Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Чаму Бундэстаг здымае забарону на кантакты з Нацыянальным сходам Беларусі?


Абмяркоўваюць Аляксандра Дынько, Уладзімер Глод і Віталь Цыганкоў.

Глод: Бундэстаг — парлямэнт Нямеччыны — будзе на афіцыйным роўні працаваць з абедзьвюма палатамі Нацыянальнага сходу Беларусі. Пра гэта распавялі дэпутаты Бундэстагу Утэ Фінке-Крэмэр і Олівэр Качмарэк, якія пабывалі ў Менску з трохдзённым візытам.

Афіцыйна забароны на кантакты з Палатай прадстаўнікоў у Нямеччыне ніколі не было. Аднак неафіцыйна яна існавала. Традыцыйна эўрапейскія дэпутаты, асабліва з такіх краінаў, як, напрыклад, Нідэрлянды, Нямеччына, Польшча, унікалі ўсялякіх афіцыйных кантактаў. Тлумачэньне іхным паводзінам простае — на Захадзе праз тое, што выбары ў Беларусі не адпавядалі міжнародным стандартам, не лічылі беларускі парлямэнт легітымным.

Адзін прарыў, які здолелі зрабіць беларускія ўлады на міжнародным міжпарлямэнцкім роўні, — гэта прызнаньне, дарэчы, ужо 15 гадоў таму, Нацыянальнага сходу Беларусі як афіцыйнай заканадаўчай улады дзяржавы ў рамках Парлямэнцкай асамблеі АБСЭ. Аднак АБСЭ зь яе велізарнымі памерамі — ад Уладзівастоку да Ванкувэру — і вельмі размытымі функцыямі ды абмежаванымі магчымасьцямі зьяўляецца адзіным выключэньнем.

Асабліва пакрыўджаныя беларускія дэпутаты на тое, што яны не прадстаўленыя ў парлямэнцкім вымярэньні праграмы «Ўсходняе партнэрства», адрозна ад сваіх калегаў зь іншых пяці краінаў.

Таму беларускім уладам так важна дамагчыся прызнаньня легітымнасьці Нацыянальнага сходу з боку асобных эўрапейскіх дзяржаваў. Асабліва Нямеччыны — лякаматыву Эўропы.

Падчас знаходжаньня ў Менску дэлегацыя Бундэстагу ўпершыню на афіцыйным роўні сустрэлася з калегамі з Нацыянальнага сходу. На пытаньне журналістаў, чаму такое стала магчымым, Олівэр Качмарэк адказаў, што гэта вынік палітычных крокаў, зробленых за апошні час: вызваленьне палітвязьняў, мірныя выбары, канструктыўная роля Менску ва ўрэгуляваньні сытуацыі ва Ўкраіне. І, вядома, на рашэньне нямецкага боку паўплывала справаздача Бюро дэмакратычных інстытутаў і правоў чалавека (БДІПЧ) аб сёлетніх парлямэнцкіх выбарах. Там напісана, што невялікі прагрэс параўнальна з папярэдняй выбарчай кампаніяй зафіксаваны. Таму, падкрэсьліла Утэ Фінке-Крэмэр, «далейшая супраца будзе залежаць ад таго, як будуць выконвацца рэкамэндацыі АБСЭ». Яна сказала таксама: існуе вялікая верагоднасьць таго, што Бундэстаг упершыню за шмат гадоў накіруе запрашэньне беларускім дэпутатам прыехаць у Бэрлін. І гэта стане знакам таго, што беларускі парлямэнт хоць у нейкай ступені абраны належным чынам.

Нямецкія дэпутаты таксама сказалі, што няма прычынаў, каб беларускія дэпутаты і надалей ня мелі сваіх месцаў у «Эўранэсьце». Урэшце рэшт, паводле Фінке-Крэмэр, нельга ставіцца да беларускага парлямэнту больш крытычн, чым да расейскага, кітайскага або азэрбайджанскага. А з усімі гэтымі парлямэнтамі ў Бундэстагу афіцыйныя кантакты існуюць.

Вядома, што падчас знаходжаньня ў Менску нямецкія дэпутаты сустракаліся і з прадстаўнікамі грамадзянскай супольнасьці. У часткі суразмоўцаў дзеяньні Нямеччыны выклікаюць крытыку. На гэта спадар Качмарэк рэагуе так:

«Наш дыялёг не азначае, што мы адмовіліся ад крытыкі. Беларусь робіць маленькія крокі, мы робім маленькія крокі. І каб працягваць, мы, натуральна, чакаем сустрэчных крокаў зь беларускага боку, устойлівага руху наперад. Адчынілася акно для дыялёгу, і мы хочам яго выкарыстоўваць».

Зь усяго гэта вынікае пытаньне да вас, калегі: ці сапраўды беларускія ўлады гатовыя да дыялёгу з Захадам, ці гэта толькі часовы манэўр?

Я ня ўпэўненая, што тыя праграмы міжнароднага супрацоўніцтвя, якія маюць нашыя ўстановы, хоць у нейкай ступені эфэктыўныя

Дынько: Калі казаць пра тое, ці гатовыя, то сапраўды, вядома, гатовыя, бо ўсе гэтыя маленькія крокі, якія пералічылі, якія для Беларусі былі вялізнымі — гэта і вызваленьне палітвязьняў, і палягчэньне стаўленьня праваахоўных органаў да дэманстрацыяў (у нас ужо людзей ня бʼюць, у турмы не саджаюць, абыходзяцца штрафамі), і беларускае грамадзтва ўжо успрымае гэта як належнае, ёсьць і палёгкі ў стаўленьні да нацыянальных сымбаляў, бел-чырвона-белага сьцягу, Пагоні. БРСМ ужо носіць вышыванкі, і калі казаць пра дэпутатаў і новага парлямэнту, то сёньня мы ўжо згадвалі фразу Аляксандра Лукашэнкі пра тое, што ўлада Беларусі зрабіла ўсё, каб спадабацца ня толькі Захаду, але і каб не было сорамна за нас нашым сябрам у Расеі, Кітаі і Прыбалтыцы. Уласна вось гэтыя дзьве апазыцыйныя дэпутаткі, які прайшлі ў цяперашні парлямэнт, — гэта таксама такі знак Захаду, знак гатовасьці да таго, што мы хочам нейкіх перамоваў, хоць зразумела, што паводле назіраньняў гэтыя выбары нічым не адрозьніваюцца і па той колькасьці парушэньняў, якія былі зафіксаваныя падчас іх. А вось ці сапраўды яны гатовыя весьці дыялёг на роўных? Бо ўсё ж такі дзесяцігодзьдзі ізаляцыі ад такіх дыпляматычных стасункаў, ад традыцыі перамоваў фактычна выключылі беларускую палітычную ўладу з эўрапейскай міжнароднай праграмы. Я ня ўпэўненая, што тыя праграмы міжнароднага супрацоўніцтвя, якія маюць нашыя ўстановы, хоць у нейкай ступені эфэктыўныя; ці не засталіся яны такімі самымі фармальнымі? Наколькі беларускія чыноўнікі і дэпутаты гатовыя мяняцца, адэкватна фармуляваць і прадстаўляць інтарэсы Беларусі ў гэтых кантактах, не ўзгадняючы іх з інтарэсамі Расеі, у мяне вялікія сумненьні. Наколькі яны прафэсійна падрыхтаваныя да такога ўзроўню перамоваў?

Глод: Па-мойму, ужо дэпутаты ня ведаюць пра свае функцыі. Бо нядаўна быў «Клюб рэдактараў», і там такі ўжо дасьведчаны ў палітыцы чалавек, як Павал Якубовіч, некалькі разоў казаў, што дэпутаты павінныя ісьці ды выканаўчай улады і пытацца, чым мы вам можам дапамагчы. Як жа гэтыя дэпутаты, якія ёсьць сама ўлада, адна з галін улады, якая фактычна ў нармальных краінах нічым не саступае выканаўчай уладзе, а яны павінныя ісьці і пытацца, чым дапамагчы! Вельмі цікавая ваша заўвага пра тое, што беларускія дэпутаты могуць прыехаць у той жа Бэрлін і пабачыць, што ўсё зуісм ня так, што яны нічога ня ведаюць і маюць зусім іншыя думкі ў галаве.

Вобразна кажучы, Захад цяпер ставіць стратэгічна на незалежнасьць Беларусі, а не на дэмакратыю

Цыганкоў: Апэтыт прыходзіць падчас яды, і калі толькі пачнецца ўся гэтая сыстэма абменаў, паездак, яны вельмі хутка навучацца гэта выкарыстоўваць. Хоць, зь іншага боку, сфэра іхных магчымасьцяў будзе заўсёды абмежаваная нейкімі сьцяжкамі з «чырвонага дому» адміністрацыі прэзыдэнта. Тут ёсьць некалькі прычынаў для разважаньня на тэму зьмены захадаў у больш стратэгічным сэнсе.

Дастаткова натуральная стомленасьць ад санкцыяў. Пасьля 19 сьнежня 2010 году скончылася лібэралізацыя ў дачыненьнях з Захадам, якая працягвалася цэлыя два гады. Пасьля тых падзеяў Захаду не было чаго рабіць, акрамя таго што ўвесьці жорсткія санкцыі і спыніць дыялёг з афіцыйным Менскам. Вось пяць гадоў доўжылася гэтая стратэгія. У выніку за апошнія год-два яна пачала мяняцца на «ўцягваньне», involvement — гэта заўсёды дзьве стратэгіі дачыненьняў зь недэмакратычнымі рэжымамі. Альбо жорсткія санкцыі, альбо спроба ўцягнуць у больш лібэральныя стасункі. Вось цяпер, калі вырашылі, што спрабавалі і гэты варыянт нічога не прынёс, цяпер захад спрабуе іншы варыянт.

Другі важны аспэкт — гэта відавочныя зьмены ў геапалітычнай сытуацыі пасьля Крыму і Данбасу. Вобразна кажучы, Захад цяпер ставіць стратэгічна на незалежнасьць Беларусі, а не на дэмакратыю. Вядома, хацелася б і таго, і другога, каб была незалежная дэмакратычная праэўрапейская Беларусь, але Захад разумее, што гэта ўсё адначасова немагчыма, і цяпер, калі ён аналітычна прыйшоў да такой высновы, гэтая выснова дастаткова абгрунтаваная, што ў бліжэйшы час палітычных зьменаў не прадбачыцца, апазыцыя дастаткова слабая. а грамадзтва аморфнае, то яны вырашылі, на што трэба рабіць стаўку: варта падтрымліваць незалежнасьць Беларусі. А не спрабаваць зьмяніць уладу, спрыяць зьменам, як гэта было яшчэ, напрыклад, у 2006 годзе, калі Захад падтрымліваў больш яскрава і яўна апазыцыйных палітыкаў. А цяпер гэта падтрымка не толькі апазыцыйных дэмакратычных рухаў, але і падтрымка тых дзеяньняў улады, якія гэтую незалежнасьць умацоўваюць. Таму дыялёг з Захадам упадае ў такую парадыгму, калі падтрымка гэтага дыялёгу разглядаецца Захадам як падтрымку аддаленасьці афіцыйнага Менску ад Масквы, умацаваньне яго незалежнасьці.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG