Акцыі пратэсту прыватных прадпрымальнікаў (ПП) даюць падставу паразважаць пра зьяўленьне ў Беларусі значнага сацыяльнага слою, які пачынае ўсё больш уплываць на грамадзка-палітычныя працэсы ў краіне. У разьвітых краінах яго называюць сярэдняй клясай. С. Нікалюк і В. Чарноў надрукавалі вялікі і грунтоўны артыкул на гэтую тэму на сайце “Наше мнение”. Яны нагадваюць крытэрыі вызначэньня сярэдняй клясы, прынятыя ў сацыялёгіі (узровень даходаў, сацыяльны статус і інш.). Увогуле, сярэдняя кляса зьяўляецца тады, калі людзі вырашылі праблему выжываньня і пачалі клапаціцца пра якасьць свайго жыцьця.
Можна доўга спрачацца, ці зьявілася ў Беларусі сярэдняя кляса, наколькі яна масавая. Але мала хто будзе аспрэчваць тое, што гэты працэс разьвіваецца даволі хутка. У краіне з спазьненьнем, але высокімі тэмпамі фармуецца спажывецкае грамадзтва. Пра спажывецкі бум сьведчыць хуткі рост цэнаў на жытло. На 23% за мінулы год павялічылася колькасьць імпартаваных аўтамабіляў. Але найбольш уражвае рост спажывецкіх крэдытаў. Асьцярожныя і ашчадныя беларусы пачалі, амаль як амэрыканцы, жыць за кошт пазыкаў, браць грошы ў банках для будаўніцтва кватэр, куплі дарагіх тавараў.
Паводле высноваў сацыёлягаў, сацыяльныя зьмены вядуць за сабою зьмены ўяўленьняў пра сьвет. Крах дыктатур у шмат якіх краінах у другой палове ХХ стагодзьдзя быў выкліканы найперш тым, што зьявілася шмат людзей, у якіх з ростам даходаў паўстала патрэба ў дэмакратыі. М. Залескі ў дакладзе для кіеўскай канфэрэнцыі “К новаму бачаньню Беларусі” ў верасьні 2007 году пісаў: “Той, хто займеў грошай больш, чым на хлеб, той што далей, то болей адчувае смак свабоды. А той, у каго грошай шмат, мусіць задумацца пра бясьпеку сваіх інвэстыцыяў. Гэтак людзі адкрываюць сьвет права”.
Гэтае правіла дзейнічае ва ўсім сьвеце, ня толькі ў краінах эўраатлянтычнай цывілізацыі, але і ў мусульманскай Турцыі, азіяцкіх дзяржавах: Японіі, Тайвані, Паўднёвай Карэі і інш.
А вось у Беларусі — адзін са шматлікіх парадоксаў — гэтая заканамернасьць пакуль ня выявілася. Нават наадварот, пераход да спажывецкага грамадзтва выклікаў рост даверу да палітыкі цяперашняга рэжыму. Падчас прэзыдэнцкіх выбараў 2006 году, якраз у момант, калі краіна і яе грамадзяне, дзякуючы таннай расейскай нафце, атрымалі найбольшы даход, рэйтынг Лукашэнкі вырас да 63%. Такога высокага ўзроўню падтрымкі ён ня меў за ўсю гісторыю свайго кіраваньня. Дасьледчыкі НІСЭПД даводзілі, што за дзейнага прэзыдэнта прагаласавала значная частка сярэдніх слаёў насельніцтва, прадпрымальнікаў. Менавіта дзякуючы ім і вырас рэйтынг Лукашэнкі.
Возьмем тых жа прыватных прадпрымальнікаў — самых галоўных кандыдатаў у сярэднюю клясу. Іх у краіне сёньня звыш 200 тысяч чалавек. Тых прадпрымальнікаў, якіх закранула забарона мець наёмных работнікаў, налічваецца 64 тыс. Але на Кастрычніцкую плошчу выйшла ня больш за 3 тысячы чалавек. Прычым у дадзеным выпадку галоўным матывам пратэсту было нават не патрабаваньне свабоды, а карысьлівыя матэрыяльныя інтарэсы.
Зразумела, што тлумачэньняў гэтага фэномэна можна прапанаваць шмат. Што сярэдняя кляса ў Беларусі яшчэ ня склалася, а тое, што мы маем, можна кваліфікаваць як протаклясу. Што людзі, якія ўпершыню дарваліся да прыстойнага жыцьця, баяцца ўсё страціць. Што бізнэс у Беларусі (за выключэньнем прыватных прадпрымальнікаў) можа існаваць толькі “пад дахам” дзяржаўных структур. І іншае. Але насьцярожвае тэндэнцыя. Пакуль што спажывецкі бум умацоўвае пазыцыі Лукашэнкі.
