Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Самагубства Гуменюка. Пасьляслоўе


Партрэт Юрыя Гуменюка
Партрэт Юрыя Гуменюка
Сёлета ня стала гарадзенскага паэта Юрыя Гуменюка, яму было 43 гады, на хлеб зарабляў радыёрэпартажамі. Праверка абставін сьмерці цягнулася два месяцы, выснова: самагубства. Здарэньне пакідае пытаньні без адказу.

Задаюся імі я, задаюцца сябры і знаёмцы паэта, задаемся разам. Разам з журналістам Андрэем Пачобутам, які добра ведаў нябожчыка. З Андрэем мы проста хадзілі сюды-туды міма былога каралеўскага драмтэатру, цяпер лялечнага, дзе Юрка працаваў некалі загадчыкам літаратурнай часткі.

Спроба вярбоўкі?


Пачобут: «Мяне выклікалі апошнім зь Юравых знаёмых, сяброў, каго апытваў Сьледчы камітэт. Так сталася, што ўсё ўжо было расьсьледавана і мне падалося, што гэта проста фармальнасьць. З раніцы мяне апыталі, а ўвечары ўжо была інфармацыя Сьледчага камітэту аб заканчэньні праверкі, аб адмове ўзбудзіць крымінальную справу.

Было бачна, што ўсё Юркава жыцьцё моцна ператрасалі. У сэнсе ўсе яго хібы, слабасьці былі аформленыя ў выглядзе паказаньняў.

Я са свайго боку лічыў патрэбным распавесьці вось такую гісторыю. У 2009 годзе Юрка прыходзіў да мяне ў Саюз палякаў: «Тут такая справа, на мяне наехала КДБ, яны мяне шантажуюць, у іх на мяне кампрамат». Я яму сказаў: «Юра, пасылай іх далёка. Бо інакш будзе ў цябе на ўсё жыцьцё хамут, будуць цябе як на хамуце вадзіць». Ён кажа: але ж кампрамат! Ну што ж, цяжка, непрыемна, але свабода больш каштуе… Такая была кароткая размова. І пасьля гэтага мы не вярталіся да яе, я ня ведаю, ці сапраўднае было КДБ ці, можа, уяўнае?

Як я зразумеў, гэта быў відавочна вэрбовачны падыход, што магчыма спрабавалі яго завэрбаваць. Таму што кампрамат паяўляецца ў выпадку, калі спрабуюць вэрбаваць. Вось гэты фрагмэнт, я, канечне, распавёў у Сьледчым камітэце. У пратакол маіх тлумачэньняў гэта ня трапіла. Сьледчая не запісала, сказала, што КДБ яе не цікавіць. Тады я ад рукі ў канцы запісаў, што Юрка скардзіўся на перасьлед КДБ, і што я лічу, што гэты момант павінен быць адлюстраваны. Прынамсі варта было пацікавіцца: ці праводзіліся ў дачыненьні яго нейкія апэратыўна-вышуковыя мерапрыемствы, з чым былі зьвязаныя, якая іх была мэта?

Некаторыя казалі, што гэта былі Юркавы фантазіі. Магчыма. Але магчыма, што й не фантазіі. Я б схіляўся да думкі, што нават калі дзесяць толькі адсоткаў было ад дзеяньняў КДБ, улічваючы, што Юрка паэт і гэтак далей, гэта магло быць адной з тых прычынаў, якая магла яго штурхнуць да самагубства. Як насамрэч – я ня ведаю, бо «ў нетрах Лубянкі» ўсё гэта ляжыць».

Жаданьне ажаніцца?


Пачобут: «Ён хацеў ажаніцца. Маці перажывала, што ён адзін. Шукаў жанчыну зь дзіцём. Такая жанчына жыла непадалёк на Пярэселцы. Былі пляны ажаніцца, зь яго боку, прынамсі. Яны з маці зьбіраліся ісьці да яе на наступны дзень. Мне здаецца, гэта было на такім сур’ёзным этапе».

Раны на целе


Пачобут: «Паводле вэрсіі Сьледчага камітэту, паэт спрабаваў нанесьці сабе раны нажом. На целе засталіся сьляды. У гэтым кантэксьце паўстае пытаньне – можа сапраўды гэта было менавіта самагубства? Але нават калі гэта самагубства, мне падаецца, што павінна было быць праверана наконт КДБ, аб чым я казаў».

«Ты мяне падстаўляеш»


Да аднаго са знаёмых, што жыве па суседзтву, уначы, у дзень сьмерці Юры Гумянюк даслаў СМС – «ты мяне падстаўляеш». Аднак гэты чалавек сказаў, што паняцьця ня мае – аб чым магла быць мова. Такія ён даў тлумачэньні ў Сьледчым камітэце.

Душа паэта


Пачобут: «У Юркі не было жаданьня разьвітацца з жыцьцём. З аднаго боку, была трагедыя вось якая: ён мэнтальна заставаўся на ўзроўні, ня ведаю, 25 гадоў. Але яму было значна больш. Другое: ён паэт, выдатны паэт, адзін з найлепшых паэтаў сярод маладых, па маім меркаваньні. Яму патрэбны былі ня грошы, а слава, прызнаньне. Для яго гэта было вельмі важна. У нас зь ім былі добрыя адносіны з адной вельмі простай прычыны – мне падабалася ягоная паэзія.

Я мог яму сказаць штосьці рэзка наконт яго паводзінаў. І ён гэта прымаў, не абражаўся. А прычына ў тым, што ён ведаў, што я скажу: «Юрка, ты ж паэт, навошта табе журналістыка, штодзённасьць, ты пішы вершы, ты з Богам размаўляеш. Вершы застануцца, а газэта, яна адзін дзень жыве». Ён адказваў: «Каму ж гэта патрэбна сёньня? Ну, я выдам кнігу вершаў і што з таго?»

Але ў яго нармальныя былі творчыя пляны, ён зьбіраўся кніжку выдаваць.
Таму што гэтае пытаньне ўзьнікала падчас размовы ў Сьледчым камітэце: вось маўляў, ён выпісаўся, у творчым тупіку знаходзіўся… Ён мне час ад часу паказваў новыя вершы, але я ня ведаў, што іх так шмат.

Мы зь ім разам працавалі некалі ў газэце «День». Для ўсіх шокам стала, што здарылася. Ніхто ня быў падрыхтаваны. Не было бачна, што ён да гэтага ішоў, да суіцыду. Была бачна ў яго загнанасьць, але яна не была скіраваная на нейкую аўтадэструкцыю. Паэты не такія людзі як усе, скажам так. У яго магло быць абвостранае ўспрыманьне ўсяго. Але я адмаўляю, што былі прыкметы гэтага, аўтаагрэсіі».

Тэатар – месца, дзе сьмерць ня рэдкасьць. Але нават на сцэне самагубства хіба не сустрэнеш. У апошнім спэктаклі гіне лялька-Моцарт, лялька-Сальеры падсыпала атруты ў келіх… Мы разьвіталіся з Пачобутам, кожны з паэтам у галаве. З паэтам, які скасаваў сабе жыцьцё не на сцэне, пакінуўшы гораду трагічную гісторыю сваёй гібелі і гэтае пасьляслоўе. Магчыма, не апошняе.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG