“Новае пакаленьне савецкіх людзей будзе жыць пры камунізме” — напісаў я ў сваім апавяданьні, але рэдактар выкрэсьліў слова “савецкіх”. Пазбавіўшы страву солі. Разумею: ён западозрыў адценьне іроніі, бо з камунізмам нічога не атрымалася. Але я проста перапісаў папулярны лёзунг хрушчоўскіх часоў. Камунізм жа чакаў савецкіх людзей, не амэрыканскіх. Ён не наступіў, але савецкія людзі засталіся…
Некаторыя сёньня любяць беларусаў за тое, што яны савецкія людзі. Зразумела: запалоханыя, затуруканыя, рахманыя, зь якімі можна рабіць што хочаш і колькі хочаш, як заманецца — кіраваць імі. Так, авечкі, статак, якому без пастуха з пугай аніяк. Гэтую савецкасьць у іх штучна замацоўваюць, пакрываюць бронзавай фарбай, проста паверх іржы, закарэласьці. Усё лепшае ў нас — савецкае! Дзякуй партыі і ўраду! Калі б беларус ня трапіў у савецкія жорны, жалезныя абдоймы, у яжовыя рукавіцы, ён быў бы значна горшым, дрэнным, сапсаваным, нікуды ня вартым!!!
Жуйка з абцаса: беларусы нарадзіліся як годныя людзі, як новы тып чалавека ў слаўным 1917-м!.. Але яны якімі былі, такімі засталіся. Працавітасьць, трывушчасьць, памяркоўнасьць ім заўсёды былі ўласьцівыя. Рабская пакора — таксама, толькі што бальшавікі яе вельмі ўмацавалі, “заплечных справаў” майстры былі знакамітыя.
Як жыць не высоўваючыся, ня маючы свайго голасу, нямым, каб не сказаць нечага лішняга? Як ня жыць нармальна, а ўвесь час выжываць? Існаваць у прыніжаным стане, калі з табой ня лічацца, калі ты нічога ня значыш?
Мімікрыя: гаварыць адно, думаць другое, а рабіць трэцяе. Прыстасоўвацца выжываць у неспрыяльных умовах, у варожых, у нялюдзкіх. Калі вечна ўсяго не хапае, шэрай туалетнай паперы… Вось гэта наш савецкі чалавек. Малаток, выжыў, захаваўся! Але ўстаўляць у залатую рамку, брава крычаць, салюты яму?!
Савецкі — значыцца не беларус, бо стаўшы савецкім як мае быць, адчувалі неадольную прагу звацца рускімі, душылі ў сабе беларускія праявы, вядома ж са сваім языком мулкім, з акцэнтам змагаліся! Гэта была грамадзянская вайна з самім сабой! Быць савецкім — не хацець быць беларусам, цурацца спачатку, саромецца, затым грэбаваць, ненавідзець! Бо страціць нацыянальнасьць, адметнасьць сваю — галоўным было ў плянах партыі, якой заманулася зрабіць усіх русакамі, хаця б самых падатных, нас.
Існуюць антонімы — несавецкі, антысавецкі. Савецкі — пакора, чэргі. Несавецкі — свабодалюбны, нескароны. Таксама жуйка, але як не паўтарыць: каб беларусы адчувалі сябе народам, яны б не праглынулі моўчкі чарнобыльскі жах і зьдзек у той час, калі зь імі абышліся як з каляніяльным насельніцтвам. І не назваў бы Беларусь наш пісьменьнік Алесь Адамовіч “Вандэяй перабудовы”.
Каб беларусы мелі гонар, яны б не спалохаліся незалежнасьці і ня румзалі па страце крамлёўскага кіраўніцтва і ленінскай муміі, якая з роднай маці зрабілася замежнай цёткай. Яны б не стагналі па СССР, выклікаючы яго з магілы. Атрымалася! У якасьці фарсу, само сабой. І вось працягваюць існаваць з прыгнутай галавой, што праўда туалетная папера зьявілася на прылаўках. Дзякуй Госпаду! — як часта чуем з тэлевізара.
Узяць “усенародны сход упаўнаважаных”. Вось гэта трыумф савецкасьці: некалькі тысяч шчасьлівыя любой недарэчнасьці з трыбуны, пляскаюць радасна кожной абразе, якая гучыць на адрас тых, хто не жадае быць савецкім, хто змагаецца за сваю беларускасьць. Вось дзе пануе аднадушша па-савецку, атмасфэра нават не апошніх з’ездаў КПСС, яшчэ ранейшых — хрушчоўскіх, сталінскіх.
Ведаю чалавека, які быў прызначаны дэлегатам першага такога “ўсенароднага сходу”. Пятнаццаць гадоў таму было гэта. Сярод плоймы некалькі чалавек адмовіліся галасаваць за пачутае з трыбуны. Ім было загадана ўстаць! І яны ўсталі і стаялі годна “пад агнём” тысяч вачэй. Не, яны не наважыліся галасаваць тады супраць, яны толькі ўстрымаліся, але выразна засьведчылі сваю пазыцыю. Вось гэта — сапраўдныя беларусы, астатнія —савецкія людзі. Мой знаёмы быў сярод тых сьмелых, прычым працаваў ён на ня менш афіцыйнай службе, чымсьці большасьць “дэлегатаў”. Але не збаяўся.
Днямі прачытаў у камэнтарах: “Саўдэпія — царства хама, яна так была задумана. Трэба хама гэтага зь сябе выцкоўваць. Але мяркуючы па ўсім, хутка гэта не адбудзецца”. Не паспрачаешся, на жаль.
Мяне самога заўжды прыгнятаў савецкі камень у душы беларусаў, у сваіх творах я рытарычна выгукаў: колькі можна быць шэрымі, савецкімі, банальнымі, ні рыба ні мяса?! Мне ніякавата, што сёньня нехта можа з замілаваньнем казаць: люблю нашых людзей за тое толькі, што яны савецкія…
Нібы-бронзавая фарба
Некаторыя сёньня любяць беларусаў за тое, што яны савецкія людзі. Зразумела: запалоханыя, затуруканыя, рахманыя, зь якімі можна рабіць што хочаш і колькі хочаш, як заманецца — кіраваць імі. Так, авечкі, статак, якому без пастуха з пугай аніяк. Гэтую савецкасьць у іх штучна замацоўваюць, пакрываюць бронзавай фарбай, проста паверх іржы, закарэласьці. Усё лепшае ў нас — савецкае! Дзякуй партыі і ўраду! Калі б беларус ня трапіў у савецкія жорны, жалезныя абдоймы, у яжовыя рукавіцы, ён быў бы значна горшым, дрэнным, сапсаваным, нікуды ня вартым!!!
Жуйка з абцаса: беларусы нарадзіліся як годныя людзі, як новы тып чалавека ў слаўным 1917-м!.. Але яны якімі былі, такімі засталіся. Працавітасьць, трывушчасьць, памяркоўнасьць ім заўсёды былі ўласьцівыя. Рабская пакора — таксама, толькі што бальшавікі яе вельмі ўмацавалі, “заплечных справаў” майстры былі знакамітыя.
Як жыць не высоўваючыся, ня маючы свайго голасу, нямым, каб не сказаць нечага лішняга? Як ня жыць нармальна, а ўвесь час выжываць? Існаваць у прыніжаным стане, калі з табой ня лічацца, калі ты нічога ня значыш?
Мімікрыя: гаварыць адно, думаць другое, а рабіць трэцяе. Прыстасоўвацца выжываць у неспрыяльных умовах, у варожых, у нялюдзкіх. Калі вечна ўсяго не хапае, шэрай туалетнай паперы… Вось гэта наш савецкі чалавек. Малаток, выжыў, захаваўся! Але ўстаўляць у залатую рамку, брава крычаць, салюты яму?!
Антысавецкі
Савецкі — значыцца не беларус, бо стаўшы савецкім як мае быць, адчувалі неадольную прагу звацца рускімі, душылі ў сабе беларускія праявы, вядома ж са сваім языком мулкім, з акцэнтам змагаліся! Гэта была грамадзянская вайна з самім сабой! Быць савецкім — не хацець быць беларусам, цурацца спачатку, саромецца, затым грэбаваць, ненавідзець! Бо страціць нацыянальнасьць, адметнасьць сваю — галоўным было ў плянах партыі, якой заманулася зрабіць усіх русакамі, хаця б самых падатных, нас.
Існуюць антонімы — несавецкі, антысавецкі. Савецкі — пакора, чэргі. Несавецкі — свабодалюбны, нескароны. Таксама жуйка, але як не паўтарыць: каб беларусы адчувалі сябе народам, яны б не праглынулі моўчкі чарнобыльскі жах і зьдзек у той час, калі зь імі абышліся як з каляніяльным насельніцтвам. І не назваў бы Беларусь наш пісьменьнік Алесь Адамовіч “Вандэяй перабудовы”.
Каб беларусы мелі гонар, яны б не спалохаліся незалежнасьці і ня румзалі па страце крамлёўскага кіраўніцтва і ленінскай муміі, якая з роднай маці зрабілася замежнай цёткай. Яны б не стагналі па СССР, выклікаючы яго з магілы. Атрымалася! У якасьці фарсу, само сабой. І вось працягваюць існаваць з прыгнутай галавой, што праўда туалетная папера зьявілася на прылаўках. Дзякуй Госпаду! — як часта чуем з тэлевізара.
Бязмоўныя, баязьлівыя
Узяць “усенародны сход упаўнаважаных”. Вось гэта трыумф савецкасьці: некалькі тысяч шчасьлівыя любой недарэчнасьці з трыбуны, пляскаюць радасна кожной абразе, якая гучыць на адрас тых, хто не жадае быць савецкім, хто змагаецца за сваю беларускасьць. Вось дзе пануе аднадушша па-савецку, атмасфэра нават не апошніх з’ездаў КПСС, яшчэ ранейшых — хрушчоўскіх, сталінскіх.
Ведаю чалавека, які быў прызначаны дэлегатам першага такога “ўсенароднага сходу”. Пятнаццаць гадоў таму было гэта. Сярод плоймы некалькі чалавек адмовіліся галасаваць за пачутае з трыбуны. Ім было загадана ўстаць! І яны ўсталі і стаялі годна “пад агнём” тысяч вачэй. Не, яны не наважыліся галасаваць тады супраць, яны толькі ўстрымаліся, але выразна засьведчылі сваю пазыцыю. Вось гэта — сапраўдныя беларусы, астатнія —савецкія людзі. Мой знаёмы быў сярод тых сьмелых, прычым працаваў ён на ня менш афіцыйнай службе, чымсьці большасьць “дэлегатаў”. Але не збаяўся.
Днямі прачытаў у камэнтарах: “Саўдэпія — царства хама, яна так была задумана. Трэба хама гэтага зь сябе выцкоўваць. Але мяркуючы па ўсім, хутка гэта не адбудзецца”. Не паспрачаешся, на жаль.
Мяне самога заўжды прыгнятаў савецкі камень у душы беларусаў, у сваіх творах я рытарычна выгукаў: колькі можна быць шэрымі, савецкімі, банальнымі, ні рыба ні мяса?! Мне ніякавата, што сёньня нехта можа з замілаваньнем казаць: люблю нашых людзей за тое толькі, што яны савецкія…
