Беларусы здаўна займаліся абменам, пра што сьведчыць легендарная рэчка Менка, на якой нібыта пабудаваны Менск. Нашыя продкі, як пісаў Вацлаў Ластоўскі, мянялі дарагі бурштын, бабровыя, куніцавыя й сабаліныя скуры на бронзавую зброю й літыя прыкрасы, на маляваныя урны й рэзаныя фігуркі. Аднак людзі мянялі й мяняюць да сёньня ня толькі тавары. Зьмяняць можна сяброўства на каханьне, сумленьне на камфорт, душэўную грацыю на паскудзтва. Апошняе – абмен далёка не раўназначны, пра такі беларус скажа: зьмяняў быка на індыка. Калі ж адбываецца роўны абмен, без прыдачы, даплаты ці іншае якое кампэнсацыі – па-беларуску скажам, што мяняемся цень на цень. Да прыкладу: “А мы цень на цень, ня гледзячы, памяняліся”, – альбо: “Памяняймася цень на цень”. Па-расейску ў такой сытуацыі кажуць: баш на баш альбо ухо на ухо.
Чаму гавораць па-беларуску цень на цень? Мажліва, таму, што цень – самая эфэмэрная субстанцыя чалавека: ніколі ня ведаеш, якую фігуру ён выкіне. Да ценю ўжо нічога не даплаціш, не дадасі. Дый паэтычнасьці ў гэтым нямала: цень на цень – выраз падкрэсьлівае любоў беларуса да абстрактных рэчаў, да так званае “лагоднае мэлянхоліі”.
Так што, мяняючы без даплаты, прыкладам, хату на хату, па-беларуску рамантычна азначым: мяняем цень на цень.
Магія мовы: архіў 2005 (1-ы квартал) Магія мовы: архіў 2005 (2-і квартал) Магія мовы: архіў 2005 (3-і квартал)
Чаму гавораць па-беларуску цень на цень? Мажліва, таму, што цень – самая эфэмэрная субстанцыя чалавека: ніколі ня ведаеш, якую фігуру ён выкіне. Да ценю ўжо нічога не даплаціш, не дадасі. Дый паэтычнасьці ў гэтым нямала: цень на цень – выраз падкрэсьлівае любоў беларуса да абстрактных рэчаў, да так званае “лагоднае мэлянхоліі”.
Так што, мяняючы без даплаты, прыкладам, хату на хату, па-беларуску рамантычна азначым: мяняем цень на цень.
Магія мовы: архіў 2005 (1-ы квартал) Магія мовы: архіў 2005 (2-і квартал) Магія мовы: архіў 2005 (3-і квартал)
