сумна ў хаце, а па-другое мне ня трэба столькі гародніны, колькі за лета вырасьціла. Колькі змагу, дык прадам. Але сёньня нічога не купілі. Не было маіх пакупнікоў», — даводзіць пэнсіянэрка.
«Як што купляюць, дык бульбу. Дваццаць, трыццаць тысяч выгандлюеш ёю. Пойдзеш малака купіш, хлеба, — дадае суразмоўніца. — Дый, які гэта гандаль. У людзей грошай няма і на наша. Пэнсія ў мяне два мільёны васямсот. Хіба гэта цяпер грошы? За кватэру заплаціш. Лекаў набярэш. Ды ўнукі ёсьць. Аднаму дасі, ды другому...»
Ня кожная пэнсіянэрка была гатовая да шчыраваньня з журналістам пра свой гандаль. Некаторыя даволі агрэсіўна рэагавалі на пытаньні: баяцца, што пасьля такіх гутарак ім не дадуць гандляваць. Будуць праганяць.
«Многа тут ходзіць усякіх ды ўсё пішуць, а хто пра старых цяпер клапоціцца? Ужо старых людзей задзяўблі, што яны на двор баяцца высунуцца. Як ёсьць агарод ды нешта лішняе, то чаму не прадаць? Гэта ж ня крадзенае», — выгаварыла журналісту адна з такіх гандлярак.
Наступныя суразмоўніцы разьмясьціліся каля ўваходу на невялікі кірмашык. На скрынках з-пад шкляной тары выстаўленыя слоікі з кансэрваванай гароднінай, сочывам. Багата хто прынёс на продаж навязаныя шкарпэткі ды рукавіцы.
«Пэнсіі, вядома ж, не хапае. Цэны ў нас растуць, самі ведаеце», — заўважае адна з гандлярак.
На скрынцы ў яе з слоікі з закансэрваваным хрэнам, шчаўем, часнык, цыбуля, у плястыкавай бутэльцы боб. Прыехала суразмоўніца з Быхаўскага раёну.
Апошнім часам, шэптам паведаміла кабета, нас адсюль не праганяюць. «А было ж такое, што людзей выштурхоўвалі. Страх, што рабілася».
«Уладзе ня варта людзям шмат перашкодаў рабіць. Гэта шкодзіць народу. Народ сам выйдзе зь цяперашняга цяжкага становішча. Я ўжо шмат пражыла, таму маю права гэтак казаць, — разважае пэнсіянэрка. — На пэнсію пражыць цяжка. Калі ў пэнсіянэра няма чаго прадаць, ці нічога ня ўмее рабіць, дык я не ўяўляю, як ён жыве. Мы ж ня толькі тут сабе дапамагаем, але і іншым, такім, як мы, у якіх пэнсія па два мільёны. Таму я і кажу, што ня трэба перашкаджаць народу, ён сам выйдзе на патрэбную сьцяжыну».
«Троху хочацца падзарабіць», — ня ўтойвае наступная суразмоўніца, якая прадае зёлкі. Прызнаецца, што ейны тавар ня дужа хадавы. Купляе, кажа кабета, той, хто разьбіраецца.
«Гэта трэба цэлы дзень сядзець, каб зарабіць хаця б сотню тысяч. Як я, стары чалавек, дык не вытрымліваю. Пэнсія ў мяне два з паловай мільёны. Мне хапае, але хочацца і людзям быць карыснай. Зёлкі сама зьбіраю ў Шклоўскім раёне. Там радзіма мая, дык не забываю яе».
У адным з падземных пераходаў прапануе мінакам вязёнкі жанчына сталага веку, якая прадае навязаныя рукавіцы ды шкарпэткі, каб зарабіць капейчыну да пэнсіі.
«Трэба падзарабіць, бо цяпер мае дзеці ды ўнукі зарабляюць змала. Унук у мяне працуе на заводзе, дык заробак — тры мільёны. Хіба гэта грошы для маладога чалавека? — зазначае старая. — Тут, во, прадаю, дык часам ганяюць. Кажуць, не прыдатнае месца для гандлю. А дзе яно, тое вызначанае месца? Тут жа людзі ходзяць».
Паводле суразмоўніцы, удалы для яе дзень, калі атрымаецца натаргаваць тысяч на пяцьдзясят.
«Так, выходзіць, што ніткі даражэюць, а ў нас шкарпэткі таньнеюць. Дужа рэдка цяпер купляюць людзі нашы вырабы, — даводзіць старая. — Канкурэнтаў шмат. Прывазнога шмат. Раней жа ў нас куплялі. Тое, што выкладзена ў мяне, — леташняе. Не магу прадаць. Каб збыць, дык больш не пайду на такі гандаль. Старая я і хворая...»
